بازار؛ گروه بین الملل: تحولات ژئوپولیتک کشورها در یک منطقه، معمولا منجر به ایجاد تغییراتی در سیاست های کلی خارجی آنها خواهد شد. به ویژه اگر این کشورها در مناطق مهم و استراتژیک جهان همچون خاورمیانه قرار داشته باشند، موقعیت تا حد زیادی متفاوت خواهد شد. حضور عمده اعضای سازمان اوپک پلاس در منطقه خاورمیانه و حضور روسیه به عنوان یکی از از اعضای اصلی این سازمان منجر به نقش آفرینی برخی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در خاورمیانه و اوراسیا شده است. به جرات می توان گفت که آنکارا طی سال های اخیر یکی از بزرگترین نقش آفرینان در زمینه تامین انرژی اروپا از یک سو و فروش تبدیل شده و در حال پیشروی بیشتر در این زمینه است.

ترکیه، برنده اصلی تحریم های نفتی روسیه

در نخستین ماه های پس از آغاز جنگ اوکراین و شکل گیری تحریم های نفتی غرب علیه روسیه، گزارش هایی از سوی منابع غربی مبنی بر دلالی نفتی آنکارا برای فروش نفت روسیه به اروپا منتشر شد؛ اگرچه مقام های ترکیه با واکنش به این گزارش ها، چنین اقدامی را مردود دانستند، اما انتشار گزارش هایی با مضامین مشابه همچنان ادامه یافت.

در حقیقت، ترکیه از موقعیت جغرافیایی خود به عنوان رابط غرب و شرق از یک سو و همسایگی با ایران و روسیه به عنوان دو عضو مهم اکو پلاس از سوی دیگر، نقش آفرینی چشمگیری در زمینه دلالی نفتی برای غرب ایفا کرده است.

اروپایی ها از طریق سه بندر مرمره، مرسین و ارگلیسی، بیش از ۳ میلیارد دلار نفت را از طریق ترکیه وارد نموده که این میزان نفت، معادل ۸۶ درصد ظرفیت کلی نفت وارداتی اروپا از روسیه در دوران پیش از تحریم محسوب می شود.

مرکز مطالعات دموکراسی (CSD) و مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک (CREA) در تازه ترین گزارش مشترک خود از تحریم های روسیه اعلام کردند: ترکیه به عنوان بزرگترین خریدار محصولات نفتی روسیه، این محصولات را روانه بازار اروپا میکند که احتمالا از این طریق، صدها میلیون دلار را عاید مسکو می نماید. همچنین از آنجاکه تحریم های ۵ ساله اتحادیه اروپا و گروه ۷ علیه روسیه در سال جاری به پایان می رسند، اروپایی ها از طریق سه بندر مرمره، مرسین و ارگلیسی، بیش از ۳ میلیارد دلار نفت را از طریق ترکیه وارد نموده که این میزان نفت، معادل ۸۶ درصد ظرفیت کلی نفت وارداتی اروپا از روسیه در دوران پیش از تحریم محسوب می شود.

تلاش ترکیه برای تبدیل شدن به هاب توزیع گاز اروپا

در تازه ترین تلاش های ترکیه برای ادامه دلالی نفتی و گازی میان اروپا و شرق، خبرگزاری ایسنا در تاریخ ۲۶ اردیبهشت به نقل از «آلپ ارسالان بایراکتار» وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه ،از توافق آنکارا با گرجستان و جمهوری آذربایجان برای انتقال گاز طبیعی ترکمنستان به این کشورها خبر داد. آلپ‌ارسلان بایراکتار در سخنرانی خود در مراسم امضای قرارداد در استانبول در روز سه شنبه گفت: با توافقی که امروز امضا کردیم، روابط ما در بخش گاز طبیعی در حال وارد شدن به بعد جدیدی است. این توافق شامل مفاد متعددی است. در این چارچوب، افزایش حجم گاز از منابع جمهوری آذربایجان و دریای خزر که تا سال ۲۰۳۰ به ترکیه می‌رسد را در نظر گرفتیم و بخشی از این گاز از طریق ترکیه به اروپا منتقل می‌شود. وزیر انرژی ترکیه همچنین گفت: در زمستان امسال، گاز طبیعی نخجوان، از طریق ترکیه ارسال خواهد شد. ما قصد داریم این خط لوله را هر چه سریع‌تر راه اندازی کنیم.

ترکیه قصد دارد از طریق دو فرصت مهم پیش روی خود یعنی موقعیت ژئوپولتیکی و تحریم های شکل گرفته علیه ایران و روسیه طی سال های گذشته، به هاب توزیع و انتقال نفت و گاز هر دو کشور به اروپا تبدیل شود... مجموع این شرایط، منجر به ایجاد درآمدی نوین و البته چشمگیر برای ترکیه شده و البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که علاوه بر این درآمد، چنین نقشی اروپایی ها را به ویژه در بخش انرژی، بیش از گذشته به ترکیه وابسته خواهد ساخت.

این در حالیست که ترکیه از سال های گذشته نیز تلاش های گسترده ای برای ایفای نقش واسطه گری خود در صادرات گاز ایران به اروپا داشته است. محمود حیدری، مدیرکل مدیترانه و اروپای شرقی وزاتر امور خارجه ایران نیز در جریان سخنرانی خود در بیست و هشتمین اجلاس بین المللی نفت و گاز و محصولات پتروشیمی تهران اعلام کرد که تهران قصد دارد ترانزیت گاز صادراتی خود به اروپا را از طریق ترکیه انجام دهد. وی همچنین از نقش پر رنگ ترکیه در فروش نفت و گاز صادراتی ایران به اروپا در دوران تحریم سخن گفت.

با این حساب، ترکیه قصد دارد از طریق دو فرصت مهم پیش روی خود یعنی موقعیت ژئوپولتیکی و تحریم های شکل گرفته علیه ایران و روسیه طی سال های گذشته، به هاب توزیع و انتقال نفت و گاز هر دو کشور به اروپا تبدیل شود. البته، سرمایه گذاری های کسترده آنکارا برای توسعه کریدور میانی و فعالسازی بخش ترانزیت انرژی این کریدور، منجر به انعقاد قاررداد ترانزیت گاز صادراتی ترکنستان به اروپا نیز شده است. مجموع این شرایط، منجر به ایجاد درآمدی نوین و البته چشمگیر برای ترکیه شده و البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که علاوه بر این درآمد، چنین نقشی اروپایی ها را به ویژه در بخش انرژی، بیش از گذشته به ترکیه وابسته خواهد ساخت. این نقش در نهایت می تواند به امتیازگیری ترکیه در موارد مهم و استراتژیکی همچون عضویت در اتحادیه اروپا و قدرت چانه زنی این کشور در برخی موارد دیگر همچون بحران قره باغ کمک شایانی نماید.