تجارت‌نیوز نوشت: صحبت از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی در جامعه امروز ایران به یکی از موضوعات مهم تبدیل شده است. حالا که هیاهوی انتخابات با روی کار آمدن نهمین رئیس‌جمهور به پایان رسیده و همه چیز به روال عادی برگشته، یک بار دیگر مشکلاتی که مردم جامعه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند سرخط خبرها را به خود اختصاص می‌دهد با این تفاوت که طبق وعده‌های منتخب انتخابات، قرار است این مشکلات یک به یک بررسی و حل‌وفصل شوند.
هرچند در این مدت نامزدهای انتخاباتی بیش از آنکه به مسائل و مشکلات اجتماعی مردم بپردازند، در بند مسائل سیاسی بودند اما برخی از جامعه‌شناسان و اصحاب علوم اجتماعی بر این باورند که تمامی حوزه‌ها زنجیروار به هم متصل‌اند و خلأ در هر کدام از آنها می‌تواند باعث بروز مشکلاتی عدیده در حوزه‌های دیگر شود. اما در جامعه سیاست‌زده امروز ایران که حداقل در بین مسئولان سیاست بیش از هر مساله دیگری مدنظر قرار دارد و اغلب مشکلات اقتصادی و اجتماعی نیز با نگاه سیاسی و امنیتی کنکاش می‌شود، تغییر رویه یکی از اصول اساسی برای ایجاد تغییر در جامعه است.
یکی از آسیب‌های اجتماعی، ناکارآمدی سیاسی در کشور است
تقی آزاد ارمکی، جامعه‌شناس، دراین‌باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: «اگر بخواهیم از حوزه جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی کاربردی به مسائل نگاه کنیم، همه موضوعات موجود در جامعه ایرانی مساله است، از ترافیک گرفته تا روابط محرمانه زن و شوهرها. در واقع این همان نگاه بیزینسی به مسائل اجتماعی است.»
او می‌افزاید: «اما اگر بخواهیم اصلاح‌گرایانه و خوش‌بینانه به ماجرا نگاه کنیم، سه مساله را باید بیش از همه مد نظر داشته باشیم. در واقع سه مساله عمده را می‌توان به عنوان مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی حال حاضر ایران مورد بررسی قرار داد؛ آسیب‌هایی که می‌توانند بسیار بحران‌آفرین باشند. مثل این است که وقتی مغز انسان از کار می‌افتد دیگر اعضای او نیز دچار بحران می‌شوند و از این اتفاق هیچ گریزی نیست. آسیب‌های اجتماعی مهم نیز همین نقش را در جامعه ایفا می‌کنند.»
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران توضیح می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها بحث ناکارآمدی سیاسی در جامعه ماست. بیش از 20 سال است که اصحاب علوم اجتماعی این مساله را فریاد می‌زنند اما گوش شنوایی برای آن نیست. نظام سیاسی ما در ایران کارآمد نیست در واقع به هر کاری وارد می‌شود به جای بهبود بخشیدن به شرایط باعث وخامت وضعیت می‌شود.»
او مثال می‌زند: «به عنوان مثال وقتی مساله حجاب در جامعه مطرح می‌شود کار به کتک زدن مردم می‌رسد. وقتی مساله اخلاق در جامعه مطرح می‌شود اقدام به تنبیه روشنفکران جامعه می‌کنند. از خالی بودن فضای مسجد گلایه می‌کنند، آنجا تبدیل به پایگاه بسیج می‌شود. از فقر گلایه می‌کنیم شروع می‌کنند به توزیع بدون برنامه امکانات ملی در بین مردم؛ وقتی هم از کاهش همبستگی در جامعه می‌گوییم همه جا می‌شود شعار ایران. این رویه کاملاً اشتباه است. در واقع چنین اقداماتی نتیجه معکوس داشته و دارد و تا وقتی این رویه اصلاح نشود نمی‌توانیم امیدی به بهبود وضعیت در شاخه‌ها و حوزه‌های دیگر داشته باشیم.»
