علی ولی اللهی| لیگ ایران واقعا عجیب است. از جهات زیادی. یکی از موارد تعجب‌برانگیز بودنش را می‌توان در فصل نقل و انتقالات دید. جایی که تیم‌های موفق و پرطرفدار امکان هزینه ندارند و از آن طرف تیم‌های میانه جدول که دستاورد خاصی نداشتند، می‌شوند تهدید آن تیم‌های بزرگ در بازار! عجیب نیست؟
بیایید لیگ‌های معتبر دنیا را از این حیث بررسی کنیم. کدام تیم‌ها می‌توانند در پنجره‌های تابستانی و زمستانی نقل و انتقالات بازیکنان بهتری بگیرند؟ حتما تیم‌هایی که هوادار بیشتری دارند، در فصل قبل رتبه بهتری به دست آوردند و بابت آن جوایز مالی بیشتری به جیب زدند و قراردادهای اسپانسری بزرگ‌تری بستند. تیم‌هایی که سهمیه حضور در مسابقات قاره‌ای را کسب کردند و به همین دلایل قدر چانه‌زنی بیشتری در مارکت دارند. به عنوان مثال هرگز تیمی شبیه به ویارئال یا اسپانیول نمی‌توانند اندازه رئال مادرید هزینه کنند. در ایتالیا تیم‌های آتالانتا و رم و بولونیا توانایی رقابت با اینتر را ندارند. در آلمان تیم‌های چهارم و پنجم و ششم نمی‌توانند بازیکنی که مدنظر بایرن است را هایجک کنند و الی آخر. اما در ایران چه؟ به دلیل سیستم مریض و معیوب درآمدزایی فوتبال ایران و حضور خصولتی‌های ولخرج در بازار همه چیز کاملا برعکس است. در ایران به یک‌باره تیم یازدهم جدول که به یک بنگاه صنعتی، معدنی وابسته است برای جذب یک بازیکن با قهرمان فصل قبل وارد رقابت می‌شود و بعضا بازیکن را هم جذب می‌کند! یا مثلا تیمی که روی هم 100 هزار هوادار هم ندارد، می‌تواند بازیکنی را از سر جلسه قرارداد با یکی از پرهوادارترین تیم‌های آسیا بلند کند و به اردوی خود بکشاند. اینها به وفور در لیگ ایران وجود دارد.
این وسط یک فاجعه دردناک دیگر هم وجود دارد. اینکه تیم‌های میانه جدولی بدون هیچ دستاورد خاصی نه فقط در فصل قبل که در طول دوران فعالیت باشگاه‌شان بازیکن تیم قهرمان و نایب قهرمان فصل قبل و در مجموع تیم‌های پرطرفدار و پرجام را هوایی می‌کنند. آیا خنده‌دار نیست که رئال مادرید یا بارسلونا نگران هوایی شدن بازیکنان‌شان توسط سوسیدار و ختافه و غیره باشند؟ آیا ممکن است یک روز منچسترسیتی و منچستریونایتد بترسند که مبادا استون‌ویلا و کریستال‌پالاس و برایتون ستاره‌هاشان را وسوسه کنند؟ آیا مدیران تیم‌های لاتزیو و امپولی و پارما می‌توانند بازیکنی که فصل قبل در یووه یا اینتر بازی کرده و هنوز قرارداد دارد را جذب کنند؟ چنین چیزهایی محال در محال است. مگر اینکه آن بازیکن مازاد اعلام شده باشد.
در لیگ برتر ایران چطور؟ هر تابستان تن و بدن مدیران سرخابی می‌لرزد که مبادا تیم‌های صنعتی و معدنی یا آنها که به منابع بی‌انتهای مالی وصل هستند دست بگذارند روی بازیکنان‌شان. سرخابی‌ها مجبورند سقف قرارداد بگذارند، اما چنین چیزی برای رقبای‌شان بیشتر شبیه شوخی است. همین است که باعث می‌شود تیترهایی نظیر فلانی در دوراهی استقلال-فولاد یا پرسپولیس- سپاهان یا سرخابی‌ها-تراکتور خلق شوند. حتی تصور اینکه یک روز رسانه‌های فرانسه مثلا تیتر بزنند دوناروما در دوراهی پاری‌سن‌ژرمن-مون‌پلیه آدم را به خنده وا می‌دارد.
چرا؟ دلایلش کاملا مشخص است. تیم قهرمان در ایران نه تنها درآمدی کسب نمی‌کند که ضرر هم می‌دهد. بارها و بارها مدیران سرخابی بعد از قهرمانی تیم‌شان گفته‌اند که با کسب جام ضرر مالی دیده‌اند عوض منفعت. به خاطر اینکه آپشن‌های قراردادی بازیکنان با قهرمانی فعال می‌شود. دلیل دیگرش حق پخش است. اگر حق پخش داشته باشیم و پرسپولیس و استقلال به اندازه مخاطبان‌شان بتوانند سهم ببرند آن وقت دیگر تیم‌های صنعتی- معدنی نمی‌توانند در نقل‌وانتقالات قد علم کنند. ولی اینجا لیگ ایران است! جایی که تیم فانوس به دست فصل قبل می‌شود رقیب نایب قهرمان در جذب یک بازیکن. جایی که تیم بدون دستاورد تمام تاریخ فوتبال ایران موفق می‌شود مهم‌ترین ستاره‌های قهرمان فصل گذشته را به چنگ بیاورد! جالب اینجاست که این تیم‌های صنعتی- معدنی آنقدر پول دارند که حتی می‌توانند مقابل مالکین جدید سرخابی‌ها که هلدینگ نفتی و کنسرسیوم بانکی هستند هم بایستند! چون اینها نمی‌توانند بی‌حساب کتاب خرج کنند، اما گویا آنها می‌توانند. در این میان آنچه فدراسیون فوتبال تحت عنوان «سقف بودجه» مصوب کرده نیز کارایی خاصی ندارد، چراکه در عمل دیدیم سال گذشته چه اتفاقاتی افتاد و کدام تیم‌ها سقف را نابود کردند! همان تیم‌ها امسال هم دست به کار شدند و با تزریق منابع مالی وحشتناک هم سرخابی‌ها را برده‌اند گوشه رینگ و هم قیمت‌ها را افزایش داده‌اند.
تا زمانی که چرخه مسموم درآمدزایی در فوتبال ایران حل نشود، یعنی هر تیمی به اندازه دستاوردهایش چه در جذب مخاطب و چه در کسب موفقیت به درآمد نرسد وضع به همین منوال خواهد ماند.