ماهیت حقوقی مهریه و انواع آن
پیش از آنکه بر بروزرسانی قوانین اعسار مهریه اهتمام ورزیده شود، باید ابتدا درکی نسبت به مفهوم حقوقی این واژه بدست بیاید.
مهریه مالی است که هنگام تحقق نکاح اسلامی، مالکیت آن از شوهر به زن واگذار می شود؛ در ماده 1078 قانون مدنی، محدوده اموالی که در سند مهریه قابل ثبت هستند، معرفی شده اند:
«هر چیزی را که مالکیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می توان مهر قرار داد.»
بر اساس این ماده، انواع اموال منقول و نامنقول (غیر قابل نقل و انتقال فیزیکی) که از ارزش مادی برخوردارند، می توانند به عنوان مهریه به زوجه واگذار شوند. به زبان دیگر، مهریه حین زندگی مشترک، حین فرآیند طلاق و حتی پس از آن قابل مطالبه است؛ در صورت فوت زن همچنان مطالبه این اموال توسط وارثین متوفی امکان پذیر می باشد!
همچنین اگر شوهر پیش از پرداخت مهریه از دنیا برود، زن می تواند با طی کردن فرآیند حقوقی، خواستار انتقال مالکیت اموال مکتوب در سند مهریه از سایر بازماندگان متوفی باشد.
حق مهریه در دو نوع به زن واگذار می شود:
الف) مهریه عندالمطالبه: اگر عبارت عندالمطالبه همنشین واژه مهریه شود، در صورت اقدام زوجه برای مطالبه این اموال، شوهر باید در اسرع وقت، تمام مهریه را به زن بپردازد؛ عدم کفایت درآمد زوج برای پرداخت حقوق زوجه، عاملی موثر نمی باشد.
ب) مهریه عند الاستطاعه: برخلاف نوع قبلی، استطاعت مالی شوهر در پرداخت مهریه در نظر گرفته می شود.
حال که دیدگاهی کلی نسبت به مهریه و انواع آن به وجود آمده، به شرح جدیدترین قوانین اعسار مهریه پرداخته می شود.
اعسار مهریه چیست؟
اعسار مهریه در واقع تدبیر سازمان های قضایی برای شرایطی است که شوهر توانایی مادی کافی برای پرداخت تمام و کمال مهریه را نداشته باشد. پس از تایید امرارمعاش مشقت بار مرد توسط قاضی، مهریه برای پرداخت به همسر قسط بندی خواهد شد؛ ماده 1 قانون اعسار، شرایط فردی که امکان ثبت دادخواست اعسار را دارد، بدین شرح معرفی می کند:
«معسر کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود، قادر به تأدیه مخارج محاکمه یا دیون خود نباشد.»
بنابراین مرد می تواند دادخواست اعسار را در مراجع ذیصلاح ثبت کند که پس از استعلام دادگاه از اموالش، به جز مستثنیات دین، سند دیگری به نامش نباشد؛ مستثنیات دین اموالی هستند که طبق شرع و به تبع آن قانون، برای ادامه زندگی فرد الزامی می باشد. مصادیق آن در ماده 24 قانون اجرای محکومیت های مالی، شرح شده است:
- منزل مسکونی
- پول پیشی که به مرد به موجر پرداخته است.
- آذوقه و اثاثیه مورد نیاز برای امرارمعاش
- ابزار شغلی و تحقیقاتی
هر مالی به جز موارد فوق پس از عدم پرداخت مهریه به زوج، ابتدا توقیف می شود و در صورت صلاح دید ماموران دولت، برای فروش گذاشته شده تا از ثمن آن مهریه زن پرداخت شود.
بر اساس ماده 7 قانون اعسار، یکی دیگر از موارد موثر در اثبات تعسیر شوهر، شهادت سایرین می باشد؛ نکاتی که در تنظیم شهادتنامه اعسار باید بدان پرداخته شود، در همین قانون ذکر شده است:
«در شهادتنامه مذکور باید اسم و شغل و وسایل گذران مدعی اعسار و عدم تمکن او برای پرداخت مخارج دعوایی که می‌خواهد اقامه کند با تعیین مبلغ آن تصریح گردد. هویت شهود را باید نظمیه و یا نایب‌الحکومه محل یا کدخدا تصدیق نماید.»
