سعیده علیپور
ضحی فقط هشت سال داشت و روزهای گرم تعطیلات تابستان را در یکی از کوچه پس کوچه‌های شهرستان نکا به بازی با همسالانش مشغول بود که سگی ولگرد به او حمله برد و صورتش را درید. دخترک چند روز در بیماستان بستری بود، اما دریغا که سگ مبتلا به هاری، سیستم عصبی ضحی را آلوده کرده و با وجود تزریق واکسن، دخترک در بیمارستان جان باخت. فیلم دلخراش حمله سگ به او در حالی در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد که به فاصله کوتاهی پیش و پس از او هم اتفاقات مشابهی در مناطق دیگر ایران رخ داد.
سه هفته پیش از این اتفاق عسل چهار ساله در روستای کمیشان نکا مورد حمله سگ‌های ولگرد مبتلا به هاری قرار گرفت و جان باخت. روز سه‌شنبه نیز معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی دزفول از فوت کودک ۶ ساله دزفولی به دلیل گزش سر و صورت و نواحی مختلف بدن توسط سگ هار خبر داد.
دیروز نیز در تبریز کودکی 5 ساله مورد حمله سگ‌های ولگرد قرار گرفت و از ناحیه سر و صورت به شدت زخمی شد. دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم در روزهای اخیر از مرگ یک نوجوان 10 ساله بر اثر ابتلا به هاری ناشی از سگ گزیدگی خبر داد.
ضحی، هشت ساله از شهرستان نکا؛ عسل چهارساله از کمیشان نکا؛ کودک 6 ساله دزفولی؛ کودک 5 ساله تبریزی؛ نوجوان 10 ساله مشهدی؛ امیرعلی 7 ساله از باسمنج و یک کودک دیگر در کندرود؛ تنها طی یک ماه اخیر قربانی سگ‌گزیدگی شده‌اند که فقط کودک کندرودی با کمک همسایگان نجات یافت و بقیه جان‌باختند
چندی پیش پسر ۷ ساله به نام امیرعلی در باسمنج بر اثر حمله سگ‌های ولگرد جان باخت و یک کودک دیگر در کندرود هم که مورد حمله سگ‌ها واقع شده بود با ورود به موقع همسایه‌ها نجات یافت.
اخباری از این دست در رسانه‌ها فراوان به گوش می‌رسد. اخباری نگران‌کننده که این سوال را در ذهن مطرح می‌کند؛ مشکل از کجاست؟ دلسوزی و غذادهی به این حیوانات و زمینه‌سازی برای زاد ولد بیشتر را فراهم کرده یا سهل‌انگاری شهرداری‌ها در ساماندهی این حیوانات، از جمله واکسیناسیون، و عقیم‌سازی و ...؟
در این میان در حالی که قانون مشخصی برای مواجهه با این خطر روزافزون وجود ندارد، شاهد دعوای گروه‌هایی که خود را دوستداران حیوانات می‌دانند و مخالفان سنتی حضور حیواناتی چون سگ در نزدیک انسان هستیم و آنچه در عمل اتفاق می‌افتد؛ افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد و گزیدگی و حمله به کودکان و بزرگسالان در محیط‌های شهری و حاشیه شهرها و روستاها تهدید چشمگیر سلامتی و جان مردم است..
درخواست تدوین قانون مدیریت سگ‌های ولگرد
مواجهه با سگ‌های بلاصاحب تبدیل به مسئله‌ای سخت برای انسانها مخصوصا شهروندان ایرانی شده است، مسئله‌ای که به دلیل برخورد قهری حاکمیت در ایران با مقوله حیوانات خانگی از مشکلی قابل کنترل و پیگیری به مسئله‌ای حاد تغییر شکل داده است. در حالی که پلیس سعی در مباره با نگهداری سگ‌های خانگی داد و با سگ گردانی مقابله می‌کند که به نظر می‌رسد کمترین تهدید سلامتی از جانب این حیوانات خانگی است و مشکل اصلی در خصوص سگ‌های ولگردی است که در شهر و حاشیه شهرها و روستاها و حتی در نواحی کوهستانی تردد دارند، و گاهی هم به انسانها حمله می‌کنند و همانطور که پیشتر گفته شد فجایعی می‌آفریند. در این میان بسیاری معتقدند، خلا قانونی در این باره، کار را برای ساماندهی با سگ‌های ولگرد سخت کرده و مسئولیت سازما‌ن‌های مختلف در این باره مشخص نیست. امسال با افزایش انتشار این اخبار گروهی از شهروندان فعالان محیط زیست با راه‌اندازی کارزاری برای تصویب قانونی در این باره از مجلس تقاضا کرده‌اند که در این خصوص آستین بالا بزند.
