فرادید| سیاره زهره (Venus) با گرمایی که به اندازه‌ای داغ است که فلز را ذوب می‌کند و با یک جوّ سمی و خردکننده پوشیده شده، در زمره‌ی خصمانه‌ترین مکان‌ها در منظومه شمسی است، اما ستاره‌شناسان کشف دو گاز را گزارش کرده‌اند که می‌تواند به وجود اشکال حیاتی اشاره کند که در ابرهای زهره کمین کرده‌اند. 

به گزارش فرادید، یافته‌های ارائه‌شده در نشست ملی نجوم در هال (Hull) در روز چهارشنبه، شواهد وجود گاز فسفین را تقویت می‌کند که حضور آن در زهره به شدت مورد بحث است. یک تیم جداگانه، شناسایی احتمالی آمونیاک را فاش کردند که روی زمین عمدتاً در اثر فعالیت‌های بیولوژیکی و فرآیندهای صنعتی تولید می‌شود و دانشمندان می‌گویند حضور آن در زهره را نمی‌توان به آسانی با پدیده‌های جوّی یا زمین‌شناسی شناخته‌شده توضیح داد. 

گازهای موسوم به ردپای زیستی (Biosignature)، مدرک غیرقابل‌انکاری برای زندگی فرازمینی نیستند. اما این رصد علاقه به زهره را بیشتر می‌کند و احتمال ظهور و حتی شکوفایی حیات در گذشته معتدل‌تر این سیاره را افزایش می‌دهد که تا به امروز در حفره‌های جو باقی مانده است. 

دکتر دِیو کلِمِنتز دانشیار اخترفیزیک در امپریال کالج لندن، گفته: «ممکن است اینطور باشد که اگر زهره در گذشته از یک مرحله گرم و مرطوب عبور کرده، پس با وقوع گرمایش جهانی افسارگسیخته، حیات در آن طوری تکامل یافته که در تنها جای باقی‌مانده در آن یعنی ابرها زنده بماند.» 

دمای سطح زهره به حدود ۴۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد، به اندازه‌ای گرم که سرب و روی را ذوب میکند، فشار اتمسفری ۹۰ برابر سطح زمین است و ابرهایی از اسید سولفوریک وجود دارند. اما حدود ۵۰ کیلومتر بالاتر از سطح، دما و فشار به شرایط روی زمین نزدیک‌تر و به طور بالقوه برای میکروب‌های بسیار مقاوم تقریباً قابل‌بقاء است. 

روی زمین، گاز فسفین توسط میکروب‌ها در محیط‌های فاقد اکسیژن، مانند روده گورکن و مدفوع پنگوئن تولید می‌شود. منابع دیگر، مانند فعالیت‌های آتشفشانی، آنقدر ناکارآمد هستند که در سیارات سنگی، این گاز به عنوان نشانگر حیات در نظر گرفته می‌شود. 

ادعای معروف شناسایی فسفین در زهره در سال ۲۰۲۰ با بحث و جدل همراه شد چون مشاهدات بعدی نتوانستند این یافته را تکرار کنند. آخرین مشاهدات کلمنتز و همکارانش با تلسکوپ جیمز کلِرک ماکسوِل (JCMT)، مستقر در هاوایی، با هدف پایان دادن به این بحث و جدل‌ها انجام شد. با ردیابی امضای فسفین در طول زمان، آن‌ها توانستند شواهدی از وجود گاز پیدا کنند و دریافتند تشخیص آن از چرخه شب و روز سیاره پیروی می‌کند. 

کلمنتز گفته: «یافته‌های ما نشان می‌دهد وقتی جوّ در نور خورشید غرق است، فسفین از بین می‌رود. تمام چیزی که می‌توانیم بگوییم این است که فسفین وجود دارد، اما ما نمی‌دانیم چه چیزی آن را تولید می‌کند. ممکن است شیمی باشد که ما آن را درک نمی‌کنیم یا شاید حیات.» 

در سخنرانی دوم، پروفسور جِین گریوز، ستاره‌شناس دانشگاه کاردیف، مشاهدات اولیه‌ای از تلسکوپ گرین بانک را ارائه کرد که آمونیاکی را نشان میدادند که روی زمین از طریق فرآیندهای صنعتی یا توسط باکتری‌های تبدیل‌کننده نیتروژن ساخته می‌شود. 

گریوز گفته: «حتی اگر هر دوی این [یافته‌ها] را تأیید کنیم، مدرکی نیستند که نشان دهند ما این میکروب‌های جادویی را پیدا کردیم و آن‌ها امروز آنجا زندگی می‌کنند» و افزود که هنوز «اطلاعاتی که از طریق مشاهدات مستقیم بدست آید» وجود ندارد. 

پروفسور نیکو مادوسودان، اخترفیزیکدان دانشگاه کمبریج که دخالتی در هیچ یک از این دو مقاله نداشته، گفته که به طور کلی، مدرک یک اردپای مضای زیستی مستلزم آن است که سیگنال قوی باشد و مولکول‌ها به طور قانع‌کننده‌ای به حیات متصل باشند. 

«وقتی صحبت از زهره می‌شود، هر دوی اینها پرسش‌های بی‌پاسخ هستند. اگر آن‌ها واقعاً فسفین و آمونیاک را با اطمینان تایید کنند، احتمال منشأ بیولوژیکی افزایش می‌یابد. چیز طبیعی بعدی این است که افراد جدید به آن نگاه کنند و حمایت یا ضداستدلال ارائه کنند. داستان با داده‌های بیشتر حل خواهد شد.» 

«همه اینها زمینه‌هایی برای خوش‌بینی هستند. اگر آن‌ها بتوانند اثبات کنند که سیگنال‌ها وجود دارند، خوش بحالشان!» 

دکتر رابرت ماسی، معاون مدیر اجرایی انجمن سلطنتی نجوم، گفته: «اینها یافته‌های بسیار هیجان‌انگیزی هستند، اما باید تاکید کرد که نتایج اولیه هستند و برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حضور این دو نشانگر زیستی بالقوه در ابرهای زهره، به کار بیشتری نیاز است. با این حال، شگفت‌انگیز است که فکر کنیم این کشف‌ها می‌توانند به نشانه‌های احتمالی حیات یا برخی فرآیندهای شیمیایی ناشناخته اشاره کنند. جالب است ببینیم تحقیقات بیشتر در ماه‌ها و سال‌های آینده منجر به کشف چه چیزهایی خواهد شد.»

مترجم: زهرا ذوالقدر