صاحب‌خبر - هادی محمدی – روز گذشته اولین نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو بریکس که با حضور رسمی ایران برگزار می شد در شهر نیژنی نووگورود روسیه با یک دقیقه سکوت به یاد آیت‌ا...«سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور و «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه شهید ایران آغاز شد.در این نشست علی باقری سرپرست وزارت خارجه کشور حاضر شد و سخنرانی کرد . فعالیت بریکس در سال ۲۰۰۹ به صورت غیررسمی و با هدایت روسیه آغاز شد و هدف آن فراهم کردن بستری بود تا اعضای آن نظم جهانی تحت سلطه آمریکا و دولت‌های غربی را به چالش بکشند. اجلاس سران این کشورها به صورت سالیانه برگزار می‌شود و مسئولیت ریاست گروه نیز یک سال یک بار به صورت چرخشی به اعضا واگذار می‌شود. برزیل، روسیه، هند و چین اعضای موسس این گروه هستند و کشورهای ایران ، عربستان ، امارات ، مصر و اتیوپی به تازگی عضویت این گروه را پذیرفته اند . این کشورها روی هم ۴۰ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و کنترل یک چهارم اقتصاد بین‌المللی را بر عهده دارند.در سال‌های اخیر تنش‌های ژئوپلیتیک، ناتوانی سیستم مدیریت بین‌المللی در حل بحران‌های جهانی و منطقه‌ای و استفاده ابزاری قدرت‌های بزرگ از مکانیسم‌های پولی و تجاری بین‌المللی در رقابت‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی (سلاح تحریم‌)، چالش‌هایی را برای چشم‌انداز ثبات اقتصادی جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه و جنوب جهانی ایجاد کرده است که برای غلبه بر این چالش ها نیاز فوری به پوست اندازی در بلوک‌بندی‌های اقتصادی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.از این رو، پس از دهه‌ها توسعه اقتصادی قوی، بازارهای نوظهور در قالب گروه «بریکس» اکنون آماده ایفای نقش بزرگ‌تری در نظم جهانی هستند، نقشی که منافع آن ها را بهتر منعکس می‌کند. در این زمینه، با عضویت کشورهای جدید به بریکس، برگزاری نشست‌ها و جلسات هماهنگ سازی برنامه‌ها سرعت بیشتری گرفته است و در تازه‌ترین قرار اعضای این سازمان اقتصادی، وزرای خارجه کشورهای عضو بریکس روزهای دوشنبه و سه‌شنبه در «نیژنی نووگورود» روسیه دور هم جمع شدند تا درباره موضوعات مختلف بین‌المللی به تبادل نظر بپردازند.پیش‌بینی می‌شود که اجلاس نیژنی‌ نووگورود علاوه بر نشست اصلی و جمعی، به کانون رایزنی‌های دیپلماتیک میان وزیران خارجه کشورهای عضو و دوست بریکس تبدیل شود؛ به ویژه آن که در آستانه این نشست، شمار دیگری از کشورها همچون ترکیه و تایلند نیز درخواست و تمایل خود را برای عضویت در گروه بریکس اعلام کرده‌اند. از این منظر، این اجلاس فرصت مناسبی برای رایزنی درباره تعامل و همکاری و چشم‌انداز گروه بریکس خواهد بود.ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه ۱۸ خرداد در مجمع عمومی همایش بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ گفت:‌ «گروه بریکس ظرفیت زیادی برای پیوستن کشورهای جدید به عنوان عضو دارد، روسیه از این امر استقبال می‌کند و به هر طریق ممکن از آن حمایت خواهد کرد.» اولین حضور رسمی ایران در بریکس علی باقری کنی، سرپرست وزارت خارجه ایران که به‌ منظور شرکت در نشست وزرای خارجه بریکس به روسیه سفر کرده است، در بدو ورود درخصوص اهداف این سفر گفت:«این اولین نشست در سطح وزرای خارجه بریکس پس از رسمیت یافتن عضویت ایران است. بریکس بزرگ ترین سازمان اقتصادی تجاری بین‌المللی است که خارج از چارچوب یک جانبه‌گرایی غربی با حضور کشورهای مهمی در حال نقش‌آفرینی است».باقری افزود: حضور ایران در این مجموعه نشان‌دهنده جایگاه و اهمیت کشورمان در نظام چندجانبه‌گرایی است. ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در عرصه چندجانبه‌گرایی با عضویت در بریکس از همان ابتدا تلاش جدی داشت تا با نقش‌آفرینی مؤثر نقش این سازمان را در سازوکارهای اقتصادی و تجاری جهانی تثبیت کند.باقری با بیان این که عضویت ایران در این مجموعه واقعاً میراث ماندگار شهید آیت‌ا... رئیسی و شهید امیرعبداللهیان بود، درخصوص موضوعات در دستورکار نشست و همچنین دیدارهایش اظهار کرد: «ما در این نشست تلاش جدی داریم هم در نشست‌هایی که در این شهر برگزار می‌شود مشارکت فعال داشته باشیم و هم در دیدارهای دوجانبه‌ای که در حاشیه نشست برگزار می‌شود با کشورهای مختلف عضو بریکس موضوعات دوجانبه منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد بررسی قرار دهیم».وی ادامه داد:«روز بعد هم که مجموعه کشورهای در حال توسعه اضافه می‌شوند به نشست کشورهای عضو بریکس، آن هم نشست مهمی است، نشان‌دهنده این است که عزم بریکس برای توسعه دامنه فعالیت‌هایش میان کشورهای دیگر است».بریکس که در سال 2009 با حضور روسیه، چین، برزیل و هند شروع به کار کرد پس از پیوستن آفریقای جنوبی به این جمع، فعالیت های خود را توسعه داد و در دو سال گذشته تحت رهبری چین و روسیه، بسیاری از کشورها تمایل خود را برای عضویت در این فرمت جهانی اعلام کرده‌اند و لذا در حال تبدیل شدن به یک اتحادیه بین‌المللی قدرتمند است.همان طور که باقری گفته است،نشست وزرای خارجه بریکس در حالی برگزار می شود که ایران برای اولین بار به عنوان یک عضو رسمی در این باشگاه جهانی شرکت می‌کند و این گردهمایی شرکای اقتصادی می‌تواند برای ایران دستاوردهای بزرگی در آینده به همراه داشته باشد. راهبرد «نگاه به شرق» دولت سیزدهم در سه سال گذشته نشان داد که با وجود تحریم‌های ظالمانه غرب هم می‌توان با ابتکارهای جدید اقتصادی و تعامل با دیگر کشورها بر مشکلات و چالش های اقتصادی غلبه کرد. بنابراین، این موفقیت دیپلماتیک در عرصه سیاست خارجی دولت سیزدهم باید در دولت بعدی هم سرلوحه برنامه‌های دستگاه دیپلماسی قرار گیرد تا این مسیر با قدرت بیشتری ادامه یابد.از آن جا که اعضای بریکس دنبال دلار زدایی از تعاملات دوجانبه و چندجانبه درون گروهی هستند، لذا در صورت گسترش تعاملات تجاری بین این کشورها، اهرم فشار آمریکا و غربی‌ها برای ضربه زدن به اقتصاد دولت‌های غیرهمسو کاهش خواهد یافت و دولت‌های درحال توسعه بدون فشارهای غرب در بازارهای جهانی به مبادلات خود ادامه خواهند داد. بنابراین، این فرصت خوبی برای ایران است تا با دور زدن تحریم‌ها و حذف دلار از مبادلات خارجی، خون تازه‌ای در رگ های اقتصاد در حال شکوفای داخلی تزریق کند.