علی میرزایی؛ بازار: رشد سریع خودروهای برقی در چین زلزله ای از تغییرات در بازارهای بین المللی را به راه انداخته است. در حالیکه انکار قدرت منحصر بفرد چین در تولید خودروهای برقی دیگر کاری عبث است، کشورها و شرکت‌ های بزرگ خودروسازی استراتژی‌ های مختلفی را برای محافظت از سهم باقیمانده خود در بازارهای جهانی به کار گرفتند. ولی چین برای دور زدن تلاش ‌های این کشورها و شرکت ها توام با تداوم تسلط به بازار جهانی خودروهای برقی ضد حمله های راهبردی فراوانی را در اختیار گرفته است. ابتکار عمل غربی ها در مواجه با چین همگرا نیست و زاویه های متفاوتی دارد که عمدتا نشات گرفته از فرهنگ سیاسی و سابقه آن ها در صنعت خودرو است، در ادامه برخی از این موارد را مرور می کنیم؛

آمریکا برای مقابله با چین موضع حمایت گرایانه اتخاذ کرده و تعرفه های واردات خودروهای برقی چینی را از ۲۵ درصد به ۱۰۰ درصد رسانده است

راهبردهای مقابله با سرعت گسترش خودروهای چینی

آمریکا برای مقابله با چین موضع حمایت گرایانه اتخاذ کرده و تعرفه های واردات خودروهای برقی چینی را از ۲۵ درصد به ۱۰۰ درصد رسانده است. هدف این اقدام بازدارنده محافظت از خودروسازان آمریکایی در برابر رقابت با محصولات ارزان چینی و حفظ اشتغالزایی در آمریکا است. به طور مشابه، اتحادیه اروپا با بهانه تحقیقات ضد یارانه ای قصد دارد سرعت ورود خودروهای برقی چینی به این قاره را کند، کند. در میان کشورهای اروپایی فرانسه اقداماتی را برای محدود کردن فروش خودروهای برقی چینی با اصلاح مشوق‌ های مصرف‌ کننده برای ترجیح مدل‌ های اروپایی اجرا کرده است. ولی جالب است که آلمانی ها رویکردی متفاوت را در پیش گرفتند، آلمان بنیانگذار غول‌ های خودروسازی مانند فولکس واگن، ب ام و و مرسدس بنز است، این تولیدکنندگان عقب ماندگی خود در برابر خودروسازان چینی در زمینه تولید محصولات برقی را انکار نمی کنند. از همین رو تدوین تعرفه های زیاد برای واردات خودروهای چینی را سیاستی نادرست تلقی می کنند. آلمانی ها راه چاره و وضع فعلی را قبول کردند و تلاش مضاعفی جهت جبران عقب ماندگی خود (از چین در برقی سازی) و حتی گسترش همکاری با صنعت چین در پیش گرفتند. آلمانی ها در صدد هستند با تمرکز خودروسازان شان به تحقیق و توسعه و تلاش‌ های تولیدی نوین، جنگ (رقابت) صنعتی را مستقیما با چین (بزرگترین بازار خودروهای برقی جهان)، در زمین چین شروع کنند. خودروسازان آلمانی مانند فولکس واگن، مرسدس بنز و ب ‌ام ‌و در حال ایجاد شراکت با شرکت ‌های خودروساز برقی چینی جهت توسعه فناوری‌ های مناسب برای بازار این کشور هستند. تسلا نیز دل به اثر گذاری «تنبیه چین با اعمال تعرفه های سنگین» سیاست مداران آمریکایی نبسته است، این خودروساز برای حفظ مزیت رقابتی خود روی برتری «فناوری متمایز کننده» سرمایه گذاری کرده است. تسلا برای متمایز کردن محصولات خود از رقبای چینی، فناوری خودران را دوچندان و این مساله چالشی بزرگ برای شرکت خودروسازی تسلا ایجاد کرده است. در قاره اروپا، انگلیسی ها نیز تا حدودی برتری چین در فناوری خودروهای برقی را قبول کردند، اما در حال تدوین تعرفه های بیشتر جهت مقابله با هجوم محصولات چینی هستند.

خودروسازان چینی از موضع برتری و با صبوری به صورت فعالانه استراتژی های بومی سازی (در خاک حریف) را برای دور زدن تعرفه ها و موانع تجاری دنبال می کنند

