شهید بهشتی می‌گوید: «یکی از خصوصیات چهره‌های حق‌پرست -که این خصوصیت به علت ضعف تربیتی و شناختمان، متأسفانه در ما کمتر رعایت می‌شود- این است پیروزی آشکار تلاش و جهادشان تا زمانی که زنده هستند را شرط کار و کوشش خودشان قرار نمی‌دهند.
نمی‌گویند ما تلاش می‌کنیم به عشق اینکه روزی خودمان این پیروزی را ببینیم. چون زمان برای این‌ها یک واحد به هم پیوسته است. هزار سال دیگر همان طور نقد است که امروز. هزار سال دیگر همان‌طور زمان این‌هاست که فردا.
این خصلت و این ویژگی چقدر در حرکت‌ها و تلاش‌های ما وجود دارد؟ تا چه اندازه حاضریم 30سال تلاش گمنام کنیم؟ گمنام به صورتی که هیچ کس جز خدا نبیند تا امیدوار باشیم پس از مرگ ما دیگران وارث نتایج این تلاش باشند و ثمرات آشکار آن را برملا کنند؟ چقدر این خصلت در ماست؟».
چگونه طبقه مظلوم به ظالم بعدی بدل می‌شود؟
شهید بهشتی در این گفتارها از یک شرط اساسی برای ماندگاری یک حرکت در دل تاریخ صحبت می‌کند؛ اینکه حرکت باید در جهت عدل، صلاح، تقوا و انصاف باشد. او می‌گوید اگر این شروط را از یک حرکت بگیرید، چه بسا شورش یک طبقه مظلوم علیه طبقه ظالم، نه برای رسیدن به حق بلکه برای بدل شدن به ظالم بعدی باشد.
در کنار بحث‌های قرآنی از حق و باطل، شهید بهشتی از مخاطبانش می‌خواهد به تجربه یک دهه اخیر جمع‌های خودشان که در این مسیر کوشش داشتند، نگاه کنند: «ببینید چطور فلان چهره یا فلان دوست، تا آنجا که تلاشش در جهت نور و حق و عدل بود، حتی در همین محیط کثیف فاسد، کارش جلو می‌رفت، به محض اینکه کار او به خودپرستی آغشته و یک نوع خودپایی و سودطلبی با کار او آمیخته شده، می‌بینید از آن اوج فرو افتاده است».
در جای دیگر می‌گوید: «این طبع مسئله و طبیعت کار است. هر حرکتی که از عدل‌دوستیِ واقعی و انصاف در حد خود بهره‌ای داشته باشد و آغشتگی و آمیختگی آن به باطل، خودپرستی، هواپرستی، شیطان‌گرایی، اهریمن‌گرایی، سودطلبی و من‌پرستی، آن را از ارزش نیندازد و بیمار و از درون کرم خورده و فاسد نکند، محکوم به پیروزی و بازده داشتن و نافع بودن است».
روایت شهید بهشتی از نبرد حق و باطل با حسی از جنس اطمینان قلب و امیدواری برای پیروزی جبهه حق همراه است. او در این مسیر به هیچ عنوان نگاه کوتاه‌مدتی ندارد و دنبال نتیجه‌ای از این جنس نیست و افقی دور و درازتر را مدنظر قرار می‌دهد. به اعتقاد بهشتی همان‌طور که اشاره شد، اگر از ما فعل و کنشی خالصانه و بر مدار حق سر بزند در نهایت اهل صلاح، صالحان و عبادی الصالحون، آن را به ارث خواهند برد و در ادامه نیز می‌گوید خود این وراثت سه بعد و تجلی دارد :«اول، انسان‌های تلاشگر در راه حق و عدل همواره صاحبان اصلی زمین‌اند.
واقعیت این جهان و حرکت عمومی جهان هستی و پوچ نبودن آفرینش زمین و آسمان ایجاب می‌کند انسان در جهت حق‌پرستی آفریده شود و زندگی انسان به سوی حق و عدل جهت داشته باشد. بنابراین، همان‌طور که جهان به آن سو روان
است، جامعه هم به آن سو روان است و نسل صالحان و حق‌پرستان همواره در بستر پیروزی حرکت می‌کند.
دوم، در مقطع‌های گوناگون این حرکت تاریخی حق‌پرستان به پیروزی حاکم (نه به پیروزی قاطع ) می‌رسند و پیروزی آن‌ها در شرایطی تجلی می‌کند. نتیجه اینکه همیشه انسان‌های حق‌پرست باید به تلاش خود امیدوار و دلگرم و دلبسته باشند. هیچ‌گاه و در هیچ شرایطی از تلاش باز نایستند و تلاش خویش را هدر رفته و بی‌ثمر تلقی نکنند.
سوم اینکه پیروزی قاطع و نهایی بشریت برای تسلط کامل حق و عدل بر زمین فراخواهد رسید و در مقطعی از زمان، بشر معاصر آن زمان و انسان‌های فدا شده در این راه در ادوار پیشین و همگان خواهند دید حق و عدل بر باطل و ظلم به پیروزی قاطع رسیده است».
کتاب «حق و باطل از دیدگاه قرآن» شامل چهار گفتار است كه سه مورد در انجمن اسلامی پزشكان و دیگری بحثی با عنوان «تسلیم حق بودن» از میان سلسله بحث‌های تفسیر قرآن شهید بهشتی است.
نكته جالب توجه اینكه شنوندگان خود را در بحث و گفت‌وگو با سخنرانان آزاد می‌دیدند و همین رفت و برگشت میان شهید بهشتی و آنان، جذابیت را دوچندان کرده است. حاضران در این جلسات هیچ‌گاه خود را شنونده صرف نمی‌دانستند بلکه شرکت فعال در این جست‌وجو با میل و رغبت را پذیرا می‌شدند و خود را در این تلاش سهیم می‌یافتند.
شهید آیت‌الله بهشتی بحث خود را با جستار در مفاهیم رایج گفتاری آغاز و گام به گام جویندگان مشتاق حقیقت را همراهی می‌کند تا به قرائتی دست یابند که در تفسیر آن مفاهیم موفق‌تر است. از جمله دیگر سخنرانان در این جلسات می‌توان از چهره‌های مبارزاتی آن زمان همچون مرحوم آیت‌الله طالقانی، مرحوم مهندس بازرگان و شهید مطهری نام برد.
بحث «تسلیم حق بودن» از میان سلسله بحث‌های تفسیر قرآن شهید آیت‌الله بهشتی برگزیده شده که بین سال‌های 1349 تا 1354 در شامگاه یکشنبه هر هفته در جمعی که پوشش مناظراتی «هیئت مکتب قرآن» را برای خود انتخاب کرده بود و به‌طور سیار در منزل افراد تشکیل می‌شد، ایراد شده است.
خبرنگار: محسن فاطمی نژاد