بر اساس آمارهای اعلام شده، حدود ۴۰ درصد از صادرات ایران در سال ۲۰۲۲ مربوط به ۵ کشور عضو اصلی بریکس بود و ۳۵ درصد واردات نیز از این ۵ کشور بوده است که نقش این گروه در تجارت ایران را نشان می‌دهد. با عضویت ایران در این گروه اقتصادی، تعاملات در آینده گسترش خواهد یافت و با کاهش تعرفه‌های تجاری بین اعضا، روند تجارت نیز رونق خواهد گرفت.از دیگر مزایای عضویت ایران در بریکس بحث جذب سرمایه گذاری خارجی است که پیش‌بینی می‌شود با عضویت ایران در گروه بریکس، کشورهای عضو سرمایه گذاری‌های بیشتری را در ایران انجام دهند و روسیه و چین در سال های اخیر در این زمینه قراردادهای بلندمدت با تهران امضا کرده‌اند تا در بخش های انرژی و سایر زیرساخت ها سرمایه‌گذاری کنند.همچنین با راه اندازی بانک‌های زیرمجموعه بریکس، ایران می‌تواند برای گرفتن وام از این موسسات مالی برای توسعه زیرساخت‌های داخلی بهره ببرد، چیزی که در چهار دهه گذشته به دلیل نفوذ آمریکا در بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، با موانع جدی روبه رو بود. نقش بریکس در تغییر مدیریت جهانی اگرچه بریکس در ابتدا با اهداف اقتصادی پا گرفت اما فروکش محسوس نقش ابرقدرتی آمریکا و هژمونی غرب در تحولات بین المللی و شتاب گرفتن دوره گذار به نظم جدید چندقطبی، عملاً اهمیت مضاعفی به جایگاه و نقش‌آفرینی بریکس با حضور قدرت‌های نوظهور اقتصادی بخشیده است. متعاقباً اعضای بریکس نیز این انتظارات فزاینده به نقش‌آفرینی این سازمان را درک کرده و در اولویت برنامه‌های خود قرار داده اند. مسئله خروج تجارت بین المللی از زیر سلطه دلار از جمله مهم ترین شاخص‌های پیشتازی بریکس در این عرصه است که نشان می‌دهد قدرت‌های نوظهور اقتصادی در حال اعمال نفوذ بیشتر در امور اقتصادی جهان هستند و شروع به ایجاد جایگزین‌ها و بدیل‌هایی برای نهادهای تحت رهبری غرب کرده‌اند.اعضای بریکس به این باور رسیده‌اند که نظم نوین جهانی برخاسته غرب پس از چند دهه ناکارآمدی خود را به اثبات رسانده و به جای حل معضلات جهانی، عامدانه به تشدید بحران ها کمک کرده است.از آن جا که تجارت جهانی به ثبات و امنیت بین کشورها نیاز دارد به همین دلیل قدرت‌های عضو بریکس تلاش می‌کنند با ارائه راهکارهای جایگزین برای تغییر مدیریت جهان، بسترها را برای رونق تجارت بین خود فراهم کنند. چندین کشور بزرگ در حال توسعه که با ناتو همسو نیستند، در مقابل فشار غربی‌ها برای پایبندی به تحریم‌های اعمال شده علیه مسکو در پاسخ به حمله به اوکراین مقاومت کردند. عده‌ای از کشورها هم شکایت کرده‌اند که ابتکارات کشورهای G7 برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی و همه‌گیری ویروس کرونا، نیازهای آن ها را در نظر نگرفته است. از این رو، ساختارهای بریکس از طریق جلسات منظم، ابتکارات مشترک و نهادهای رسمی به آرامی در حال تکامل هستند تا بتوانند نظم جدیدی ایجاد کرده و سلطه غرب بر ساختارهای جهانی را از بین ببرند.هر چند کشورهای توسعه یافته گروه 7، نزدیک به نیمی از تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارند اما کشورهای درحال توسعه در بریکس هم از ظرفیت های زیادی برخوردار هستند که می‌توانند در برابر زیاده‌خواهی غرب قد علم کنند.