به گزارش اکوایران، در سال ۱۴۰۲، حدود ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار نفر در کشور بیکار بودند. حدود ۴۰ درصد از این افراد، فارغ‌التحصیل آموزش عالی بودند. از این جمعیت بیکار تحصیل‌کرده، بیش از ۵۳ درصد زن بودند. همچنین، سهم زنان از جمعیت بیکار تحصیل‌کرده در سال‌های اخیر سیری افزایشی داشته است. سهم زنان از بیکاران کل نیز روندی صعودی داشته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد از هر سه نفر بیکار، یک نفر زن است. این در حالی است که از هر 2 نفر بیکار دانشگاه‌رفته یک نفر زن است. این امر نشان می‌دهد وضعیت بازار کار زنان بیکار دانشگاه‌رفته در مقایسه با زنان بیکار عادی تعریفی ندارد.

جمعیت فعال مجموع افراد شاغل و بیکار است و از نسبت آن به جمعیت حاضر در سن کار نرخ مشارکت اقتصادی به دست می‌آید. آن دسته از جمعیت فعال که به دنبال کار هستند، ولی موفق به یافتن آن نمی‌شوند «بیکار» نامیده می‌شوند. از نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال نیز نرخ بیکاری به دست می‌آید.

مدرک دانشگاهی نان می‌شود؟

تعداد بیکاران فارغ‌التحصیل از آموزش عالی از سال ۹۶ تا ۹۷ افزایش یافته است. در دوره مورد بررسی، بیشترین تعداد بیکار تحصیل‌کرده، متعلق به سال ۹۷ بود که قریب به یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از فارغ‌التحصیلان آموزش عالی بیکار بودند. سهم زنان از بیکاران تحصیل‌کرده در این مدت از حدود ۵۵ درصد به ۵۲٫۷ درصد کاهش یافت.

در سال ۹۹ حدود ۲۵۰ نفر از جمعیت بیکار تحصیل‌کرده کاهش یافته که حدود ۱۵۰ هزار نفر از آن زن بودند. دلیل اصلی آن همه‌گیری کرونا بود که باعث شد تعداد قابل توجهی از افراد، به‌ویژه زنان، از جمعیت فعال خارج شوند. به عبارت دیگر، شدت خروج زنان از بازار کار بیشتر از مردان بود و همین امر نیز موجب کاهش سهم زنان از جمعیت بیکار شد. در سال 99، سهم زنان بیکار تحصیل‌کرده از کل بیکاران تحصیل‌کرده، به ۴۹٫۶ درصد کاهش یافت.

با همه‌گیری کرونا زنان بیشترین آسیب را دیدند؛ زیرا اکثر مشاغلی که در این دوران تعطیل شدند، کسب‌وکارهای کوچکی بودند که عمدتا توسط زنان اداره می‌شد. از طرفی، بخش زیادی از وظایف بدون دستمزد منزل مانند کارهای خانگی و مراقبت از کودکان و سالمندان بر دوش زنان بود. به همین دلایل، تعداد زیادی از زنان در این دوران از جمعیت فعال خارج شده و به جمعیت غیرفعال پیوستند.

پشت پرده کاهش تعداد بیکاران تحصیل‌کرده

پس از کرونا، تعداد کل بیکاران تحصیل‌کرده سیری کاهشی داشت، ولی نکته قابل توجه این است که تعداد زنان بیکار تحصیل‌کرده تغییر چندانی نکرد و به همین خاطر سهم زنان از بیکاران تحصیل‌کرده روندی افزایشی به خود گرفت. از حدود ۸۹۰ هزار بیکار تحصیل‌کرده در سال ۱۴۰۲، حدود ۴۷۵ هزار نفر زن بودند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد بیکاران زن دانشگاه‌رفته در چهار سال گذشته تقریبا ثابت بوده، این در حالی‌ست که تعداد بیکاران مرد دانشگاه‌رفته در همین بازه زمانی کاهش یافته است.

