صاحب‌خبر - صادق غفوریان-«فرو نشست زمین» حالا از دشت ها و بیابان ها پا را فراتر گذاشته و زخم خود را به بستر شهرها و برخی اماکن نهاده است. نمونه آن، ترک ها و شکاف هایی است که امروز در برخی از آثار و ابنیه تاریخی در شیراز و اصفهان مشاهده می کنیم. این موضوع در شهر اصفهان کمی جدی تر مورد توجه مسئولان این استان قرار گرفته و این سوال را مطرح کرده است که؛ آیا وزارت نیرو متهم فرونشست زمین در اماکن و بناهای تاریخی و آسیب به این مکان ها است؟ برای پاسخ این پرسش، صحبت های روز گذشته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان خواندنی است: «وزارت نیرو باید بخشی از هزینه آسیب‌هایی که به واسطه فرونشست به بناهای تاریخی اصفهان وارد می شود را پرداخت کند و ما این موضوع را در قالب شکایت حقوقی پیگیری خواهیم کرد.» ماجرا چیست؟ موضوع فرونشست اماکن تاریخی و آسیب به بناهای میراثی در اصفهان از سال قبل به طور جدی در سانه ها و به نقل از مسئولان این استان مطرح شده است. البته که زمین شناسان از سال ها قبل تر در این باره هشدارهایی داده بودند اما از آن جا که معمولا به هشدارها توجه نمی شود، این موضوع نیز به حاشیه رانده شده بود. در عین حال امروز ردپای ترک روی برخی از آثار تاریخی مثل گنبد مسجد حکیم، مسجدسید، مسجد عتیق، سی‌وسه‌پل، درب‌امام، حمام و مسجد علی‌قلی‌آقا و بقعه شهشهان و... گواه روشنی است بر این ادعا که تداوم خشکی زاینده‌رود و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی زمینه فرونشست گسترده در این استان را پدید آورده است که در این میان میراث تاریخی «نصف جهان» در معرض آسیب قرار گرفته است. اصفهان و درد عمیق فرونشست بنابر گزارش های متعدد، به دلیل تنش‌های آبی، جریان نداشتن آب در برخی از ماه های سال در بستر رودخانه زاینده‌رود و افزایش برداشت ها از منابع زیرزمینی، نرخ فرونشست زمین در این استان را به ۵ تا ۱۸ سانتی‌متر در سال رسانده است؛ همچنین سالانه بین ۳۰ سانتی‌متر تا یک متر افت تجمعی آبخوان‌ها در این استان به ثبت رسیده و همین نرخ بالا نیز نام اصفهان را در لیست شهرهایی با پهنه‌های وسیع فرونشستی قرار داده است. از ۳۵ دشت استان که مورد مطالعه قرار گرفته است، ۲۹ دشت ازنظر فرونشست در شرایط بحرانی قرار دارد و درصورتی‌که فکر اساسی برای این موضوع و تغذیه آبخوان‌های دشت اصفهان نشود، در سال ۱۴۱۰ نرخ فرونشست در شمال اصفهان به دو متر و در بخش مرکزی این کلان‌شهر به نیم‌متر خواهد رسید؛ همین حالا نیز، هزار و ۲۰۰ کیلومترمربع از مساحت اصفهان و شهرهای اطراف آن دچار فرونشست با نرخ ۱,۱۵ سانتی‌متر در سال است. همه این داده‌ها، اما اگر در کنار هم قرار بگیرند، به‌خوبی نشان می‌دهند فرونشست زمین اکنون به برخی از آثار و ابنیه تاریخی اصفهان رسیده است و در بیخ گوش بعضی دیگر قرار دارد و آن‌ها را تهدید می‌کند؛ میراث چندصدساله‌ای که دوره‌های مختلف را به چشم دیده‌اند و توانسته‌اند از بلایای مختلف جان سالم به در ببرند فرونشست در بناهای تازه ساز! نکته عجیب این که فرونشست سیلی خود را به بناهای تازه ساز هم زده است. طبیعی است که در این ماجرا، آثار قدیمی و تاریخی هم امنیت سازه ای نداشته باشند. بهرام نادی متخصص ژئوتکنیک و عضو کارگروه فرونشست اصفهان در این باره گفته است: تصویرهای متعددی از آثار فرونشست زمین بر آثار تاریخی مانند مسجد سید، حکیم و شهشهان اصفهان، منازل مسکونی محله‌های "خانه اصفهان"، شهرک کاوه، رباط و خیابان‌های امام خمینی و گلستان نمایش داد و تاکید کرد که آثار فرونشست حتی در خانه‌های تازه‌ساز هم قابل رویت است. وی با اشاره به مطالعات زیادی که درباره پدیده فرونشست زمین در اصفهان انجام شده است، گفت: اُفت آب زیرزمینی تا ۱۰ متر باعث ایجاد تَرک و شکست در بنا و ساختمان می‌شود که ما اُفت آب زیرزمینی تا ۷۵ متر هم در اصفهان داریم. از وزارت نیرو شکایت می کنیم همه این قصه ها و غصه ها حالا اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان را بر آن داشته که از وزارت نیرو به عنوان عامل و بانی این آسیب ها به اماکن تاریخی از پی فرونشست به محکمه شکایت ببرد. مدیرکل این اداره دیروز گفت: وزارت نیرو موظف و مکلف است مسوولیت اجتماعی خود را در قبال خشکی زاینده رود و عوارض فرونشستی که پیکر بناهای تاریخی اصفهان را دچار آسیب کرده است، بپردازد. مسجد جامع عباسی اصفهان به واسطه وسعت و تزیینات فوق‌العاده ویژه و خاص، آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایر بناهای اصفهان دارد و در عین حال خطر فرونشست این بنای تاریخی و مهم اصفهان را تهدید می کند. به واسطه نگرانی‌های جدی بابت بروز عوارض فرونشست، کالبد مسجد جامع عباسی نیازهای مرمتی فراتر از گنبد دارد. شکایت خوب است به این شرط که... طبق آن چه از تجربه های حکمرانی در کشور داریم، چنان چه اداره کل میراث فرهنگی اصفهان از وزارت نیرو شکایتی در قوه قضاییه ثبت کند، به نظر خیلی سخت می آید که این شکایت به سرانجامی برسد. چون مسئله فرونشست و عوامل مترتب بر آن، مجموعه و سلسله ای از دلایل و موارد در خود پنهان دارد که بخشی از آن خشکسالی، معیشت وابسته به کشاورزی های سنتی، فقدان سیاست های درست در آبخیزداری و الگوی کشت به شمار می آید. البته که در این میان انبوهی از «ترک فعل»ها نیز توسط مسئولان در بخش های مختلف گریبان‌گیر این مسئله است.∎​