به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روند عادی‌سازی روابط میان ترکیه و سوریه در هفته‌های اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته است. در این روند دو دولت عراق و روسیه با انگیزه‌ها و نیات متفاوت، تسریع مسیر عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه را دنبال می‌کنند.

به تازگی خبرها و اظهارنظرهای بسیاری در خصوص امکان بازگشت روابط میان سوریه و ترکیه منتشر می‌شود. محمد شیاع سودانی، نخست وزیر عراق از وجود فضایی مثبت برای برگزاری مذاکرات میان دو کشور استقبال کرده است. همچنین رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از آمادگی خود برای انجام دیدار با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه خبر داد.

با این وجود، تلاش‌های پیش رو از سوی میانجیگران به ویژه عراق با چالش‌هایی رو به رو است؛ چرا که هر کدام از سه کشور عراق، ترکیه و سوریه انگیزه‌های متفاوت و گاه متباین را از این روند دنبال می کنند. در این گزارش به بررسی این محورهای خواهیم پرداخت.

انگیزه عراق؛ سیاست داخلی و تقویت روابط با ترکیه

در این زمینه، ابتدا نیاز داریم تا انگیزه‌های دولت عراق را بررسی کنیم. دولت محمد شیاع السودانی برقراری دوباره روابط ترکیه و سوریه را از منظر سیاست داخلی، دستاوردی مهم برای خود بر می شمارد، چرا که در صورت تحقق این هدف شانس نخست وزیری سودانی برای دومین دوره نخست وزیری افزایش خواهد داد. چنین امری از سویی باعث رضایت ترکیه خواهد شد و طبیعتا رضایت ایران را هم در بر خواهد داشت.  تهران و آنکارا به طور سنتی به عنوان دو همسایه عراق دارای نفوذ قابل ملاحظه ای در میان نیروهای سیاسی شیعی و اهل سنت و حتی کرد عراقی هستند.

قدرت‌های منطقه‌، نخست وزیر عراق را بازیگری مطمئن و عاملی برای برقراری ثبات می‌دانند. شایان ذکر است در زمان نخست وزیری «مصطفی الکاظمی» نیز به دلیل تلاش های مستمر وی برای برقراری روابط میان ایران و عربستان سعودی، این انگیزه در میان قدرتهای منطقه ای  وجود داشت و پایتخت های مهم منطقه از استمرار نخست وزیری وی پشیتبانی می کردند.

دولت عراق، از سوی دیگر موفقیت در میانجیگری میان ترکیه و سوریه را عاملی برای از سرگیری مذاکرات بر سر حقابه دجله و فرات، صادرات قانونی نفت از گذرگاه های موجود عراق و ترکیه و پیشبرد جاده توسعه با همکاری آنکارا و دمشق می‌داند.

انگیزه سوریه؛ بازیابی مشروعیت

 دولت سوریه قصد دارد تا مشروعیت منطقه‌ای خود را به شکل فزاینده‌ای بازیابی کند. سوریه از این طریق، تلاش‌ها برای سرنگونی بشار اسد را مهار خواهد کرد. عادی‌سازی روابط با ترکیه، فرصت نفوذ و حضور تعیین کننده در مناطق شمالی را برای سوریه مهیا خواهد کرد تا از نقش و وزن سیاسی و اجتماعی نیروهای قسد کاسته شود و در عوض کنترل مجدد این مناطق به دست دولت مرکزی دمشق فراهم شود.

انگیزه ترکیه؛ سرکوب مخالفان 

از نگاه مقامات تصمیم ساز در آنکارا از زمان آغاز بحران سوریه در مارس 2011، مهاجران سوری مشکلات عدیده‌ای برای دولت ترکیه خلق کردند؛ در نتیجه عادی‌سازی روابط دو کشور، به دولت ترکیه این اجازه را خواهد داد تا آن‌ها را به سرزمین خودشان بازگرداند.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که عملیات گسترده‌ای علیه اپوزیسیون مسلح فعال در شمال عراق آغاز کرده است، برقراری روابط با دولت اسد را فرصتی برای سرکوب گروه‌های مخالف در شمال سوریه می‌داند. تسلط ترکیه بر آن منطقه موضع دولت اسد در شمال را تقویت خواهد کرد.