در این زمینه، با اضافه شدن ایران، عربستان سعودی و امارات، کشورهای عضو بریکس حدود 32 درصد از تولید جهانی گاز طبیعی و 43 درصد از نفت خام را در اختیار دارند. کشورهای بریکس همچنین 38 درصد از واردات جهانی نفت را به خود اختصاص داده‌اند که در راس آن ها چین و هند قرار دارند و اگر همه متقاضیان جدید پذیرفته شوند، این میزان به 55 درصد افزایش می یابد. در زمان نوسانات در بازارهای انرژی، داشتن بسیاری از بزرگ ترین خریداران و فروشندگان انرژی در یک گروه می‌تواند باعث ایجاد یک سیستم تجارت موازی انرژی شود و این امر امکان معاملات بین اقتصادهای بریکس خارج از سیستم مالی تحت رهبری غرب و برنامه‌های تحریمی احتمالی آینده را فراهم می‌کند و شاید به آن ها توانایی تاثیرگذاری بر قیمت نفت را بدهد.کشورهای عضو بریکس با تبلیغ دیدگاه خود از جهان مدرن، به دنبال تغییر مرکز قدرت جهانی از منطقه یورو آتلانتیک و ایجاد چندجانبه گرایی عملکردی هستند. ایده جاده ابریشم جدید چین یکی از این ابتکارات جدید است که می‌تواند اعضای بریکس را در یک گردهمایی تجاری جمع کرده و نبض بازارهای جهانی را در اختیار بگیرند.بریکس برخلاف نظم نوین غرب چندجانبه گرایی جهانی را دنبال می‌کند که از طریق تلاش‌های مشترک، فرهنگ گفت وگو مبتنی بر برابری، احترام به مسیر توسعه یکدیگر، در نظر گرفتن منافع اصلی یکدیگر و جست وجوی نقاط مشترک ایجاد شده است. بریکس همچنین محرک اصلی در بازسازی نظم بین‌المللی صد ساله است و همکاری بیشتر در چارچوب بریکس بدون شک تبدیل ساختار حکمرانی جهانی را از مدل مرکز-پیرامون به مدل برابری-حاکمیت مشترک ارتقا خواهد داد. تاکید وزیر خارجه چین بر پایبندی به تمامیت ارضی ایران علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در اولین برنامه خود با وانگ‌ یی وزیر امور خارجه چین در حاشیه نشست وزرای امور خارجه بریکس در شهر تیژنی نووگورود روسیه دیدار و درخصوص موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز توسعه مناسبات تهران و پکن در قالب «بریکس» و «شانگهای» گفت وگو کرد . نکته مهم این دیدار اذعان وزیر خارجه چین درباره تمامیت ارضی ایران بود . وانگ یی در گفت وگو با باقری بر موضع چین مبنی بر پایبندی به تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد. به نظر می رسد نقل این جمله از وزیر خارجه چین بر اساس تنش های دیپلماتیک ایران و چین بر سر امضای بیانیه نشست چین و کشورهای عربی باشد که موضوع جزایر سه گانه در آن اعتراض ایران را برانگیخت به گونه ای که در اقدامی نادر در یک دهه اخیر سفیر چین در تهران به وزارت خارجه احضار شد هرچند چینی ها در بیانیه ای توضیحی همچنان بر مواضع خود پافشاری کردند اما مهم ترین برنامه باقری در نشست بریکس سخنرانی در جمع وزرای امور خارجه کشورهای عضو بود . سرپرست وزارت خارجه ایران در سخنرانی خود در نشست وزیران خارجه بریکس تصریح کرد : صدور قطعنامه سیاسی در آژانس، هیچ تاثیری بر اراده تهران برای ادامه بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و عملیاتی‌ کردن طرح‌های توسعه‌ای هسته‌ای خود نخواهد داشت.