برای ثبت دادخواست اعسار مهریه چه مدارکی نیاز است؟
- مدارک هویتی زوجین یعنی کارت ملی و شناسنامه
- سند ازدواج یا عقدنامه برای اثبات وقوع نکاح و مستحق بودن زن در دریافت مهریه؛ اگر ازدواج موقت باشد و صیغه نامه ای غیر رسمی تنظیم شده باشد یا اصلا صیغه نامه ای موجود نباشد، ابتدا باید رای اعتبار دادگاه اخذ شود
- تقدیم شهادتنامه دو فرد عاقل، بالغ و بی طرف بر عدم استطاعت مالی مرد در پرداخت مهریه
- در صورتی که مرد برای پیشروی فرآیند حقوقی از وکیل کمک بگیرد، ارائه وکالتنامه در تمامی مراحل اجباری می باشد
مراتب و قوانین ثبت دادخواست اعسار مهریه
1. ثبت دادخواست مطالبه مهریه: بدیهی است پیش از آنکه شوهر بخواهد اقدامی در جهت قسط بندی و پرداخت مهریه کند، ابتدا باید پرداخت آن از مرد خواسته شود؛ به زبان دیگر، زوجه باید دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند و ابلاغیه آن به شوهر اعلام شود.
2. ثبت دادخواست اعسار: شوهری که خواستار تقسیط مهریه است، باید با تکمیل فرم ها با اطلاعات هویتی و سایر مدارک، دادخواستی با همین مضمون در یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت کند.
3. تحقیقات و استعلام دادگاه: برای اینکه ناتوانی اقتصادی مرد در پرداخت مهریه اثبات شود، به فرمان قاضی در سیستم اسناد رسمی، تحت نام شوهر استعلامی گرفته می شود تا اموالش مشخص شوند؛ البته لازم به ذکر است که این استعلام به تنهایی کفایت نمی کند، چراکه املاک و اموال قولنامه ای، پول نقد، طلا و… در سیستم اسناد رسمی ثبت نمی شود. بنابراین اهمیت شاهدین در این مرحله به چشم می آید.
4. شرکت در جلسات دادگاه: پس از تشکیل پرونده حقوقی تحت عنوان اعسار مهریه، جلساتی برای قبول یا رد آن در مراجع قضایی برگزار می شود؛ با اعلام تاریخ، زمان و مکان جلسات دادگاه، طرفین یا نمایندگان حقوقی شان باید در آنها شرکت کنند.
5. تایید اعسار: اگر مشقت اقتصادی شوهر اثبات شود، کارشناسی مجرب بر اساس میزان مهریه و درآمد مرد، قسط بندی را انجام می دهد؛ سپس وی موظف است تا مبلغی مشخص را در تاریخ های تعیین شده به زوجه بپردازد.
اگر فکر می کنید که امکان انجام مراحل پیگیری های حقوقی لازم را ندارید، می توانید برای سهولت کار، از یک فرد که متخصص حقوقی است در این زمینه کمک بگیرید. وکلا به تمام ماده های حقوقی آشنا هستند و به دلیل تجربیاتی که دارند، می توانند در این زمینه مشاور شما باشند. برای مشاهده لیستی از وکلا کلیک کنید تا با بهترین وکلای حقوقی آشنا شوید. در سایت مستر وکیل تمام وکلا با تخصص های مختلف در شهر و استان ها معرفی شده اند که می توانید از آن ها کمک بگیرید.
کلام آخر
مهریه زوجه از لحظه جاری شدن عقد قابل مطالبه است؛ با ثبت دادخواست مربوطه توسط زن، این مبلغ باید از طرف شوهر پرداخته شود. در صورت عدم استطاعت شوهر در پرداخت یکجای مهریه، باید دادخواست اعسار مهریه ثبت شود؛ طی این فرآیند مهریه قسط بندی خواهد شد. برای تحقق این امر نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، شهادت دو فرد عادل و بالغ بر اعسار مرد، ارائه مدارک هویتی و عقدنامه الزامی می باشد؛ پس از تشکیل پرونده، طرفین باید تا زمان صدور حکم در جلسات دادگاه شرکت کنند.
نظر شما