فرهیختگان: مایکل رابینز (مدیر موسسه نظرسنجی Arab barometer)، آمنه ای. جمال استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه پرینستون و از مسئولان Arab barometer‌ و مارک تسلر، استاد علوم سیاسی در دانشگاه پرینستون و از مسئولان Arab barometer در مقاله‌‌‌‌ای با عنوان «آمریکا در حال از دست دادن دنیای عرب است؛ و چین منافع حاصله را برداشت می‌کند» که در شماره جولای/آگوست 2024 نشریه فارن‌افرز منتشر شده است به طرح این گزاره پرداخته‌‌‌‌اند که مطابق با نظرسنجی‌‌‌‌های انجام‌شده توسط موسسه آنان، محبوبیت واشنگتن در دنیای عرب پس از عملیات طوفان الاقصی به‌شدت تنزل یافته است. آنان این هشدار را نیز صادر می‌کنند که این کاهش محبوبیت سبب خواهد شد تا کشورهای عربی نتوانند در برنامه‌های آتی ایالات متحده برای آنچه صلح‌‌‌‌سازی در غرب آسیا خوانده می‌شود، همکاری کنند. نکته بسیار مهم این است که این تنزل محبوبیت همراه با افزایش نظر مثبت اعراب نسبت به چین بوده است. 

7 اکتبر 2023، نه‌تنها برای اسرائیل، بلکه برای کل جهان عرب یک نقطه عطف به شمار می‌رود. حمله «هولناک» حماس درست زمانی رخ داد که به نظر می‌رسید نظم جدیدی در منطقه در حال ظهور است. سه سال قبل از این حمله، چهار عضو اتحادیه عرب-بحرین، مراکش، سودان و امارات‌متحده عربی- فرآیندهای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل را آغاز کرده بودند. با نزدیک شدن به پایان تابستان 2023 هم به نظر می‌رسید مهم‌ترین کشور عربی که هنوز اسرائیل را به رسمیت نشناخته است، یعنی عربستان‌سعودی، نیز آماده انجام این کار است. 
حمله حماس و متعاقب آن عملیات ویرانگر نظامی اسرائیل در غزه، این مسیر عادی‌سازی را مسدود کرده است. عربستان سعودی اعلام کرده است تا زمانی که اسرائیل گام‌های روشنی را برای تسهیل تشکیل کشور فلسطین برندارد، به توافق عادی‌سازی ادامه نخواهد داد. اردن در نوامبر 2023 سفیر خود را از اسرائیل فراخواند و سفر بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل به مراکش که برای اواخر سال 2023 برنامه‌ریزی‌شده بود، لغو گشت. رهبران عرب بااحتیاط نظاره‌گر مخالفت شهروندان خود با جنگ غزه بوده‌اند. در بسیاری از کشورهای عربی، هزاران نفر با حضور در خیابان‌ها به جنگ اسرائیل و بحران انسانی ناشی از آن اعتراض کرده‌اند. معترضان در اردن و مراکش هم خواستار پایان دادن به معاهدات صلح کشورهایشان با اسرائیل شده و از اینکه دولت‌هایشان به حرف مردم خود گوش نمی‌دهند، ابراز ناامیدی کرده‌اند. 
7 اکتبر می‌تواند برای ایالات‌متحده نیز یک نقطه عطف باشد. به دلیل جنگ در غزه، افکار عمومی اعراب به‌شدت علیه متحد سرسخت اسرائیل، ایالات‌متحده، متحول شده است؛ تحولی که می‌تواند تلاش‌های ایالات‌متحده را نه‌تنها برای کمک به حل بحران غزه، بلکه برای مهار ایران و عقب راندن نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه نیز مختل کند. از سال 2006 Arab Barometerموسسه تحقیقاتی غیرحزبی که ما مسئولیت اداره آن را برعهده‌ داریم، نظرسنجی‌های ملی را هر دو سال یک‌بار در 16 کشور عربی انجام داده است تا در منطقه‌‌‌‌ای که افکارسنجی‌‌‌‌های چندانی در آن وجود ندارد، دیدگاه‌‌‌‌های شهروندان معمولی را ثبت کند. نظرسنجی‌های دیگر انجام‌شده پس از حمله ایالات‌متحده به عراق در سال 2003 به‌طور مداوم نشان از آن داشت که تعداد کمی از شهروندان عادی عرب دیدگاه مثبتی نسبت به ایالات‌متحده دارند. بااین‌حال تا سال 2022، نگرش آنها تا حدودی بهبود یافته بود، به‌طوری‌که حداقل یک‌سوم از پاسخ‌دهندگان در تقریبا همه کشورهایی که در نظرسنجی‌های Arab Barometer مورد بررسی قرار گرفته بودند، اعلام کردند که نظر «بسیار مساعد» یا «تا حدودی مساعد» نسبت به ایالات‌متحده دارند. 
اما نظرسنجی‌هایی که ما در اواخر سال 2023 و اوایل سال 2024 در پنج کشور انجام داده‌ایم نشان می‌‌دهد که جایگاه ایالات‌متحده در میان شهروندان عرب به طرز چشمگیری تنزل ‌یافته است. یک نظرسنجی انجام‌شده در تونس که قسمتی از آن قبل از حمله 7 اکتبر و بخشی دیگر پس از این حمله انجام شده، حاکی از آن است که این تغییر در واکنش به رویدادهای غزه رخ داده است. در این میان، نکته شاید تعجب‌آورتر این باشد که این نظرسنجی‌ها همچنین به‌وضوح نشان می‌دهند ضربه دیدن ایالات‌متحده همراه با بهبود جایگاه چین بوده است. دیدگاه شهروندان عرب نسبت به چین در نظرسنجی‌های اخیر ما مطلوب‌تر شده است و روند نیم‌دهه‌ای تضعیف حمایت از چین در جهان عرب اکنون معکوس شده است. بااین‌حال، در پاسخ به این سوال که آیا چین تلاش‌های جدی برای حمایت از حقوق فلسطینی‌ها انجام داده است، تعداد کمی از پاسخ‌دهندگان نظر مثبتی داشتند. این نتیجه نشان می‌دهد که دیدگاه‌های اعراب بیشتر از آنکه حامی سیاست‌های چین در قبال غزه باشد، نشان‌دهنده نارضایتی عمیق از ایالات‌متحده است. 