وی گفت: یکی از مهم‌ترین نقش‌آفرینی‌های بریکس که شایسته است در اولویت قرار گیرد و در آینده نزدیک اجرایی و عملیاتی شود؛ اصلاح نظامات مالی مبتنی بر برتون وودز است که همواره به عنوان مانعی برای توسعه و پیشرفت کشورهای مستقل و درحال توسعه عمل می‌کند. بریکس باید بر شتاب اقدامات خود برای انجام مبادلات با ارزهای ملی، استفاده از ارزهای دیجیتال، راه‌اندازی پلتفرم‌ها و پیام‌رسان‌های بانکی مشترک، بیمه اتکایی، تاسیس ساختارهای مالی ـ بانکی جدید و ... بیفزاید.وی افزود : بریکس، هم‌اکنون به یک نماد جدید و الگوی موفقی از «همکاری‌های نوین» و «ائتلاف اقتصادهای پرشتاب» تبدیل شده و نشان داده که دارای طرح، ابتکار و برنامه‌های چند وجهی برای اصلاح «حکمرانی جهانی» و نقش‌آفرینی هرچه بیشتر در صحنه‌های بین‌المللی است. دقیقا به همین‌ دلیل است که کشورهای خواهانِ پیوستن به بریکس و یا همکاری با آن در قالب کشورهای شریک، دوست، همکار و بریکس پلاس، روزبه‌روز در حال افزایش بوده و شمه‌ای از آن را در اجلاس فردا خواهیم دید. طراحی مکانیسم‌های مقابله جمعی با تحریم‌ها ضرورت دارد باقری خنثی‌سازی تحریم‌های غیرقانونی، یک جانبه و ظالمانه علیه کشورهای عضو برای برپایی امنیت بین‌المللی پایدار را نیازمند همکاری اعضای بریکس در زمینه‌های مختلف به ویژه حوزه مالی، تجاری، سرمایه‌گذاری، حمل و نقل، انرژی، فناوری و نوآوری دانست و گفت : بریکس می‌تواند از طریق طراحی ساختارها و مکانیسم‌های مقابله جمعی با عوامل منفی مبارزه کند. از این رو معتقدیم که همفکری در طراحی مکانیسم‌های مقابله جمعی با تحریم‌ها در قالب این سازمان اهمیت و ضرورت دارد. باقری به عملیات وعده صادق هم اشاره و اظهار کرد : جمهوری اسلامی ایران در مسیر تحکیم‌ ثبات منطقه‌ای جدی و واضح است و در این‌ چارچوب در عملیات وعده صادق و اقدام مشروع خود در پاسخ به تجاوز صهیونیست ها به سفارت ایران در دمشق ثابت کرد اجازه نخواهد داد ثبات و امنیت منطقه توسط اشغالگران متجاوز مختل شود. تداوم رویکرد توسعه و تعمیق روابط راهبردی با روسیه سرپرست وزارت خارجه همچنین در ادامه دیدارهای خود در حاشیه بریکس با ایگور لویتین دستیار ویژه رئیس جمهور روسیه دیدار کرد. باقری با اشاره به اهتمام ویژه آیت‌ا... رئیسی به توسعه و تعمیق روابط راهبردی بین ایران و روسیه در عرصه‌های مختلف، بر عزم و اراده راسخ دولت جمهوری اسلامی ایران برای تداوم و تقویت این رویکرد تاکید کرد.سرپرست وزارت امور خارجه همچنین افزود: از تمامی ظرفیت‌هایمان برای اجرای طرح های راهبردی بین دو کشور که در راستای منافع عالی دو کشور است، استفاده خواهیم کرد.باقری ضمن تاکید بر تسریع در اجرای طرح خط آهن رشت- آستارا، بهره گیری بیشتر از ظرفیت های بخش شرقی راهگذر شمال _ جنوب را حائز اهمیت دانست.دستیار ویژه رئیس جمهور روسیه با اشاره به سفر آتی خود به ایران به منظور پیگیری تحقق و تکمیل طرح های راهبردی فی مابین دو کشور از جمله کریدور شمال و جنوب تاکید کرد روسیه درصدد است کریدور شمال- جنوب را با دیگر کریدورها نیز مرتبط کند و زمینه‌های همکاری دو کشور در حوزه ترانزیت را افزایش دهد.∎​