این ثبات تعداد زنان بیکار تحصیل‌کرده می‌تواند دو دلیل داشته باشد. اول، بعد از قرنطینه تعداد زیادی از افراد وارد بازار کار شده‌اند یا به طور کلی بازار کار بهبود یافته است. ولی به دلیل روند نرخ مشارکت، این دلیل رد می‌شود. دوم، حتی در دوران پسا کرونا افراد قابل توجهی همچنان غیرفعال هستند که ممکن است به دلیل ادامه تحصیل (خروج موقتی) باشد یا به طور دائمی از جمعیت فعال و دایره تعریف «بیکار» خارج شده‌اند.

چه تعداد از بیکاران زن هستند؟

در سال‌های ۹۵ و ۹۶ به دلیل توافق برجام و مثبت شدن چشم‌انداز اقتصادی، مردم برای اشتغال امیدوار شدند و وارد جمعیت فعال شدند. با توجه به نرخ مشارکت زنان و مردان در دوران قبل و بعد از برجام، زنان اشتیاق بیشتری برای حضور در بازار کار داشته‌اند. زیرا نرخ مشارکت زنان در دوره برجام ۲٫۷ واحد درصد و نرخ مشارکت مردان ۱٫۳ واحد درصد افزایش یافته است. البته بازار کار ظرفیت این حجم از نیروی کار، به‌خصوص نیروی کار زن، را نداشت و به همین دلیل تعداد بیکاران افزایش یافت. سهم زنان از بیکاران در سال ۹۶ تقریبا ۳۲ درصد بود.

در سال ۹۷ سهم زنان از بیکاران حدود یک واحد درصد کاهش یافت. البته دلیل این کاهش می‌تواند افزایش قابل توجه تعداد بیکاران باشد. در این سال تعداد بیکاران بیش از ۱۳۲ هزار نفر افزایش یافته و به حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفر رسید، ولی تعداد زنان بیکار نیز فقط به اندازه ۶ هزار نفر افزایش داشته است. این اتفاق می‌تواند از خروج آمریکا از برجام متاثر شده باشد.

در سال ۹۸، تعداد بیکاران بیش از ۴۰۰ هزار نفر و تعداد زنان بیکار حدود ۱۰۰ هزار نفر کاهش یافت. با این وجود، سهم زنان از بیکاران در این سال افزایش یافته و به ۳۱٫۷ درصد رسیده است. به گفته برخی کارشناسان، سال‌های ۹۷ و ۹۸، با وجود بازگشت تحریم‌ها، دوران رونق بازار کار بود. این موضوع در افزایش نرخ مشارکت و کاهش نرخ بیکاری نیز نمایان است.

کرونا بلای جان بازار کار

در سال ۹۹، با همه‌گیری کرونا سهم زنان از جمعیت بیکار بیش از چهار واحد درصد کاهش پیدا کرد. دلیل این کاهش قابل توجه، ناامید شدن زنان بیکار از پیدا کردن کار است. همچنین، همانطور که قبلا ذکر شد، تعداد زیادی از زنان به دلیل فعالیت‌های بدون دستمزد در منزل مجبور به خروج از جمعیت فعال بودند.

پس از کرونا، سهم زنان از کل بیکاران سیری صعودی داشته و به حدود ۳۲ درصد رسیده است. در این دوران، تعداد کل بیکاران روندی نزولی داشته و تعداد زنان بیکار نیز مقداری افزایش یافته است. البته تعداد زنان بیکار در مقایسه با دوران پیش از کرونا کاهش چشمگیری داشته است که نشانگر غیرفعال شدن تعداد قابل توجهی از زنان، با وجود بهبود از دوران کرونا است.

جایگاه تحصیل‌کرده‌ها در بازار کار

با توجه به اینکه در نظام آموزشی ایران برابری جنسیتی وجود دارد و بیش از ۵۰ درصد بیکاران تحصیل‌کرده زن هستند، تنها یک سوم از جمعیت بیکار را زنان تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، بازار نیروی کار ایران برای استفاده از نیروی کار برخوردار از دانش، ظرفیت کافی ندارد و مشاغل با دانشی که در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود، متناسب نیستند. در واقع، شاهد عدم تطابق آموزش و بازار کار هستیم.