به بهانه رونمایی از این رمز ملی، چالش‌ها و فرصت‌های ریال‌دیجیتال را در گفت‌وگو با  حسین عطااللهی، پژوهشگر حوزه ارز و بانکداری بین‌الملل و محمد برزگری، کارشناس ارشد حوزه بانکی بررسی کردیم که در زیر می‌خوانید.

ریال‌دیجیتال چه ویژگی مازاد بر ریال معمولی دارد؟
حسین عطااللهی، پژوهشگر حوزه ارز و بانکداری بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار قدس می‌گوید: بحث رمزریال در کشور ما در حالی مطرح می‌شود که قانون درباره رمزارزها سکوت کرده است و  نه مجلس و بانک مرکزی ارزهای دیجیتال را که در عرصه بین‌الملل وجود دارد نپذیرفته‌اند.  
وی می‌گوید: می‌شود به بانک مرکزی حق داد که بستری را ایجاد کند تا ذیل آن بتواند تحولات دیجیتالی شدن را با سهولت بیشتری پیش ببرد، ولی از این طرف باید گفت ما الان ریال عادی در کارت بانکی داریم و سپس وَلت یا کیف پولی خواهیم داشت که در آن ریال‌دیجیتال وجود دارد و با هر دو این‌ها خرید انجام می‌دهیم، سؤال اینجاست که ریال‌دیجیتال چه ویژگی مازاد بر ریال معمولی دارد که در کارت‌های بانکی موجود نیست؟ با توجه به اینکه از بعد کرونا ریال فیزیکی تقریباً حذف شده پس ریال‌دیجیتال قرار نیست به سر نظام پولی ما گل بزند.

ریال‌دیجیتال ابزار سرمایه‌گذاری حساب نمی‌شود
وی می‌افزاید: از طرف دیگر روی این ریال‌دیجیتال نمی‌توان به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری حساب کرد، چراکه هر ریال‌دیجیتال دقیقاً مساوی با یک ریال معمولی است. بنابراین کارکرد خاصی غیر دیجیتالی بودن ندارد. کاش بانک مرکزی می‌گفت این رمزریال را منتشر کردیم که در عرصه بین‌الملل  استفاده کنیم، شاید این گام رو به جلوتری بود. این‌ها همه مواردی است درباره چیستی ریال‌دیجیتال مطرح است.
پژوهشگر حوزه ارز و بانکداری بین‌الملل می‌گوید: بانک مرکزی می‌گوید ما می‌توانیم روی این ریال نظارت داشته باشیم که خب باید گفت شما روی ریال معمولی هم نظارت داشتید. درست است که ریال‌دیجیتال هزینه معامله را  پایین آورده و نظارت‌ها بر پروسه انتقال پول را بیشتر می‌کند، ولی باید یک‌سری قراردادهای هوشمند روی آن تعریف کرد، مثل اینکه بگوییم ریال‌دیجیتال قرار است نهادهای واسطی مثل بانک‌ها  را حذف کند و کشورهای دیگر هم از رمزریال ما استفاده کنند.

تحولی در پرداخت‌های مردم انجام نشده است
وی با اشاره به اینکه با ورود رمزریال به عرصه اقتصاد کشور تحولی در پرداخت‌های مردم انجام نشده است، یادآوری می‌کند: نباید رمزریال را رمزارز تصور کنیم، چراکه به پول‌های خارجی ارز اطلاق می‌شود، پس پول خودمان یعنی ریال‌دیجیتال آن هم برای استفاده خودمان ارز  محسوب نمی‌شود. خود بانک مرکزی هم بر این امر صحه گذاشته است.
عطااللهی می‌افزاید: از همین ابتدا مشخص است که برخی افراد دچار محرومیت از این خدمت می‌شوند، چراکه یادگرفتن کارکرد ولت یا کیف پول الکترونیک با گوشی هوشمند برای برخی افراد مقدور نیست که سبب می‌شود فراگیری این رمزریال تحت تأثیر قرار گیرد.
وی می‌گوید: مسائل مهم‌تر این است که این رمزریال چه کمکی به اقتصاد کشور می‌کند، آیا به عنوان نمونه می‌تواند نقدینگی و تورم کشور را کنترل کند، خیر. چون ریشه تورم در متغیرهای متعدد دیگری مثل مسائل ارزی و تجاری و تولید نهفته است. آیا اینکه ابزار پرداخت را از کارت بانکی به کیف پول دیجیتالی تغییر بدهید می‌تواند در تحریم‌ها مؤثر باشد؟ البته این بستگی دارد به اینکه کشورهای دیگر مثل روسیه ریال‌دیجیتال را بپذیرند، ولی ممکن است روسیه یا چین از ما بخواهند که از روبل یا یوان استفاده کنیم.

