به گزارش لیزنا، نشست رونمایی از کتاب «زیست‌بوم نوآوری هوش مصنوعی: سیاست‌ها، راهبردها، بازیگران و کارکردها» با حضور دکتر فؤاد قادری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر مصطفی صفدری‌رنجبر، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر الهام فهام، عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی و اشکان علینقیان، کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تهران؛ نویسندگان این کتاب و دکتر محمد حسن‌زاده، رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) یک‌شنبه 23 اردیبهشت‌ماه ۱۴۰3برگزار شد.

دکتر محمد حسن‌زاده در این نشست با بیان این‌که در این کتاب به سوالات زیادی پاسخ داده شده است، گفت: این کتاب اثر ارزشمندی است و افرادی که این کتاب را تالیف کردند یک گام جلوتر از هم‌قطاران خود بوده‌اند. کتاب زیست‌بوم نوآوری هوش‌ مصنوعی برای سیاست‌گذاران و مدرسان حوزه سیاست‌گذاری علم و فناوری نیز مفید خواهد بود.

رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران بیان کرد: در گام بعدی بهتر است که این کتاب به صورت محتوای چندرسانه‌ای نیز ارائه شود. همچنین می‌توان این کتاب را می‌توان به صورت نامه و ابلاغیه به افراد دخیل در سیاست‌گذاری علم و فناوری معرفی کرد.

وی همچنین از آمادگی پژوهشگاه علوم فناوری اطلاعات ایران برای تهیه محتوای دیجیتال از این کتاب خبر داد.

حسن زاده با اشاره به پیشتاز بودن ایرانداک در حوزه پیکره‌های زبانی گفت: در حال حاضر افراد در سامانه پیکره‌های ایرانداک «ساپا» به پیکره‌های زبانی ساخته شده توسط ایرانداک دسترسی دارند. ما علاوه بر اینکه نگهدارنده منابع علمی هستیم به دنبال این هستیم که چگونه از این منابع ارزش افزوده ایجاد کنیم.

وی به راه‌اندازی آزمایشگاه هوش مصنوعی ایرانداک اشاره کرد و گفت: آموزه‌های این کتاب می‌تواند برای تقویت این آزمایشگاه نیز کمک‌کننده باشد.

پذیرش دانشجوی زبان‌شناسی رایانشی در ایرانداک

رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران از پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد در رشته زبان‌شناسی یارانشی در سال آینده در ایرانداک خبر داد و گفت: در آینده نیز دانشجویان دکتری این رشته نیز در ایرانداک پذیرش خواهند شد.

ملزومات قرار گرفتن ایران در بین ۱۰ کشور برتر حوزه هوش مصنوعی

دکتر فؤاد قادری؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری بر این‌که باید در حوزه هوش مصنوعی جزو ۱۰ کشور اول جهان باشیم، گفت: این تاکیدات مسئولیت بزرگی را برای دست‌اندرکاران حوزه هوش مصنوعی ایجاد می‌کند. چرا که در حال حاضر رقابت بزرگی بین کشورها و شرکت‌ها در جهان وجود دارد و در صورتی که اقداماتی برای این حوزه در کشور انجام نشود، ما از این رقابت عقب می‌مانیم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان این‌که هوش مصنوعی یک فناوری عام است، گفت: فناوری هوش مصنوعی مربوط به یک حوزه علمی خاص نیست و مانند موتور بخار و اینترنت که توانست بخش‌های مختلف را متاثر کند، هوش مصنوعی نیز می‌تواند حوزه‌های مختلف از جمله سلامت، ارتباطات و ... را تغییر دهد.

وی اظهار کرد: تاکنون هیچ تکنولوژی در تاریخ سرعت پیشرفت هوش مصنوعی را نداشته است. مدل‌های زبانی پیشرفت بزرگی داشتند. اولین مقاله‌ای که در مورد مدل‌های زبانی بزرگ در سال ۲۰۱۸ منتشر شد و در حال حاضر جزو ۱۰ مقاله برتر دنیاست. در حال حاضر این مقاله با مقالاتی که در دهه ۵۰ میلادی منتشر شده‌اند، رقابت می‌کند و این نشانه سرعت پیشرفت حوزه هوش مصنوعی است. ما در حال حاضر در موج سوم توسعه هوش مصنوعی قرار داریم.

سه ستون اصلی ساختمان هوش مصنوعی

قادری با بیان این‌که ساختمان عظیم هوش مصنوعی دارای سه ستون اصلی است، توضیح داد: اولین ستون هوش مصنوعی، الگوریتم‌ها و تئوری‌های هوش مصنوعی است. در ایران پژوهشگران خوبی در این زمینه حضور دارند و از این نظر کمبودی نداریم.

