فردای اقتصاد-حمیدرضا پورسلیمی: سال‌هاست که سازمان ملل متحد با هدف پایان دادن به فقر، حفاظت از کره زمین و همچنین تضمین صلح پایدار جهانی به طراحی شاخص‌های مناسب در هر مورد و تشویق کشورها برای بهبود در هریک می‌پردازد. در حال حاضر ۱۷ هدف (Sustainable Development Goal, SDGs) برای این منظور پیش‌بینی شده که پنجمین هدف از اهداف ۱۷گانه توسعه پایدار (حذف فقر و گرسنگی، رفاه بالا، کیفیت آموزشی، دسترسی به آب قابل شرب، دسترسی به انرژی و ...)، رفع تبعیض جنسیتی است. رفع تبعیض جنسیتی ناظر بر حذف خشونت علیه زنان، رفع تبعیض‌های حقوقی و تقویت نقش اجتماعی و اقتصادی و رفع نابرابری‌های بازار کار است. بر اساس یک مطالعه توسط مؤسسه مکنزی در مورد منطقه خاورمیانه (که شاخص نامطلوبی از نظر وضعیت تبعیض جنسیتی دارد)، بهبود برابری جنسیتی در این منطقه به میزان ۱۰ درصد تا سال ۲۰۲۵، می‌تواند به میزان حداقل ۴۰۰ میلیارد دلار به درآمد سالیانه کشورهای آن بیفزاید.

وضعیت ایران از نظر وضعیت تبعیض علیه زنان در کشور با شاخص حدود ۰.۴۸ وضعیت مساعدی ندارد؛ بطوریکه حتی در سطح منطقه نیز، تنها از کشورهایی نظیر عراق و سوریه وضعیت بهتری دارد و کشورهایی مانند عربستان و ترکیه و امارت وضعیت بهتری از ایران دارند. نکته مهتر آنکه مقایسه وضعیت فعلی این شاخص با سال ۲۰۱۰، نشان می دهد که در کشورهایی نظیر ترکیه، قطر و عربستان و امارت، تلاش‌ها برای کاهش تبعیض جنسیتی موثر بوده و بهبود قابل توجهی در مورد آن‌ها صورت گرفته بطوریکه عربستان و قطر در این موارد توانسته‌اند کاملا از متوسط وضعیت منطقه فاصله پیدا کنند.

یکی از متغیرهای اثرگذار در وضعیت تبعیض جنسیتی در کشورها، وضعیت مشارکت اقتصادی زنان است. نرخ مشارکت اقتصادی نشان‌دهنده نسبت جمعیت فعال (اعم از شاغل یا بیکار جویای کار) به کل جمعیت در سن کار (بالای ۱۵ سال) است. وضعیت مشارکت اقتصادی زنان در ایران در مقایسه با کشورهای منطقه حتی از شاخص کلان تبعیض جنسیتی نیز وضعیت بدتری دارد و از این نظر تنها کشور عراق نرخ پایین‌تری را دارد و بررسی آن با سال ۲۰۱۰ نیز نشان می‌دهد که در یک بازه زمانی بلندمدت، نرخ مشارکت اقتصادی زنان ایرانی افت پیدا کرده؛ در حالی که این شاخص برای سایر کشورهای منطقه بهبود نسبی یا قابل توجه داشته است.

در توضیح دلایل پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران، می‌توان به ضعف نظام‌ آموزشی و نهادهای فرهنگی در کشور اشاره کرد و هم به وضعیت نامطلوب بازار کار در ایران. وضعیت نامطلوب بازار کار که به صورت نرخ بیکاری بالا و بلندمدت خود را نشان می‌دهد (نرخ بیکاری متوسط ۲۰ ساله ایران حدود ۱۲ درصد و برای خاورمیانه حدود ۱۰ درصد است)، با مأیوس ساختن افراد جویای کار، آن‌ها را به نیروهای غیرفعال و وابسته تبدیل می‌کند و به مرور الگوی زندگی آن‌ها را با این شرایط منطبق می‌سازد.

اما موارد فوق از جهات دیگری موجب شد تا نگارنده به موضوع وضعیت تبعیض جنسیتی زنان در ایران و بعد اقتصادی آن، یعنی نرخ مشارکت اقتصادی زنان بپردازد. این روزها و در فضای انتخابات ریاست جمهوری، همه ۶ کاندید در برنامه‌های فرهنگی و در مورد مسئله زنان، تنها با یک سوال مواجه می‌شوند؛ با گشت ارشاد و مسئله حجاب چه می‌کنید؟ این سوال را می‌توان اینگونه نیز بازنگری کرد؛ کاندید محترم، در صورت گرفتن سکان دولت در انتخابات پیش رو، در قبال اخذ مالیات از شهروندان (و به طور خاص زنان)، اولویت خود را خدمت‌رسانی در حوزه تامین امنیت و بهبود زیرساخت‌های لازم برای رفاه شهروندان و ایجاد تسهیل جهت مشارکت اقتصادی و بهبود کسب و کارها قرار می‌دهید؟