فقدان مشروعیت اجتماعی و سیاسی دومین آسیب مهم اجتماعی است
تقی آزاد ارمکی یکی دیگر از آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه را فقدان مشروعیت اجتماعی و سیاسی که ریشه در کاهش اعتماد عمومی دارد می‌داند و توضیح می‌دهد: «متاسفانه سرمایه‌های اجتماعی در ایران دچار افت و فرسودگی شده‌اند. مردم دیگر نمی‌توانند امیدی به بهبود و اصلاح داشته باشند و این نشأت‌گرفته از تمام آن وعده‌هایی است که داده شده اما عملی نشده است. فرسودگی سرمایه‌های اجتماعی یکی از بزرگ‌ترین خطراتی است که می‌تواند هر جامعه‌ای را تهدید کند. وقتی اعتماد عمومی مردم خدشه‌دار می‌شود ترمیم آن کار آسانی نخواهد بود، همین مساله عامل بروز ناامیدی و مشارکت نکردن در فعالیت‌های اجتماعی است.»
فرو ریختن اخلاقیات بزرگ‌ترین آسیب اجتماعی جامعه ایران است
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران اما در ادامه به یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه اشاره می‌کند و می‌گوید: «مهم‌ترین عامل در بین سه عامل عنوان‌شده فرو ریختن اخلاقیات در جامعه است. اخلاقیات در واقع چرخ‌دنده و انسجام‌بخش هویت و همبستگی اجتماعی است و برخلاف تصور که در ادبیات عموم دین و زبان و... را نشان همبستگی می‌دانند به نظر من اخلاق مهم‌ترین عامل این همبستگی است.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی اخلاق در جامعه ظهور می‌کند همه افراد جامعه اعم از دیندار و بی‌دین، شیعه و سنی، پولدار و فقیر می‌توانند در کنار هم زندگی آرامی داشته باشند. یکی از مسائلی که باعث فروپاشی اخلاقی در جامعه شده مساله اقتصاد و فقر است. فقر ریشه در تولید نشدنِ ثروت دارد.»
ارمکی عنوان می‌کند: «جامعه ما به لحاظ کار، تلاش و اقتصاد استقلال کافی ندارد و همین باعث بروز مشکل می‌شود. ساحت اخلاقی در نظام اقتصادی ما به هم ریخته است، در حالی که اگر جامعه به لحاظ اخلاقی بسامان باشد جای تولیدکننده و مصرف‌کننده مشخص است. پول ملی ارزشمند می‌شود. در شرایط کنونی اما وضعیت جامعه ما کاملاً به هم ریخته است و به جای اینکه بورژوازی ملی کار کند بنگاه‌های خصولتی سکان‌دار شده‌اند.»
او اضافه می‌کند: «کارگری که باید چرخ تولید را بچرخاند به دلیل مشکلات فراوان همیشه معترض و گلایه‌مند است و نظام کار و تولید را ویران می‌کند. در حالی که اگر اخلاقیات در جامعه حاکم شود آرامش در تمامی حوزه‌ها به وجود خواهد آمد، از جمله اقتصاد و سیاست و... وقتی آرامش در این حوزه‌ها برقرار شود روابط نیروی‌های کار در جامعه تنظیم می‌شود.»
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در پایان تاکید می‌کند: «متاسفانه ما در تمامی حوزه‌ها دچار فروپاشی اخلاقی شده‌ایم و همین مساله باعث کاهش سرمایه اجتماعی، کاهش مشروعیت نظام، کاهش مشارکت و ناکارآمدی نظام اقتصادی شده است. ما حتی در تجارت بین‌المللی هم اخلاقیات را رعایت نمی‌کنیم. افراد عمدتاً به دنبال منافع شخصی خود هستند. نفت را می‌فروشند اما پول آن را به خزانه کشور بازنمی‌گردانند. از مشکلات دیپلماسی به سود منافع شخصی استفاده می‌کنند و تمام اینها یعنی از بین رفتن اخلاقیات در کشور ما.»
نظر شما