زیرساخت‌های مورد نیاز برای ورود به عرصه هوش مصنوعی

وی ادامه داد: ستون دوم هوش مصنوعی زیرساخت‌های محاسباتی مورد نیاز این حوزه است. یکی از دلایلی که موج دوم هوش مصنوعی فروکش کرد، کمبود سخت‌افزارهای محاسباتی در آن زمان بود ولی امروز به مدد زیرساخت‌ها و پردازنده‌های موازی، جهان یک قدم درحوزه توسعه هوش مصنوعی جلوتر رفته است. برای اینکه بتوانیم در ایران نیز مدل‌های هوش مصنوعی به‌روز داشته باشیم، نیازمند زیرساخت‌هایی هستیم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به زیرساخت‌های مورد نیاز برای جی پی تی گفت: برای چت‌جی پی تی بیش از ۲۰۰ جی پی یو نیاز است که بعید است در ایران چنین تعداد جی پی یو وجود داشته باشد. به علاوه بیشتر جی پی یوها تولید شرکت انویدیا آمریکا است و به خاطر قوانین تحریم در اختیار چین و ایران قرار داده نمی‌شود.

نویسنده کتاب زیست‌بوم نوآوری هوش مصنوعی به هزینه‌های مالی توسعه ابزارهای هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: از طرف دیگر هزینه یک‌بار آموزش چت جی‌پی‌تی ۳ معادل 4.6 میلیون دلار است. شرکت «اپن ای‌آی» که سازنده چت جی‌پی‌تی 3 است، ماهانه حدود ۴۰ میلیون دلار هزینه پشتیبانی دارد. از طرف دیگر برای آموزش جی‌پی‌تی ۳ معادل مصرف یک سال 100 خانه در آمریکا برق نیاز است.

قادری با بیان این‌که ستون سوم هوش مصنوعی را «داده» تشکیل می‌دهد، گفت: در حال حاضر هوش مصنوعی مبتنی بر داده است و کشورها و شرکت‌هایی که دسترسی به منابع داده دارند، در حوزه هوش مصنوعی جلوتر هستند. ما در این حوزه دچار معضل هستیم. ابزارهای هوش مصنوعی فعلی در حوزه زبان فارسی ضعیف‌تر عمل می‌کنند چرا که دیتای فارسی در اینترنت بسیار کم است.

وی تاکید کرد: بنابراین اگر ما می‌خواهیم جزو ۱۰ کشور برتر حوزه هوش مصنوعی باشیم باید سه ستون حوزه هوش مصنوعی را در کشور تقویت کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به منابع غنی دیتا در ایرانداک گفت: این دیتاها می‌تواند در اختیار محققین و شرکت‌های این حوزه هوش مصنوعی قرار بگیرد و سازمان‌هایی مثل ایرانداک می‌توانند کمک بسیار جدی به این حوزه انجام دهند.

وی با اشاره به محدودیت زمانی برای ورود به حوزه هوش مصنوعی تاکید کرد: برای ورود جدی به حوزه هوش مصنوعی یک پنجره زمانی وجود دارد. چرا که ممکن است مسائل و محدودیت‌هایی که در مورد انرژی هسته‌ای به وجود آمد، در این حوزه نیز ایجاد شود.

قادری به ضرورت تدوین سند هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: در شرایطی که درحال حاضر بیش از ۶۰ کشور سند هوش مصنوعی دارند، ما هنوز سند هوش مصنوعی تدوین نکرده‌ایم.

وی با اشاره به ایده اولیه کتاب «زیست‌بوم نوآوری هوش مصنوعی» گفت: ایده اولیه این کتاب به سال 1397 و جلسات معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وقت با متخصصان هوش مصنوعی برمی‌گردد. یکی از خروجی‌های این جلسات طرح پژوهشی در مورد شبکه‌های همکاری در چارچوب نوآوری باز در حوزه هوش مصنوعی بود که این کتاب یکی از خروجی‌های این طرح پژوهشی بود. تمرکز این کتاب بر روی اقدامات سایر کشورها در حوزه هوش مصنوعی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس اظهار کرد: هرکسی که بخواهد برای توسعه هوش مصنوعی و احیای زیست‌بوم هوش مصنوعی در کشور سیاست‌گذاری کند، نیازمند دانستن مسیرهای طی شده توسط کشورهای دیگر در این حوزه است و این کتاب تلاشی در این چارچوب بوده است.

هوش مصنوعی؛ یک فناوری چند منظوره و پیش‌بینی ناپذیر

دکترمصطفی صفدری رنجبر، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و یکی دیگر از نویسندگان کتاب «زیست‌بوم نوآوری هوش مصنوعی» در این نشست گفت: وقتی صحبت از سیاست‌گذاری مطرح می‌شود، پای دولت و مداخلات دولت فارغ از کیفیت سیاست‌گذاری آن‌ها به بحث باز می‌شود.

وی هوش مصنوعی را یک حوزه چند منظوره دانست و گفت: وقتی به حوزه هوش مصنوعی نگاه می‌کنیم، با یک تکنولوژی چندمنظوره مواجه هستیم. در انقلاب های صنعتی پیشین تکنولوژی‌های معدودی مثل ماشین بخار، انرژی الکتریسیته، اینترنت و ... چنین ویژگی داشتند و حوزه‌های بسیار گسترده‌ای را تحت تاثیر قرار دادند. با به وجود آمدن این تکنولوژی‌ها زمینه بروز و ظهور تکنولوژی‌های فراوان دیگری ایجاد شده است. هوش مصنوعی نیز امروزه چنین ویژگی دارد.