مزایای جانبی
چین علی‌رغم حمایت مادی و لفظی محدود از غزه، ذی‌نفع اصلی تنزل شهرت ایالات‌متحده در میان اعراب بوده است. در بررسی‌‌‌‌های انجام شده توسط Arab Barometer در نظرسنجی‌‌‌‌های 2021 و 2022 مشخص شده بود که پشتیبانی اعراب از چین در حال کاهش است؛ اما در ماه‌های اخیر این روند معکوس شده است. در تمام کشورهایی که پس از 7 اکتبر مورد بررسی قرار گرفته‌‌‌‌اند، حداقل نیمی از پاسخ‌دهندگان اظهار داشته‌‌‌‌اند که دیدگاه مثبتی نسبت به چین دارند. هم در اردن و هم در مراکش، دو متحد کلیدی ایالات‌متحده، چین از افزایش حداقل 15 امتیازی در رتبه‌بندی مطلوبیت خود بهره‌مند شده است. 

گزارش اقلیت
بررسی‌های ما نشان می‌دهد کاهش حمایت اعراب از ایالات‌متحده اجتناب‌ناپذیر نبوده و افکار عمومی عربی با حساسیت به تفاوت‌های موجود در سیاست‌های ایالات‌متحده در قبال مسائل کلیدی در منطقه واکنش نشان می‌دهند. مویدات این گزاره بیشتر از همه در نتایج مربوط به مراکش روشن است -‌کشوری که از روند تردید فزاینده موجود در خاورمیانه نسبت به سیاست‌خارجی ایالات‌متحده تبعیت نکرده است. در سال 2022، 69 درصد از مراکشی‌ها دیدگاه مثبتی نسبت به ایالات‌متحده داشتند که بالاترین آمار در جهان عرب محسوب می‌شود. این حمایت قوی اخیرا افزایش نیز یافته است؛ بررسی‌های انجام شده توسط Arab Barometer در زمستان 2024-2023 نشان می‌دهد اکنون این میزان به 74 درصد افزایش‌یافته است. مراکش همچنین تنها کشوری است که جمعیت آن به‌وضوح سیاست‌های امنیتی خاورمیانه‌ای ایالات‌متحده را با 13 نمره اختلاف بر سیاست‌های چین ترجیح می‌دهند. 
تقریبا با قطعیت می‌توان گفت که نقش حمایتی ایالات‌متحده از مراکش در مناقشه ارضی اخیر این کشور دلیل وضعیت متفاوت افکار عمومی مراکش است. دولت مراکش بخش اعظم صحرای غربی را اداره می‌کند، جایی که جنبشی با حمایت الجزایر به‌دنبال ایجاد یک کشور مستقل است. تا سال 2020، هیچ کشور عضو سازمان ملل، حاکمیت مراکش را بر این منطقه به‌رسمیت نشناخته بود تا اینکه در آن سال، ایالات‌متحده ادعای رباط بر حاکمیت بر صحرای غربی را در ازای برقراری روابط مراکش با اسرائیل به رسمیت شناخت. در نیمه دوم سال 2023 هم دولت بایدن به‌طور ویژه بر این سیاست واشنگتن دوباره صحه گذاشت. نظرسنجی ما از مراکش هم مصادف با سفر بسیار پرهیاهوی جاشوا هریس، دیپلمات ارشد ایالات‌متحده، به الجزیره و رباط برای تاکید بر این موضع سیاستی واشنگتن بود. 

متن کامل گزارش سجاد عطازاده را در روزنامه بخوانید.