این روزها مواجهه با سگ‌های بلاصاحب تبدیل به مسئله‌ای سخت برای شهروندان شده است، مسئله‌ای که به دلیل برخورد قهری حاکمیت در ایران با مقوله حیوانات خانگی از مشکلی قابل کنترل و پیگیری به مسئله‌ای حاد تغییر شکل داده و عملا سبب بی‌توجهی به ساماندهی آنها شده است
در این درخواست که ساعات تنظیم این گزارش حدود 13 هزار نفر آن را امضا کرده بودند ضمن اشاره به روند روبه رشد جمعیت سگ‌های ولگرد از عدم نظارت و مدیریت کلان بر آن انتقاد کرده و اشاره کرده است: «افزایش جمعیت سگ‌ها در قالب نگهداری به عنوان حیوان همراه و حیوان خانگی، استفاده به عنوان نگهبانی در املاک و گله‌های دام، در کنار عدم نظارت دقیق بر مسائل بهداشتی و مدیریتی این حیوانات و تولیدمثل بی‌رویه و بی‌ضابطه و بی‌مسئولیتی صاحبان سگ‌ها در رهاسازی و مدیریت آنها موجب گسترش بی‌رویه جمعیت سگ‌های ولگرد در اکثر مناطق روستایی و حومه شهرها شده است. این جمعیت مخاطرات زیادی را با خود به همراه دارد».
در ادامه متن این کارزار برنامه پیشنهادی جهت مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد داده و درخواست «تدوین یک قانون علمی و عملی جهت مدیریت حیوانات خانگی، جمع‌آوری حداکثری سگ‌های ولگرد» ارائه شده است.
ژست‌های حمایتی خطرناک دوستداران حیوانات
این روزها در بسیاری از شهرها و حاشیه‌ها و اکثر جاده‌های ایران با جمعیت زیاد سگ‌های ولگرد مواجهیم. اما آنچه در این میان بیشتر عجیب است فوج افرادی است که با ژست حمایتی غذا جلوی این حیوانات می‌گذارند و این عمل خود را با اخلاقیات انسانی و مذهب سازگار می‌دانند و معتقدند، انسانها باید دین خود را با غذادهی به سایر موجودات ادا کنند.دین شهرگشایی و تجاوز هر چه بیشتر به حریم حیوانات. اما به نظر می‌رسد این نگاه احساسی چندان بر اصول علمی و منطقی استوار نبوده و غذارسانی به حیوانات ولگرد خصوصاً سگ‌ها مورد قبول فعالان محیط‌زیست نیست. غذا دادن و سپس پشت کردن به حیوان و رفتن نه‌تنها کمکی به سگ‌ها نمی‌کند بلکه به تعداد سگ‌هایی بی‌غذا و بی‌پناهگاه می‌افزاید و سبب می‌شود که امروز برآورد کنند که جمعیت این حیوانات بی صاحب بیشتر از 3 میلیون باشد.
چالش غذا دادن به سگ‌های ولگرد
به‌گفته کارشناسان یکی از عوامل افزایش جمعیت این سگ‌ها غذارسانی توسط انسان به آنها است، عباس محمدی، کارشناس و فعال محیط زیست دراین‌باره به خبرآنلاین گفته است «در کشورهای پیشرفته اگر کسی به حیوانات ولگرد غذارسانی کند جریمه دارد. حمایت انسان از سگ‌ها به صورت غذا رسانی کمک زیادی به تکثیر آنها می‌کند. در گذشته سگ‌هایی در طبیعت وجود داشتند اما چون غذارسانی برای آنها صورت نمی‌گرفت خود طبیعت جمعیت آنها را کنترل می‌کرد، یعنی اگر غذا پیدا نمی‌کردند مانند سایر حیوانات یا توله‌های‌شان می‌مردند یا براساس قانون طبیعت یعنی همان قانونی که قوی‌ترها بقا پیدا می‌کنند خودشان خودشان را کنترل می‌کردند».
او بیان می‌کند: «غذارسانی‌های غلط از روی حسن نیت سبب‌ساز این وضعیت شده است، اما اقدام اشتباهی است. دوستدار واقعی حیوانات به سگ و گربه غذارسانی نمی‌کنند، چون همان‌طورکه گفتم این غذارسانی سبب‌ساز تکثیر آنها شده و بعد این حیوانات قرار است در سرما و گرما رها و سرگردان شوند، کسی که دوستدار حیوانات است می‌تواند سرپرستی یک سگ یا گربه را قبول کند، شاید من این روش را هم دوست نداشته باشم، چون معتقدم این روش هم به نوعی آزار حیوان است و با آن یک تجارت راه افتاده است، اما این اقدام بهتر از غذارسانی است».
با وجود همه اینها و با توجه به ازدیاد شمار سگ‌های ولگرد مبتلا به هاری، بهتر است بدانید که اگر فردی در معرض گزش قرار گرفت، باید در کمترین زمان ممکن به مراکز بهداشتی مراجعه کند. هرچند که در همه مراکز واکسن هاری ارائه نمی‌شود اما مطابق گفته‌های دیروز ئیس اداره مبارزه با بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان وزارت بهداشت در سطح کشور ۷۷۰ مرکز به صورت ۲۴ ساعته خدمات واکسیناسیون و سرم ضد هاری ارائه می‌کنند.