وی افزود: ويژگی‌های هوش مصنوعی قابلیت‌های جدیدی را در اختیار قرار می‌دهد و زمانی‌که با تکنولوژی‌های دیگری مثل بیگ دیتا و اینترنت اشیا همگرا می‌شود، پیش‌بینی‌پذیری آن برای متخصصین و صاحب‌نظران نیز دشوار می‌شود.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران با اشاره منافع و مضرات هوش مصنوعی گفت: همان‌طور که همه تکنولوژی‌های چند منظوره می‌توانند منافع زیادی داشته باشند، درعین حال چالش‌های پیش‌بینی نشده‌ای را نیز برای بشریت به وجود می‌آورند. هوش مصنوعی می‌تواند بهره‌وری را در صنایع ارتقا بخشد. همچنین در کشورهایی مثل کشور ما که دولت نقش بزرگی در خدمات عمومی دارد، مشتری بزرگ هوش مصنوعی دولت و خدمات عمومی است. به علاوه سیاست‌گذاری و حکمرانی نیز می‌تواند به‌شدت از طریق هوش مصنوعی متحول شود.

از بین رفتن مشاغل تکراری با توسعه هوش مصنوعی

وی به چالش‌ها و تهدیدهای هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: با توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی مشاغل تکراری و قاعده‌مند به زودی از بین خواهند رفت. این موضوع در کشورهای در حال توسعه آسیایی و آفریقایی به شدت تاثیر گذار است. تاکنون مزیت تولید این کشورها، وابسته نیروی انسانی زیاد و ارزان‌قیمت بود. به همین دلیل کشورهای توسعه‌یافته تولید را به کشورهای در حال توسعه واگذار می‌کردند. ولی اگر اینترنت صنعتی، اینترنت اشیا و ربات‌ها را داشته باشیم، این کشورها مزیت رقابتی خود را از دست خواهند داد. از جمله مشکلات دیگر شکاف دیجیتال است که باعث ایجاد فاصله زیادی بین کشورها خواهد شد.

صفدری رنجبر درباره بازیگران حوزه هوش مصنوعی توضیح داد: بازیگران و دست‌اندرکاران حوزه هوش مصنوعی متنوع هستند؛ از جمله دانشجویان، موسسه‌های تحقیقاتی خصوصی، سازمان‌های دولتی و سازمان‌های تنظیم‌گر. با استفاده از این بازیگران باید بتوانیم بهره‌مندی را از هوش مصنوعی بیشتر کنیم و مضرات و چالش‌های آن از به حداقل برسانیم.

وی با تاکید بر اهمیت سیاست‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی گفت: صاحب نظران متعددی در این حوزه وجود دارند که  بر سیاست‌گذاری و حکمرانی مشارکتی تاکید می‌کنند. در این نوع سیاست‌گذاری باید بخش‌های مختلف را پای کار آورد و دغدغه‌های آن‌ها را شنید.

وی با بیان اینکه اولویت‌های حوزه هوش مصنوعی باید مشخص شود، گفت: هوش مصنوعی  حوزه‌های مختلفی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سلامت، امنیت، آموزش، شهرهای هوشمند و ... این حوزه‌های موضوعی هستند که می‌توانند از هوش مصنوعی متاثر شوند.

اهمیت اولویت‌بندی فعالیت ها و حوزه های کاری در سیاست‌گذاری هوش مصنوعی

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با تاکید بر اهمیت اولویت‌بندی در سیاست‌گذاری خاطر نشان کرد: سیاست‌گذاری بدون اولویت‌بندی معنایی ندارد. حوزه‌های موضوعی زیادی تحت تاثیر هوش مصنوعی خواهد بود. با توجه به منابع مالی و زیرساخت‌های فراوان مورد نیاز برای توسعه هوش مصنوعی، باید حوزه‌های اصلی که می‌خواهیم از طریق هوش مصنوعی متحول کنیم را مشخص کنیم. همچنین باید مشخص شود که در پژوهش‌های بنیادین حوزه هوش مصنوعی نیز می‌خواهیم فعالیت کنیم و یا تنها قصد داریم از آن‌ها در سطح کاربرد استفاده کنیم.

در پایان این نشست دکتر الهام فهام؛ عضو هیئت‌علمی جهاد دانشگاهی و اشکان علینقیان، کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تهران، دیگر نویسندگان کتاب زیست‌بوم نوآوری هوش مصنوعی به ارائه تجربیات کشورهای آمریکا، انگلیس، چین، روسیه، هند و امارات در حوزه هوش مصنوعی پرداختند و به منظور توسعه این زیست‌بوم به اهمیت شبکه‌سازی میان بازیگران مختلف و جذب سرمایه‌های خارجی در موضوعات تحقیق و توسعه و زیرساخت‌های مورد نیاز اشاره کردند.