صاحب‌خبر - سیاست ها و راهبردهای دولت و بانک مرکزی درخصوص «رفع تعهد ارزی» طی چند سال اخیر به چالشی جدی برای توسعه صادرات کشور تبدیل شده است. گروهی معتقدند ارز یک ثروت و بیت المال است که باید به داخل کشور بازگردانده شود و گروهی معتقدند در شرایطی که خود دولت در بازگشت ارز با مشکل مواجه است چرا باید این حجم از فشار بر صادرکنندگان و تولیدکنندگان بخش خصوصی وارد شود. اما سؤال این‎جاست که چرا بخش خصوصی و تولیدکنندگان مخالف سیاست های ارزی دولت و نحوه رفع تعهد ارزی بانک مرکزی هستند. برای تبیین بهتر موضوع باید به عقب برگردیم. بعد از نوسانات ارزی سال 97 و چندنرخی شدن ارز، تعادل ارزی در تجارت کشور بر هم خورد، اختلاف نرخ ارز ترجیحی و نیمایی با بازار آزاد باعث شد روند بازگشت ارز به کشور با اختلال مواجه شود؛ چرا که صادرکننده می داند که دولت به تدریج تن به افزایش نرخ ارز نیمایی می دهد. از سوی دیگر نرخ ارزان تر ارز برای واردات چه در قالب 28500 و چه در قالب نرخ 42 هزار تومان سامانه نیما آن هم در شرایطی که فاصله نیما و بازار آزاد افزایش‌ یافته سبب شده تا صادرکنندگان ارز خود را در نیما عرضه نکنند و شاهد تقاضای کاذب رای ثبت سفارش و بهره مندی از ارز ارزان‎تر و در نتیجه تشکیل صف برای تخصیص ارز باشیم. این در حالی است که تولیدکننده ای که ارز به دست آمده از محصول صادراتی خود را با نرخ کمتر از نرخ بازار غیررسمی در سامانه نیما عرضه می کند، در نقطه مقابل مجبور است برای تهیه مواد اولیه اش سراغ بورس کالا برود که نرخ ها در آن منطبق با نرخ بازار آزاد است. این یعنی تحمیل زیان به صادرکننده که نتیجه آن تراز تجاری منفی 17 میلیارد دلار در سال گذشته بود. رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی یکی از این منتقدان است که اعتقاد دارد این سیاست ها ضد صادرات است. فیروز ابراهیمی در گفت‎وگو با خراسان رضوی می گوید: اگر بخواهیم وضعیت را شرح دهیم چند گزاره به همراه عدد و رقم را باید اشاره کنیم؛ سهم بخش خصوصی از حدود 55 میلیارد دلار صادرات سالانه کشور تقریباً 8 درصد است که عمدتاً توسط شرکت ها و کارخانه های کوچک صادرات محور و بازرگانان انجام می شود و مابقی شرکت های دولتی و شبه دولتی اند. درحالی که همین شرکت هایی که 8 درصد صادرات را دارند بیش از 80 درصد اشتغال کشور در بخش صنعتی را برعهده دارند. 90 درصد کالای صادراتی بخش خصوصی با ارز آزاد تولیدشده است رئیس انجمن پلاستیک استان می گوید: بنده به عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده، یک کالا را با هزار بدبختی (مشکل) صادر می کنم و عموماً این کالایی که بنده نوعی به عنوان تولیدکننده صادر می کنم با «قیمت بازار آزاد» تهیه شده است؛ ما برای تولید این کالا ارز «دولتی» نگرفتیم. یعنی این طوری نیست که ما مواد اولیه با ارز 28 هزارتومانی تولید کرده باشیم و بخواهیم آن را صادر کنیم و صراحتاً باید اعلام کنم که بالغ بر 90 درصد کالاهایی که صادر می شود با «ارز آزاد »تولیدشده است. به طور مثال در حوزه پلاستیک ما مواد اولیه را در رینگ بورس خریداری می کنیم و این مکانیسم کاملاً بازار آزاد است تا یک کالای پلاستیکی تولید کنیم و آن را روانه بازار می کنیم با هزاران مشکل در خارج کشور برای آن بازار هدف پیدا می کنیم تا آن را صادر کنیم. ابراهیمی می افزاید: در چنین شرایطی که بانک های ما با نظام بانکی دنیا ارتباطی ندارد و بنده صادرکننده هم باید با شیوه های مختلف صادرات انجام بدهم و ارز حاصل از صادرات را وارد کنم و بعد بنده این ارزی که با هزاران مشکل و در شرایط تحریم وارد کرده ام درحالی که در بازار 60 هزار تومان است باید آن را با قیمت 40 هزار تومان به دولت بدهم، چرا باید این کار را بکنم؟ وقتی بنده کالا را با ارز آزاد تولید کردم و با هزار بدبختی صادر و ارز آن را توانستم وارد کنم 20 هزارتومانی ارزان تر از قیمت واقعی و نرخی که با آن کالا را تولید کرده ام به دولت تحویل بدهم؟ چرا صادراتی که بدون ارز دولتی انجام شده با نرخ دولتی تسویه کنیم؟ رئیس خانه صمت خراسان رضوی می گوید: چرا بنده تولیدکننده باید کالایی که با ارز آزاد تولید و با هزار مشکل صادر کرده و ارز آن را وارد کردم، حاصل دسترنجم را یا 20 هزار تومان ارزان تر به دولت بفروشم یا به بازرگانی بدهم که با آن موبایل و امثال آن وارد کند که هیچ نرخ و قیمت مصوب ندارد؟ مگر من تولیدکننده برای تولیدات خودم ارز دولتی گرفته ام؟ دولت خودش نمی تواند ارز صادراتش را برگرداند ابراهیمی می افزاید: ماجرا به این جا ختم نمی شود، همین امروز که دولت هم نفت صادرات می کند و هم میعانات گازی و ... و 92 درصد صادرات را انجام می دهد، همین الان که برق و گاز صنایع را دولت قطع می کند هم برق و هم گاز صادر می کند و تلخ تر این که دولت نمی تواند ارز حاصل از صادراتش را به کشور برگرداند. اما بخش خصوصی واقعی تمام ارز حاصل از صادرات خودش را به کشور برمی گرداند و باید 20 هزار تومان ارزان تر به دولت بفروشد آن هم دولتی که خودش ارز صادراتی اش را برنگردانده است. چرا دولت ارز را تک نرخی نمی کند؟ این فعال صنعتی استان می گوید: اگر دولت ریگی به کفشش نیست ارز را تک نرخی کند، با همان نرخی که به بنده تولیدکننده ارز می دهد با همان نرخ از بنده خریداری کند. خروجی این رویه غلط قطعاً علیه صادرات کشور است وقتی تراز تجاری کشور منفی می شود متاثر از همین سیاست های دولت است.∎​