مستند Ryuichi Sakamoto: Opus، مستندی حزن‌انگیز و تکان‌دهنده، جذاب و گیرا از شخصیتی خاص در تلاقی دنیای موسیقی و سینما، ریوئیچی ساکاموتو، است. کارگردانی مستند Ryuichi Sakamoto: Opus را نئو سورا برعهده داشت و این مستند درواقع ضبط و کارگردانی اجرای تک‌نوازی موسیقیدان و آهنگساز مشهور سینما، ریوئیچی ساکاموتو است و کارگردان به‌زیبایی آخرین اجرای زندهٔ استودیویی این هنرمندِ تأثیرگذارِ معاصر را به‌تصویر می‌کشد. اواخر سال ۲۰۲۲ بود که ساکاموتو، این اجرای سولو در استودیو را به‌عنوان هدیه‌ای به‌علاقمندان، به‌هنگام جدایی از حرفه‌اش به‌شکل رسمی‌، تقدیم کرد و تمام انرژی خود را جمع کرد تا بهترین اجرایش البته با حالِ جسمی نامساعد، تقدیم مخاطبان کند و همین کار را نیز کرد. مستندی را شاهد خواهید بود که درواقع ضبط کنسرتی خاص است و ریوئیچی ساکاموتو و پیانویش را به‌نمایش می‌گذارد.

این فیلم مستند به‌زیبایی هنر، حساسیت بر اجرای کار و عمق احساسی هنرمند را هنگام خداحافظی ازطریق مدیوم تخصصی وی، موسیقی، به‌تصویر می‌کشد. هارمونی‌های پیانو به‌طرز خارق‌العاده‌ای ضبط می‌شوند و درکنار حسِ مشترکِ لمسِ کلاویه‌ها، به‌شنوندگان/تماشاچیان این امکان را می‌دهد هنگام نواختن ریوئیچی ساکاموتو، گام‌های تنفسی او را نیز بشنوند. نئو سورا با ساخت این مستند، ادای احترام به‌یک هنرمند بی‌نظیر، یک راهنما و یک پدر را بی‌نظیر انجام می‌دهد.

ریوئیچی ساکاموتو، آهنگساز، پیانیست، تهیه‌کننده و بازیگر ژاپنی بود که آثاری به‌یاد‌ماندنی در دنیای موسیقی و سینما برجای گذاشت.

اجرای ارکستر جادوی زرد (Yellow Magic Orchestra): ساکاموتو در سال ۱۹۷۸ درکنار هارومی هوسونو و یوکیهیرو تاکاهاشی، YMO را تأسیس کرد. این گروه پیش‌گام ژانر موسیقی الکترونیک بود و هنرمندان بی‌شماری را تحت‌تأثیر قرار داد و گویی همزمان، ونجلیسی از شرق در حال طلوع بود.

اجراهای سولو: همزمان با تشکیل YMO، ساکاموتو اجراهای سولوی خود را نیز پیش می‌برد. اولین آلبوم سولوی وی با عنوان Thousand Knives در همان سال ۱۹۷۸ منتشر شد و آلبومی ترکیبی از ژانرهای الکترونیک و اکسپریمنتال بود. آهنگ Riot in Lagos از آلبوم B-2 Unit که در سال ۱۹۸۰ منتشر شد، تأثیر عجیب و قابل توجهی بر توسعهٔ ژانرهای موسیقی الکترونیک و البته هیپ-هاپ داشت.

حضور در دنیای سینما و آهنگسازی فیلم: هنر ساکاموتو در ساخت موسیقی متن آثار سینمایی از همان ابتدا تحسین منتقدان را به‌همراه داشت. گفتنی است او برنده یک جایزهٔ اسکار، یک جایزهٔ بفتا، یک جایزهٔ گِرمی و دو جایزهٔ گلدن گلوب شده است؛ برخی از آثار شاخص وی را نام می‌بریم. فیلم Merry Christmas, Mr. Lawrence (کریسمس مبارک، آقای لارنس) محصول سال ۱۹۸۳ که اولین حضور ساکاموتو به‌عنوان بازیگر و آهنگساز بود. تِم اصلی با عنوان Forbidden Colours، خیلی زود نه‌تنها به‌یک موفقیت بین‌المللی برای وی تبدیل شد که تِمی‌ شد که ذهن تماشاچی/شنونده را راه گریزی از آن نبود. کارگردانی فیلم Merry Christmas, Mr. Lawrence را ناگیسا اوشیمای جنجالی برعهده داشت و بزرگانی چون دیوید بویی، تام کونتی، تاکشی کیتانو و جک تامپسون در آن حضور داشتند و به‌ایفای نقش پرداختند.