قسد؛ بازنده بزرگ احیای روابط دمشق و آنکارا

بزرگترین بازنده در بهبود روابط ترکیه و سوریه، نیروهای قسد هستند. اقدامات تحریک آمیز آنان مانند تلاش برای اعلام خودمختاری از دمشق، دو کشور را برای همکاری بیشتر در راستای یک هدف مشترک ترغیب کرده است. بی‌دلیل نیست که قسد در آخرین اقدامات خود، بیش از 1000 زندانی متهم به جرایم تروریستی را آزاد کرد و تخلیه غیر سازمان یافته بخشی از اردوگاه الهول را از سر گرفت. چنین رویکردی از سوی قسد، در گام اول، ریشه‌های تروریسم در مثلث مرزی سه کشور عراق، سوریه و ترکیه را احیا خواهد کرد و در گام دوم، زمینه‌هایی برای ظهور و فعالیت گروهک‌ها در خاک این سه کشور را فراهم می‌آورد.   

نشست مخالفان دولت سوریه به میزبانی مظلوم عبدی، سرکرده نظامیان قسد

چالش‌های پیش روی بازسازی روابط ترکیه و سوریه

بیشتر چالش‌های مرتبط با این قضیه، به تعارض منافع میان دمشق و آنکارا و بی‌اعتمادی موجود میان دو طرف باز می‌گردد. برای نمونه، یکی از مهم ترین خواسته‌های دمشق، تعهد ترکیه در رابطه با خروج نیروهایش از خاک سوریه است. در حالی که ترکیه تلاش می‌کند حضور و فعالیتش در ترکیه را مبهم نگه دارد، تبعید اپوزیسیون کردی حاضر در مناطق مرزی دو کشور را در زمره اولویت های خود برای احیای روابط با دمشق قلمداد می کند. 

دور از ذهن نیست که ارتش ترکیه همچون اقدامی که در خصوص عراق انجام داده، به قصد پاکسازی نیروهای کرد مخالف دولت ترکیه، عملیات نظامی جدیدی را در شمال سوریه از سر بگیرد. 

یکی از مهم‌ترین عواملی که در این سال‌ها روابط ترکیه و سوریه را از حالت معمول خارج کرد، اختلاف نظر اردوغان با بشار اسد بر سر شاکله دولت سوریه بود. دمشق انتظار دارد گروه‌های مسلح شمال غربی حضور فعالی نداشته باشند؛ این موضوع در راستای منافع مشترک دو کشور است اما اردوغان در نظر دارد تا گام بعدی بشار اسد، تشکیل دولت انتقالی با مشارکت اپوزیسیون براساس قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد، باشد.

باید توجه داشت به همان میزان که انگیزه‌ها و امیدها در خصوص برقراری روابط میان دمشق و آنکارا افزایش یافته است اما تعارض منافع و چالش‌های مهم همچنان باقی است که باعث می‌شود این موضوع با مشکلاتی مواجه باشد. رقابت قدرت‌های منطقه بر سر سوریه و انتخابات آمریکا نیز تاثیر بسزایی بر آینده سوریه می‌گذارد.

چالش های پیش روی پرونده احیای روابط سوریه و ترکیه، عراق و روسیه را به سمت امضای قراردادهای سه یا چهار جانبه برای میانجیگری در برقراری روابط میان دو کشور سوریه و ترکیه رهنمون ساخته است. در این بین روسیه و عراق امیدوارند که نقش اصلی را در این پرونده بر عهده بگیرند تا زمینه همکاری بیشتر میان دولت خود و ترکیه یا سوریه را فراهم آورند. 

نویسنده: شهاب نورانی فر: کارشناس مسائل عراق

انتهای پیام/