رمزریال راهی برای دوگانه کردن شیوه پرداخت‌ها
وی با تأکید بر ضرورت وجود بستر ریال‌دیجیتال برای پرداخت‌های کلان می‌گوید: در پرداخت خرد که کارت بانکی است، در حقیقت اگر ریال‌دیجیتال در پرداخت‌های کلان مدنظر باشد که شبکه بانکی بداند چه پول کلانی از کجا به کجا منتقل می‌شود، بسیار کاربردی‌تر است. با دوگانه کردن شیوه پرداخت‌ها برای اهداف مختلف می‌شود کار را به شکل بهتری پیش برد و احتمالاً بتواند در سیاست‌گذاری و حکمرانی نحوه و محل پرداخت‌های پول کمک کند.
پژوهشگر حوزه ارز و بانکداری بین‌الملل در عین حال تأکید می‌کند: این اقدام مثبتی است و شبیه این است که بانک مرکزی یک زمینی را خریده و چهاردیواری آن را کشیده و بقیه موارد را معطل گذاشته است، ولی به هر حال در این حوزه از دنیا عقب نمانده و کار را شروع کرده است. از این باب بانک مرکزی نمره خوبی می‌گیرد، ولی از حیث کارکردها و اهدافی که دارد گام رو به جلویی برنداشته نشده است.

 ایجاد کارآمدی و شفافیت در نظام پرداخت 
محمد برزگری فیروز‌آبادی، کارشناس ارشد حوزه بانکی در گفت‌وگو با قدس درباره ارائه اهداف ریال‌دیجیتال می‌گوید: این رمزارز سبب ایجاد کارآمدی و شفافیت در نظام پرداخت کشور، کاهش هزینه‌های مبادله، کنترل بهتر نقدینگی، دسترسی آسان به خدمات مالی و مبارزه با پولشویی در کشور می‌شود.
به گفته وی، بر پایه گزارش بانک مرکزی، تراکنش‌های نقدی در ایران بخش قابل‌توجهی از سهم کل تراکنش‌ها را به خود اختصاص داده، این موضوع به معنای هدر رفتن منابع و زمان قابل‌توجهی در فرایند پرداخت است. ریال‌دیجیتال با حذف واسطه‌ها و تسریع فرایند تراکنش‌ها، می‌تواند به طور قابل‌توجهی به افزایش کارآمدی و شفافیت در نظام پرداخت کشور کمک کند.

کاهش هزینه‌های مبادله و کنترل بهتر نقدینگی
برزگری می‌گوید: بر اساس آمار بانک مرکزی، سالانه حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برای چاپ، نگهداری و توزیع پول نقد در ایران هزینه می‌شود. استفاده از ریال‌دیجیتال می‌تواند با حذف نیاز به اسکناس و سکه فیزیکی، این هزینه‌ها را کاهش دهد. در حال حاضر، بانک مرکزی به دلیل استفاده گسترده از پول نقد، نظارت دقیقی بر حجم نقدینگی در گردش ندارد. ریال‌دیجیتال این امکان را به بانک مرکزی می‌دهد که تراکنش‌ها را به طور دقیق رصد کند.
 وی می‌افزاید: تراکنش‌ها با پول نقد به دلیل نبود شفافیت، بستر مناسبی برای پولشویی فراهم می‌کنند. ریال‌دیجیتال، امکان ردیابی تراکنش‌ها و مبارزه با پولشویی و جرایم مالی را به طور مؤثرتری فراهم خواهد کرد. 

۱۰ میلیون نفر از ایرانیان به خدمات بانکی دسترسی ندارند
این کارشناس ارشد بانکی می‌گوید: بر پایه گزارش‌ها، حدود ۱۰ میلیون نفر از ایرانیان به خدمات بانکی دسترسی ندارند. ریال‌دیجیتال می‌تواند با استفاده از تلفن‌های هوشمند، دسترسی این افراد به خدمات مالی را تسهیل کند.
این کارشناس بانکی با اشاره به تجربه موفق سایر کشورها در این حوزه می‌گوید: چین پیشروترین کشور در زمینه پول‌های دیجیتال ملی است. یوان دیجیتال، پول دیجیتال ملی چین، در سال۲۰۲۰ راه‌اندازی شد و تاکنون به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته است. یوان دیجیتال در معاملات خرد و کلان، پرداخت‌های دولتی و حتی تسویه‌های بین‌المللی استفاده می‌شود. 
کشور سوئد نیز در حال توسعه e-Krona، پول دیجیتال ملی خود است. هدف از e-Krona، تکمیل پول نقد و ارائه جایگزینی کارآمدتر و امن‌تر برای آن است.

چالش‌های پیش روی ریال‌دیجیتال
وی با اشاره به اینکه مقاومت فرهنگی نیز در این باره وجود خواهد داشت، می‌گوید:  برخی افراد ممکن است به استفاده از پول نقد عادت کرده باشند و تمایلی به استفاده از پول دیجیتال نداشته باشند.
وی درباره خطرات امنیتی در این حوزه نیز هشدار داده و می‌گوید: هر سیستمی که به اینترنت متصل می‌شود، در معرض خطرات امنیتی است. ریال‌دیجیتال نیز از این قاعده مستثنا نیست. بانک مرکزی باید تدابیر امنیتی لازم را برای محافظت از این پول دیجیتال در برابر هک و سایر حملات سایبری اتخاذ کند.

خبرنگار: زهرا طوسی