امام خمینی(ره) دارای منظومه‌ای فکری‌ است که به دنبال تحقق هدفی معین است؛ آن هدف مهم، سامان دادن به زندگی سیاسی مردم و تعالی انسان و جامعه است. امام خمینی(ره) نظام فکری خود را بر طبقه‌بندی سه‌گانه اسلام به عقاید اسلامی، اخلاق و اعمال اسلامی، تدبیر منزل و سیاست مدن بنا کرده است. بر اساس دیدگاه منظومه‌ای امام راحل(ره)، آثار این سه قسم در یکدیگر سرایت می‌کند؛ چه در جانب کمال و چه در جانب نقص.

شرایط حکمران تراز
مطابق نگاه منظومه‌ای امام(ره)، حکمران تراز از جمله رئیس جمهوری اسلامی ایران باید از همه ابعاد و شاخص‌های این سه قسم برخوردار باشد. حضرت امام(ره) انتخاب اصلح را برخورداری فرد از شرایط مختلف و جامع ابعاد می‌داند. به نظر امام(ره) انتخاب اصلح یعنی انتخاب فردی که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد و همه چیز را بفهمد. اسلام تنها کافی نیست بلکه باید مسلمانی باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع بر مصالح و مفاسد کشور باشد. (صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۱۹۷) بنابراین، تعریف حکمران تراز در اندیشه امام خمینی(ره) یعنی حکمران معتقد مهذب عامل به تعالیم و قوانین الهی؛ این انسان همان انسان عاقل عادل است. قسم اول، بعد اعتقاد اسلامی حکمران تراز است. در بعد اعتقادی باید دارای ایمان و توحید قوی، معتقد به آزادی انسان، استقلال در همه ابعاد آن، عدالت، پیوستگی دین و سیاست، مردم‌سالاری دینی، تشکیل حکومت اسلامی و معتقد به ولایت فقها باشد. از دیدگاه امام راحل(ره) اعتقاد به اصل توحید پایه همه اعتقادات است و اعتقاد به توحید برای مؤمنان، مبنای زندگی اجتماعی و فردی آنان است. به نظر امام راحل(ره) ایمان برای همه به‌ویژه حکمران ضروری است؛ چون قدرت سیاسی در دست زمامدار بی‌ایمان موجب سوءاستفاده، فساد، تباهی و سقوط جامعه می‌شود.

اخلاق اسلامی و حکمران تراز
قسم دوم، بعد اخلاق اسلامی است. حکمران تراز در بعد اخلاقی باید دارای فضائل اخلاقی بوده و از رذائل اخلاقی پرهیز کند. از فضیلت‌های اخلاقی که در موفقیت حکمران تراز تأثیرگذار است می‌توان به فضیلت، امیدواری رفق و مدارا، تواضع، حلم، توکل، صداقت، انتقادپذیری، ساده‌زیستی و زهد اشاره کرد. از نظر امام راحل امیدواری و حسن ظن حکمران به خدا موجب می‌شود حاکم با جدیت و توکل به خدا به رفع مشکلات جامعه بپردازد. چنین فردی می‌تواند در برابر مشکلات و نفوذ بیگانگان مقاومت کند و با استقامت و پایداری خود به اهدافش دست یابد و نتیجه این رفتار، سعادت و پیشرفت جامعه می‌شود.
اینکه گفته می‌شود حکمران تراز از دیدگاه امام(ره) باید دارای فضیلت رفق و مدارا باشد، به این دلیل است آن‌طور که با رفق و مدارا ممکن است قلوب مردم را تصرف کرد، با شدت و عنف ممکن نیست؛ بنابراین این یک مسئله و درک عقلی است که باید برای پیشرفت امور و دستیابی به اهداف از رفق و مدارا برخوردار باشیم. همچنین بر اساس اندیشه امام(ره) حکمران تراز باید از صداقت برخوردار باشد، چرا که حکمران اگر صادق نباشد به مرور به سمت دیکتاتوری پیش می‌رود اما حکمران صادق، فهم خود را با استدلال و برهان برای دیگران توضیح می‌دهد تا اگر پذیرفتند، اقدام کند؛ ولی اگر حکمران به دنبال تحمیل فهم خود به دیگران باشد، او دیکتاتور است. 
بنا به اندیشه امام راحل(ره) حکمران تراز باید انتقادپذیر باشد. از دیدگاه امام(ره) انتقادپذیری از آثار تربیت نفس است و روحیه انتقادپذیری موجب کمال و اصلاح جامعه و مانع دیکتاتوری می‌شود. از دیدگاه امام راحل حکمران تراز باید ساده‌زیست باشد. تجمل‌گرایی موجب دور شدن از معنویات، وابستگی و مطرود شدن از نظر مردم می‌شود که با اهداف اسلام و جمهوری اسلامی ناسازگار است.

حکمران اسلامی و دوری از رذائل اخلاقی
همچنین حکمران تراز باید از رذائل اخلاقی و قبایح اخلاق به دور باشد. مثل دوری از حسد، غیبت، حب جاه و مقام. بر اساس دیدگاه امام راحل(ره) حکمران اسلامی نباید دارای رذیله حسد باشد؛ چرا که عقل حسود مغلوب هوای نفسانی و شیطان است و چنین فردی ممکن است برای حفظ خود دست به هر کاری بزند. از مفاسد اجتماعی حسد، عقب‌ماندگی است چون افراد حسود تحمل پیشرفت دیگران را ندارند و برای حفظ برتری خود مانع ترقی دیگران می‌شوند.
مطابق اندیشه امام راحل(ره) حکمران اسلامی باید از رذیله غیبت به دور باشد؛ چرا که ضرر اجتماعی غیبت، فساد بنی الانسان و تخریب مدینه فاضله می‌شود در حالی که از مقاصد بزرگ شرایع و انبیای عظام، اصلاح فرد و جامعه، توحید کلمه، توحید عقیده و تشکیل مدینه فاضله است و این مقصد بزرگ انجام نمی‌گیرد مگر در سایه وحدت نفوس، اتحاد، اخوت، صداقت قلبی و صفای باطنی و ظاهری؛ ولی غیبت، اخوت را پاره و میان جمعیت تفرقه ایجاد می‌کند.

حکمران تراز، مجری و عامل به اعتقادات و قوانین الهی
قسم سوم، بعد اعمال اسلامی است. حکمران تراز ضمن برخورداری از اعتقادات صحیح و تهذیب نفس، باید مجری و عامل به اعتقادات و قوانین الهی باشد. در واقع آنچه کامل‌کننده معتقد مهذب است، عمل صالح است. عمل صالح یعنی عمل به قانون الهی با محوریت فقیه جامع‌الشرایط توأم با رعایت عدالت و بهره‌گیری از عقل و رضایت جامعه. برابر نگاه منظومه‌ای امام راحل(ره) باید آثار اعتقادات و اخلاق در رفتار حکمران تراز مشهود باشد. در نتیجه می‌توان گفت موفقیت رئیس جمهوری اسلامی ایران منوط به برخورداری وی از سه دسته از شرایط در ابعاد اعتقادی، اخلاقی و احکام است. در واقع بنا به تفکر منظومه‌ای امام راحل(ره)، حکمران تراز باید از شاخص‌های هر سه بعد برخوردار باشد، والا موفقیت کامل و نتیجه مطلوب بدست نمی‌آید و هر شخصی که در این سه بعد قوی‌تر باشد، نسبت به دیگران، اصلح است.