دیگر اثر معروف وی، آهنگسازی فیلم The Last Emperor (آخرین امپراتور) محصول سال ۱۹۸۷ و همکاری با کارگردان نامی سینما، برناردو برتولوچی بود که می‌توان گفت موفق‌ترین موسیقی فیلم در کارنامهٔ ساکاموتو شد و البته اسکار بهترین موسیقی متن فیلم را برای وی به‌ارمغان آورد؛ ساکاموتو اولین آهنگساز ژاپنی بود که به‌این افتخار دست یافت. از دیگر فیلم‌های برجسته که تِم‌های این هنرمند به‌آن‌ها عمقی ورای تصور داد، می‌توان به‌فیلم‌ The Sheltering Sky (آسمان سرپناه) محصول سال ۱۹۹۰ به‌کارگردانی برناردو برتولوچی و باز هم همکاری با این کارگردان صاحب سبک تاریخ سینما در فیلم Little Buddha (بودای کوچک) محصول سال ۱۹۹۳ بود و البته تِم اصلی (درکنار ساخت تمامی تِم‌ها و آهنگسازی) فیلم The Revenant (بازگشته) محصول سال ۲۰۱۵ به‌کارگردانی الخاندرو گونسالس اینیاریتو اشاره کرد که یکی‌شدن با طبیعت، گزند سرما و تنهایی و درد و تلخی و شیرینی انتقام‌گیری را به‌دردناکی به‌روح تماشاچی/شنونده تزریق می‌کند.

سایر فعالیت‌های هنری: ساکاموتو همچنین سابقهٔ آهنگسازی و نگارش سناریو برای انیمه و بازی‌های ویدئویی را در کارنامه دارد. آهنگ اینسترومنتال Energy Flow از آلبوم BTTB، ساکاموتو را به‌صدر چارت ژاپن برد (اوریکون) برد. BTTB یک آلبوم دوئت (دونَوازی) و سولوی پیانو است که توسط ریوئیچی ساکاموتو در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. مخفف عنوان آلبوم Back To The Basics «بازگشت به‌اصول» است. دو نسخهٔ مجزا از آلبوم برای بازارهای ژاپن و بین‌المللی منتشر شد. نخستین آهنگِ نسخهٔ بین‌المللی، همین آهنگ Energy Flow بود و جالب است بدانید نخستین آهنگ نسخهٔ ژاپنی، عنوان مستند، Opus است.

مستند Ryuichi Sakamoto: Opus، اجرای نهایی هنرمند بوده که در اواخر سال ۲۰۲۲، چند ماه پیش از درگذشت وی برگزار شد. ساکاموتو که با سرطان می‌جنگید و سال‌ها توانِ اجرای تورهای سنگین جهانی را نداشت، اجرای قدرتمند و بی‌نظیری را با پیانو را برای ما کنار گذاشته بود. این مستند، سفر اتوبیوگرافیکی به‌کارگردانی نئو سورا (پسر ساکاموتو) است که هیچ توضیح کلامی یا پیش‌زمینه‌ای اضافه‌ای برای نمایش عظمت مجموعه آثار ساکاموتو نمی‌دهد. به‌جای‌آن، به‌هنرمند اجازه می‌دهد برای روایت سفر زندگی خلاقانه‌اش، خود مرثیه‌ای بسراید. دوربینِ پسر، تمرکز را روی شاعرانگی و ظرافت روحِ پدر و انتقالِ ذرات بنیادی و ترکیبی این روح به‌کلاویه‌ها می‌گذارد.

در فهرست آهنگ‌های اجرایی این کنسرت، آثار معروف و نمادین ساکاموتو، مانند تِم اصلی و فرعی فیلم‌های «آخرین امپراتور»، «آسمان سرپناه» و «کریسمس مبارک، آقای لارنس» و همچنین آهنگ‌هایی کم‌تر شنیده‌شده از روزهای آغازین او در گروه الکترونیکی پیش‌گام Yellow Magic Orchestra، به‌چشم می‌خورد.

مستند نئو سورا از منظر بصری فوق‌العاده و با فرمت سیاه‌وسفید گرفته شده و حرکاتِ بدنی به‌عمد آگاهانهٔ ساکاموتو و چشمانش، به‌زیبایی به‌تصویر کشیده است. استودیوی ضبط که توسط شخصِ ساکاموتو برای اجرای آکوستیکی استثنایی انتخاب شده است، وضوح و کیفیت صدا را تضمین می‌کند. به‌طورخلاصه، مستند Ryuichi Sakamoto: Opus، چون آواز قو، بی‌نهایت دقیق و به‌جا در تمامی بخش‌های سمعی و بصری است و مرز بین درکِ تماشاچی/شنونده و احساساتِ درونی هنرمندی به‌کمال زیسته را پاک می‌کند و پدر با پیانو و پسر با دوربین، ما را به‌اعماقِ ادراکی وجود می‌برند.

