از جلوه‌های هدایتگری امام هادی(ع) دو یادگار غنی به ما رسیده است. یکی زیارت جامعه کبیره که خلاصه اعتقادات ولایی شیعیان و دوره کامل امام‌شناسی است و دیگری زیارت غدیریه که محور آن، تولی و تبری بوده و بخشی از فضائل بیکران قرآن ناطق حضرت امیرالمؤمنین(ع) در آن وارد شده است.
به بهانه ولادت اسوه طهارت و پیشوای هدایت، حضرت علی بن محمدالهادی(ع) در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام دکتر حمیدرضا مطهری، مدیر پژوهشکده تاریخ و سیره‌‌ اهل‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام، زیارت غدیریه را مورد واکاوی قرار دادیم. زیارتی که آن را از غنی‌ترین و ظریف‌ترین منابع دینی می‌دانیم، اما هنوز این اثر ارزشمند جزو متون مهجور در جامعه است.

زیارت غدیریه، میراث علمی امام هادی(ع)
دکتر مطهری در ابتدا با اشاره به میراث علمی و فکری امام هادی(ع) می‌گوید: زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه مهم‌ترین میراث علمی امام هادی(ع) و دربردارنده معارفی بسیار باارزش از اصول دین به‌ویژه فضائل اهل‌بیت(ع) و امیرالمؤمنین(ع) هستند. امام هادی(ع) در دوره بسیار حساسی زندگی می‌کرد. حاکمیت خلافت عباسی کاملاً ضدشیعی شده بود و برعکس دوران امام رضا(ع) که مأمون تظاهر به دوستی با خاندان پیامبر(ص) می‌کرد، جانشینان او معتصم و پس از آن، سخت‌گیری شدیدی نه تنها به خود اهل‌بیت(ع) بلکه به هر چه مرتبط با فرهنگ شیعی بود، روا می‌داشتند. در چنین فضایی که ضدیت دستگاه خلافت با اهل‌بیت(ع) و علویان به اوج رسیده بود، امام هادی(ع) اقداماتی انجام داد که نگاهی به آن‌ها و به‌ویژه میراث علمی به یادگار مانده از ایشان برای ما بسیار مهم است. یکی از مهم‌ترین این میراث، زیارت غدیریه است. 
ایشان یادآور می‌شود: زیارت امام هادی(ع) در روز عید غدیر، بیعت دوباره شیعیان با حضرت علی(ع) است. این زیارت سرشار از معارف قرآنی مربوط به امامت و ولایت است. فارغ از اینکه زیارت اهل‌بیت(ع) و امیرالمؤمنین(ع) و خواندن زیارت غدیریه در روز غدیر دارای جایگاه ویژه‌ای است، این زیارت علاوه بر اینکه توجه به غدیر و زیارت امام علی(ع) را مطرح می‌کند به ولایت و مقام و برخی از فضیلت‌های آن حضرت اشاره دارد. فضائلی که بسیاری از دشمنان تلاش می‌کردند آن‌ها را مطرح نکنند. این زیارت که در کنار شور معنوی به مسائل عمیق اعتقادی و معارفی اشاره می‌کند از نظر اعتبار سند و نیز قوت و اتقان متن از معتبرترین زیارات رسیده است که بزرگان دین به آن اشاره کرده‌اند.

تاریخ‌نگاری زندگی امیرالمؤمنین(ع) در زیارت غدیریه
مدیر پژوهشکده تاریخ و سیره‌‌ اهل‌بیت(ع) تصریح می‌کند: امام علی‌النقی(ع) در سالی که به دستور معتصم به سامرا فراخوانده شد، در روز عید غدیر مرقد مطهر امیرالمؤمنین(ع) را در نجف با عباراتی زیارت کرد که مزین به آیات قرآن درباره ولایت و بیان مقام و فضیلت‌های آن حضرت است و در این زیارت، عقاید، ویژگی‌ها، رخدادها، صفات و ویژگی های امام علی(ع) را به تصویر کشید. به همین دلیل زیارت غدیریه را تاریخ‌نگاری دقیقی از زندگانی امیرالمؤمنین(ع) می‌دانیم که از زبان امام هادی(ع) مطرح شده است. برای اطلاع از برخی فضائل امیرالمؤمنین(ع) کافی است ابتدای زیارت‌نامه را بخوانیم؛ آمده است: «السَّلامُ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللهِ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ سَيِّدِ الْمُرْسَلِين... السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدَالْوَصِيِّينَ وَ وَارِثَ عِلْمِ النَّبِيِّينَ وَ وَلِيَّ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ مَوْلايَ وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُه...». زیارت با سلام بر رسول خدا(ص) آغاز شده و با سلام بر انبیای الهی و فرشتگان مقرب و عباد صالح خداوند ادامه می‌یابد. در این زیارت، امام هادی(ع) سلام‌هایی به امیرالمؤمنین(ع) دارند که در پی هر سلام، اوصاف و مناقب حضرت علی(ع) آمده است. منقبت‌هایی که همه آن‌ها در احادیث نبوی وجود دارد.
دکتر مطهری ادامه می‌دهد: در این زیارت می‌خوانیم «سلام بر تو ای امیرمؤمنان، به خدا ایمان آوردی در حالی که همه شرک می ورزیدند و حق را تصدیق گفتی وقتی که آنان تکذیب می‌کردند» این موارد به مراحل اولیه ظهور دین اسلام و آغاز بعثت پیامبر(ص) اشاره دارد. در زیارت غدیریه به برخی از جریان‌ها و رخدادهای عصر نبوی مانند پیمان اخوت و برادری میان پیامبر و امیرالمؤمنین، وصی رسول‌الله(ص) اشاره شده و آیات شریف بسیاری که بر محور بیان فضائل امیرالمؤمنین(ع) است، آمده؛ به‌طور نمونه به آیه لیله المبیت، آیه ابلاغ، آیه ولایت و... اشاره شده است.

یادگار غریب امام هادی(ع)
این پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به دیگر فضائل حضرت امیرالمؤمنین(ع) اظهار می‌کند: در زیارت غدیریه به فضائل بسیاری از حضرت اشاره شده است. فضائلی مانند امیرالمؤمنین، سیدالوصیین، وارث علم‌النبیین، ولی رب‌العالمین، امین‌الله فی ارضه، سفیرالله فی خلقه، الحجه البالغه علی عباده، دین الله القویم، صراط مستقیم، نبأ عظیم، اول من آمن بالله، سید المسلمین، یعسوب المؤمنین، امام المتقین، قائد الغر المحجّلین، امام المتقین، اوّل من صدق بما انزل الله علی نبیه، عبدالله، المخصوص بمدحه الله، المخلص لطاعه الله، اول العابدین، ازهد الزاهدین، الکاظم للغیظ، العافی عن النّاس، الصابر فی البأسآء و الضرآء و حین البأس، العادل فی الرعیه. این فضائل، سندهای بسیاری در روایات عامه و خاصه دارند. همین‌طور در این زیارت که سند دفاع از ولایت امیرالؤمنین(ع) است، برای اثبات فضائل به وقایع و رخدادهای مهمی از تاریخ ولایت اشاره شده است. دکتر مطهری در پایان  خاطرنشان می‌کند: این زیارت عصاره‌ای از اخلاقیات و اعتقادات است و لازم است فائزان به ولایت حضرت امیرالمؤمنین(ع) زیارت غدیریه امام هادی(ع) را نه تنها در ایام غدیر بلکه تمام زمان‌ها بخوانند. در نظر داشته باشیم زیارت غدیریه، یادگار غریب امام هادی(ع) دوره کاملی از علی‌شناسی است.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان