آقای رییس‌جمهور برنامه شما برای سه تهدید جدی اقتصاد کشور چیست؟

۱- آقای رییس‌جمهور اگر دولت را بدون هیچ‌گونه سابقه‌ای و از نقطه صفر طراحی می‌کردید چگونه آن را طراحی می‌کردید؟

۲- اولویت‌های تحول دیجیتال را چگونه تعیین می‌کنید، به ‌طوری که چشم‌انداز کلی با بهبود اقتصادی و اجتماعی دولت- ملت منطبق باشد؟

۳- مهم‌ترین موانعی که اجازه نمی‌دهد دولت بتواند از نقطه صفر آغاز کند کدام است؟

۴- بزرگ‌ترین تفاوت میان شرایط امروز و چشم‌اندازهای آتی کدام است؟

۵- چگونه می‌توانیم بسیج منابع را با مشارکت بخش‌خصوصی، حفظ ثبات سیاسی، اجتماعی و با هدف ارتقای اقتصادی ترویج کنیم؟

سه تهدید بسیار جدی پیشروی اقتصاد کشور در آستانه موج چهارم جهانی شدن دیجیتال: اول کاهش چشمگیر عرضه و تقاضای نفت، دوم پایان تولید انبوه (شکل امروزی تولید کشور) و سوم تغییر ساختارهای آموزش و مهارت‌آموزی متناسب نیازهای دنیای جدید.

اقتصاد دیجیتال (اینترنت صنعتی) که با فناوری‌های نوظهور به وجود آمده، نیروهای شگفت‌انگیز و تحول‌سازی را به میدان آورده است که دنیای جدیدی را شکل خواهند داد. شرایطی که احتمالا طی ۵‌سال آتی در منطقه خاورمیانه نیز شرکت‌ها بر این اساس رقابت می‌کنند، اقتصاد دیجیتال راه‌های جدید خلق و جذب ارزش و مزیت‌های رقابتی بسیار کارآمدی و متفاوتی را معرفی می‌کند، کشور یا شرکت‌هایی که توانایی سازگاری نداشته باشند یا نتوانند کلیدهای جدید را بهنگام کشف و عملیاتی کنند، حذف خواهند شد. اقتصاد دیجیتال موضوعی فراتر از تجارت الکترونیک و سیستم‌های مبتنی بر وب است، آنچه امروز در کشور به نام اقتصاد دیجیتال شناخته می‌شود، اقتصاد الکترونیک است که تفاوت عمیقی با اقتصاد دیجیتال به معنای تولید و تجارت اجتماعی مبتنی بر داده دارد.

هفت ‌دهه اقتصاد رانتی با دفرمه شدن ساختارهای نهادی، اقتصادی، اجتماعی، اقتصاد ملی و بخش ‌خصوصی در ایران را دچار محدودیت چند‌سویه داخلی و خارجی کرده است.

یافته‌های تحقیقات ما نشان می‌دهد که نهادهای متولی اقتصادی نتوانستند پیشنهادات راهبردی مبتنی بر اینترنت صنعتی – هوشمندسازی ارائه کنند؛ امری که می‌توانست هم بر حل مشکلات انباشت شده بخش تولید و تجارت و اشتغال کمک کند و هم پاسخگوی تنوع و تقاضای روزافزون بازارها و توسعه صادرات باشد ضمن اینکه به دغدغه‌های سیاسی دولت نسبت به اینترنت پاسخ دهد. شرکت‌های ایرانی از مزایا و راه‌حل‌های مدرن آگاه نیستند و دانش اثربخشی در مورد الزامات اقتصاد دیجیتال ندارند زیرا همکاری صنعت و دانشگاه به‌ عنوان یک محرک مهم که مستلزم اتحادی متقابل و سودمند میان موسسات علمی، تحقیقاتی (مانند دانشگاه‌ها) و نهادهای صنعتی که اغلب توسط اقدامات دولت تسهیل می‌شود در ایران متاثر از اقتصاد رانتی ناموفق بوده، اقتصاد رانتی به عنوان حائلی ارتباط صنعت و دانشگاه را سد کرد. دانشگاه‌های تئوریک محروم از داده‌های بازار و تجارب میدانی و صنایع تجربی محروم از تجاری‌سازی تئوری‌های دانشگاهی، شکستی در عدم تولید ثروت و ارزش‌افزوده در حوزه همکاری صنعت و دانشگاه بود. در نتیجه می‌توان گفت در شرایط موجود به دلیل عدم دانش کافی، دیدگاه دولت نسبت به اینترنت، نهادهای ناکارآمد و رابطه ضعیف صنعت و دانشگاه اساسا توانایی و تمایلی برای استفاده از ابزارها و فناوری‌های اقتصاد دیجیتال در عمل وجود ندارد.

دیجیتالی شدن که با ادغام و تلفیق فناوری‌های نوظهور با شکل‌گیری شیوه‌های جدید تولید هوشمند کارخانه‌ها، اشکال جدید و یکپارچه تولید و تجارت، امکان تولید و عرضه با هزینه‌ها و منابع کمتری را فراهم کرده و ارائه خدمات بیشتر و با کیفیت را تضمین می‌کند. مانند مواد اولیه و سرمایه کمتر.اما آنچه در کشور ما ریشه دوانده تولید انبوه (فوردیسم) مبتنی بر انباشت سرمایه، مصرف انبوه منابع و مواد اولیه و… که هیچ شانسی برای رقابت نخواهد داشت در نتیجه کاملا حذف خواهد شد. اینکه با ادامه شرایط موجود، کشور به وارد‌کننده محصولاتی تبدیل شود که امروزه خود به عراق و افغانستان صادر می‌کنیم، کاملا جدی و مستندات بر شواهد و قرائن بسیاری است.

آقای رییس‌جمهور قطعا حضرتعالی بهتر از ما آگاه هستید که نفت دیگر پاسخگوی حداقلی نیازهای کشور هم نیست. طبق معاهده پاریس، شبکه سانتیاگو و… جامعه جهانی متعهد شده تا سال ۲۰۴۰ عرضه و تقاضای نفت را ۶۰درصد کاهش دهد. نگاهی به برنامه‌های انرژی تجدیدپذیر هند، چین و اروپا تا همسایگان گویای این واقعیت است، ارتقای فناوری‌ نوآورانه تنها از رهگذرSMEs و بخش ‌خصوصی می‌تواند امیدی برای توسعه معادن و سایر منابع کشور با هدف جبران کمبودها باشد.

دانش هرگز به سرعت امروز متحول و بخش‌هایی از آن منسوخ نشده است. روش‌های جدیدی برای خلق ارزش‌(درآمد) ظهور کردن، اثرات شبکه امکان خلق ارزش فراتر از تجربه بشر تا امروز را ممکن کرده، دانش جدید که در مورد همه کشورها صدق می‌کند اما در کشورهای درحال توسعه و به‌خصوص کشور ما پارادوکس عمیقی را ایجاد کرده است. به همین دلیل انطباق محتواهای آموزشی چالش بزرگی را نشان می‌دهد. اگر‌چه امروزه روش‌های مدرن یادگیری مزایای بسیاری را برای انتقال سریع و کارآمد دانش، یادگیری مادام‌العمر و… با هدف پر کردن شکاف اثبات شده ارائه می‌دهد اما فعالیت منفک چند دهه صنعت و دانشگاه جدا از هم، اسرار بر ترویج محتواهای آموزشی موجود که اغلب منسوخ شده‌اند، نیازمند تلاشی مضاعف است تا تجربه و دانش، همسو شدن مهارت‌های عملی و علمی را مبتنی بر صنعت ۴ برای کسب‌وکارها عملیاتی کنند.

تقریبا در همه جای دنیا رویکردهای آموزش و ارتقای مهارت‌ها متناسب دنیای جدید را اولویت می‌دانند، ماموریت دانشگاه‌ها تغییرات اساسی کرده است. با حداقل مطالعه به خوبی می‌توان دریافت که در ساختار آموزش و ارتقای مهارت برنامه مبسوط و متناسبی که پاسخگویی نیازهای دنیای جدید داشته باشد در کشور وجود ندارد. نظام آموزشی کشور کماکان به روش‌های سنتی خود پایبند و متعهد است.

مجموعه تهدیدات سه‌گانه به علاوه ظهور فناوری‌های نوین، احتمالا طی سال‌های آتی امکان سرمایه‌گذاری برای شهروندان در هر نقطه از جهان به صورت ایمن یا بدون اجازه دولت‌ها را فراهم می‌کند، خطر فرار مغزها و فرارسرمایه‌ها (حتی سرمایه‌های خرد) وجود دارد. لذا نگرانی ما از ایرانی است که به فقیرترین و بی‌سوادترین کشورهای جهان و منطقه تبدیل شود.آقای رییس‌جمهور تسلط بر اقتصاد دیجیتال، امروز مهم‌تر و حیاتی‌تر از همیشه است زیرا خطرات شکاف دیجیتال و عقب‌ماندگی به شدت در حال افزایش است. در سال‌های تحقیق، ما شاهد رشد تحول دیجیتال در کشورهای منطقه بوده‌ایم که بسترساز موج جدیدی از فرصت‌های فناورانه و مزیت‌های رقابتی برای رقبای منطقه‌ای پیش از پایان دهه میلادی است. زمانی که ما تحقیقات خود را آغاز کردیم، اکثر شرکت‌های کشورهای منطقه سنتی بودن، آنها از فناوری‌های دیجیتال برای بهبود تدریجی بخش‌های تولید و تجارت خود استفاده کردند. از آن زمان، آنها از مرحله اول فعالیت به مرحله جدیدی از توسعه رسیده‌اند. مهم‌تر از همه، آنها برنامه یکپارچه‌سازی بازارهای منطقه‌ای و تبدیل شدن به رهبران منطقه با همکاری فرامنطقه را دارند در حالی که اقتصاد، تولید و تجارت ما همچنان در ابتدایی‌ترین مسائل متوقف است‌. موج چهارم جهانی شدن دیجیتال، دنیا را به سمت بازارهای یکپارچه به هم متصل هدایت می‌کند. شکل جدیدی از جهانی‌سازی که علاوه بر مسائل اقتصادی،اجتماعی بر مسائل استراتژیکی همچون آب در خاورمیانه خشک تاثیر مستقیم دارد.اینترنت صنعتی، اقتصاد دیجیتال مبتنی‌بر اکوسیستم‌های اقتصادی، اجتماعی نشان داده که می‌توان به‌طور همزمان به چند عامل اساسی همچون نوآوری‌کل‌نگر و توسعه کارآفرینی و اشتغال، مبارزه با فقر، نوآوری و ارتقای سطح معیشت مردم، نوآوری متعادل کردن ساختارهای رانتی، تعامل با رانت و ایجاد ارزش‌افزوده رانتی‌، ارتقای بوروکراسی‌های دولتی، توسعه پتانسیل‌های‌ نهفته، بهینه‌سازی مصرف انرژی، منابع و نیروی انسانی،توسعه تولید و تجارت و ارتقای فناوری مبتنی بر اکوسیستم‌های نوآوری کل‌نگر، کارآفرینی انبوه، تجارت اجتماعی اکوسیستم‌ اجتماعی، پلتفرم‌های حقوقی، پلتفرم بلایای طبیعی و توسعه سرمایه اجتماعی و دیگر مزیت‌های مربوطه را همزمان با ترکیب نوآوری‌ها به ویژه نوآوری مرقون‌به‌صرفه در نهایت ارتقای زیست‌محیطی را در کشور پیش برد. دستیابی به بهره‌وری کل عوامل تنها شانس دستیابی به رشد ۸‌درصد اشاره شده در برنامه هفتم توسعه است اما کلمه کلیدی اینجا جامعه ارزش‌بنیان و مشارکت جدی بخش‌خصوصی است. این طرح‌های جدید کسب‌وکار به خودی خود اتفاق نمی‌افتند بلکه ضروری‌ است، تک‌تک شهروندان پتانسیل فوق‌العاده خود را به عنوان انسان تشخیص ‌دهند، ضمن کسب آموزش‌های کارآمد مورد نیاز صنعت ۴ با در نظر داشتن سواد آینده به ارزش‌آفرینی با دیگران بپیوندند تا خوشه‌های اقتصادی، اجتماعی شکل بگیرند و عمل ‌کنند. مردم می‌توانند مبتنی بر پلتفرم‌های دیجیتال اقتصادی، اجتماعی ارزش‌های جدیدی را خلق ‌کنند که قبلا وجود نداشته است. اقتصاد دیجیتال غیرممکن‌هایی را ممکن می‌سازد که در اقتصاد سنتی حتی تصورش هم امکان‌پذیر نیست. تولید‌کنندگان می‌توانند تجربیات جدید و ارزش‌های جدیدی برای دنیای جدید بسازند. ارزش افراد نامحدود است و قدرت جرم بحرانی بی‌نهایت است. ایجاد جوامع با کاربری مادام‌العمر به عنوان محرک‌های اکوسیستم‌های تجاری نمی‌تواند توسط دولت یا یک سازمان به تنهایی محقق شود این منشعب از خلاقیت، نوآوری و کار ملی که اساس آن اخلاقیات و ارتقای سرمایه اجتماعی شهروندان است که با حکمرانی خوب هدایت می‌شود.