ریوئیچی ساکاموتو در آخرین اجرای خود در «ریوئیچی ساکاموتو: اوپوس»، ترکیبی عمیق از احساسات را ازطریق هنر خود، موسیقی خود، و با ظرافت و حساسیتِ بالایِ روحی و حتی با‌توجه‌به‌شرایط جسمی و کالبدِ نحیف و لاغرش، در همراهی با احساساتی دیگر چون نوستالژی و پذیرش، در جانِ تماشاچی حک می‌کند. در حین نواختن پیانو، تماشاچی/شنونده، عمقِ زیبایِ هنر و البته تلخی خداحافظی او را ازطریق موسیقی‌اش احساس می‌کند. با تماشای مستند و البته پیش‌آگاهی از بیماری و وضعیت سلامت جسمی ریوئیچی ساکاموتو در زمان اجرا، تماشاچی مستند متوجه تأثیرات جنگ وی با سرطان می‌شود. او که با سرطان دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد و سال‌ها اجرای زنده نداشت، از نظر حرکات بدنی نیز گویی با بدن تحلیل‌رفتهٔ خود، برای هر‌آنچه از آن باقی مانده بود، می‌جنگید تا در همان حال نیز بهترین و شاید بهترین در بهترین حالت خودش باشد و به‌آخرین چشم‌ها و گوش‌ها، نهایت احترام را تقدیم کند.

ریوئیچی ساکاموتو نه‌تنها یک موسیقیدان همه‌کاره و پرتلاش، بلکه انسانی فعال در دریافت حق دیگر انسان‌هایی که صدایِ همیشه در گلو خاموش‌شدهٔ جامعه می‌خوانیمشان، بود. ساکاموتو فعالانه علیه انرژی و سلاح‌های هسته‌ای مبارزه کرد. هدف غایی او، افزایش آگاهی در مورد خطرات زیست محیطی و انسانی مرتبط با فناوری هسته‌ای بود. نگرانی‌های زیست‌محیطی و البته شیفتگی عمیقی که به‌طبیعت داشت و در بسیاری از آثارش، تأکید وی بر ارتباط ابدی طبیعت و انسانیت، بخشی دیگر از زندگی این هنرمند بودند. این هنرمند سابقهٔ شکست‌دادن سرطان را داشت و از همین‌ روی به‌عنوان یک نجات‌یافته از سرطان، از مدیومی که در دست داشت و زبان جهانی وی بود، برای به‌اشتراک گذاشتن تجربیات خود و تشویق دیگران به‌مبارزه با این بیماری و ناامید نشدن، استفاده کرد و این‌‌طور بگوییم مقاومت و بقای این هنرمند، شکلی استعاری از مسیر شغلی و زندگی او بود. مستند Ryuichi Sakamoto: Opus برای اولین مرتبه در بخش خارج از رقابت در هشتادمین دوره جشنواره فیلم ونیز (Venice Film Festival) به‌نمایش درآمد و سپس در جشنواره‌های دیگری از جمله جشنواره فیلم نیویورک (New York Film Festival )، جشنواره فیلم لندن (BFI London Film Festival) و جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو (Tokyo International Film Festival) روی پرده رفت.

نئو سورا، فیلم‌ساز، هنرمند و مترجم، دائم بین دو شهر نیویورک و توکیو در حال رفت‌و‌آمد است. نئو سورا به‌عنوان یک فیلم‌ساز، کارگردانی، فیلم‌برداری و تولید فیلم‌های کوتاه روایی، مستند، موزیک ویدئو و یک فیلم کنسرت را در کارنامهٔ دوران کاری و حرفه‌ای خود دارد. کنسرت مستند‌سان Ryuichi Sakamoto: Opus را کارگردانی کرد که آخرین اجرای پدرش، ریوئیچی ساکاموتو، پیش از درگذشتش بر اثر سرطان را به‌تصویر کشید.

یکی از پروژه‌های قابل‌توجه وی، مستند Ainu Neno An Ainu است که او کارگردانی مشترک آن را برعهده داشت. این فیلم مستند داستان‌های آینو، جمعیت بومی شمال ژاپن را با تمرکز بر زبان و فرهنگ آن‌ها را به‌صورت یکجا جمع‌آوری کرده و در اختیار تماشاچی مشتاق قرار می‌دهد. آثار نئو سورا فراتر از دنیای سینما است و منعکس‌کنندهٔ اشتیاق سورا برای انجام آزمایش و ذاتِ پرسش‌گر او است.

منبع: zoomg-368974