مقابله چین با ترفند غربی ها

خودروسازان چینی از موضع برتری و با صبوری به صورت فعالانه استراتژی های بومی سازی (در خاک حریف) را برای دور زدن تعرفه ها و موانع تجاری دنبال می کنند. شرکت ‌هایی مانند بی وای دی در حال ساخت کارخانه ‌های تولید خودروهای برقی در بازارهای استراتژیک مانند مکزیک هستند. بی وای دی قصد دارد از حیاط خلوت آمریکا برای ورود به بازار این کشور استفاده کند. در اروپا شرکت ‌های چینی که وضعیت مالی تحت فشار را درک کردند؛ اقدام به سرمایه‌گذاری ‌های مشترک با خود اروپایی ها و تأسیسات تولید باتری برای بومی ‌سازی زنجیره ‌های تامین و دور زدن تعرفه های ضد یارانه ‌ای خاک اروپا مهره چینی کردند. البته راهبرد چینی ها فقط دور زدن تعرفه نیست، بلکه سازندگان خودروهای برقی چینی هر روز سرمایه گذاری زیادی در تحقیق و توسعه انجام می دهند؛ چینی ها روی نرم افزار، سخت افزار، هوش مصنوعی و خودروهای خودران تمرکز می کنند. علاوه بر این، چینی ها به صورت خاص زنجیره تامین خودروهای برقی را کنترل و از تسلط چین در تامین مواد خام برای کاهش هزینه ها و کسب مزیت رقابتی استفاده می کنند. شرکت‌ های چینی حتی برای کشورهای نوظهور برای تولید محصول رقابتی «سیاست همکاری برای پیش برد بهره وری تولید» را اتخاذ می کنند. چینی ها با تولیدکنندگان محدود در بازارهای هدف آسیایی مانند تایلند، هند و ویتنام همکاری داشته و در صدد هستند که ابتکار عمل تحول خودروسازی در آن کشورها را در راستای منافع چین دنبال کنند. باید دقت داشت در حالی که شرکت‌ های چینی در حال راه ‌اندازی برخی از تأسیسات تولیدی در این کشورها هستند، شواهد محدودی مبنی بر انتقال فناوری قابل توجه وجود دارد که می ‌تواند قابلیت‌ های داخلی را در کشورهای میزبان ایجاد کند.

با درک تأثیر بالقوه تنش ‌های ژئوپلیتیکی، سازندگان خودروهای برقی چینی به دنبال ایجاد حس وفاداری برای مشتریان خود هستند، انی موضوع در نسل جوان چین بیشتر پرورش یافته است. چینی ها تلاش های مضاعفی در بازاریابی تهاجمی و برندسازی داشتند، سیاست چینی ها ایجاد جامعه ای از برندهای متنوع جهت دفع اصطکاک ‌های ژئوپلیتیکی است. این سیاست می تواند رقبای جدی مانند تسلا را از بازار خارج و مانع رشد رقبای جدید شود.

پنل های خورشیدی، باتری ها و خودروهای برقی چینی اغلب ۲۰ تا ۴۰ درصد ارزان تر از رقبا هستند

مقابله یا همکاری

در حالی که نبرد برای برتری خودروهای برقی در سطح بین الملل هنوز ادامه دارد، برخی کارشناسان نسبت به اقدامات بیش از حد محافظ کارانه و منفی نسبت به چین هشدار می دهند. گزینه خودروهای برقی مقرون به صرفه نرخ پذیرش این محصولات برای مشتریان را کند و اهداف بهبود زیست محیطی را ضعیف می کند. چین برنامه صادرات گسترده فناوری های تجدید پذیر بسیار کم هزینه در بازارهای در حال توسعه را دنبال می کند. پنل های خورشیدی، باتری ها و خودروهای برقی چینی اغلب ۲۰ تا ۴۰ درصد ارزان تر از رقبا هستند. چین با پر کردن بازارهای جهانی با محصولات بسیار ارزان، رقابت شرکت های محلی در کشورهای در حال توسعه را بسیار دشوار می کند. بنابراین نوآوری محلی و توسعه صنعت کشورهای در حال توسعه توجیه اقتصادی پیدا نمی کند. زمانی که تجار بین الملل واردات از چین را کسری از هزینه تولید می بینند، چرا باید در تحقیق و توسعه محلی سرمایه گذاری کنند؟

چین به طور هوشمندانه ای به زنجیره تامین خودروهای برقی از استخراج تا فرآوری مواد معدنی و تولید باتری تسلط پیدا کرده است. امسال چین به بیش از ۱۴۰ کشور در سراسر جهان خودرو صادر خواهد کرد و ژاپن را پشت سر می گذارد. غرب می دانست که چین روزی به یک بازیگر اصلی در صنعت خودرو تبدیل خواهد شد، اما غرب انتظار نداشت که چینی ها به این سرعت عمل کنند. بی شک آنچه پیشرفت چین از غرب در صنعت خودروسازی به بار خواهد آورد، از بین رفتن ده ها هزار شغل و درآمد مالیاتی برای غربی ها خواهد بود.

در اینجا پرسشی مطرح می شود که آیا ایده تمام خودروهای برقی در جهان و ایران ساخت چین خواهد شد، یک غلو است؟ اگر به نظرتان غلو هست دقتی به زنجیره تامین فعلی و پیشرو کشورهای مختلف و ایران داشته باشید. همه جا اثر انگشت صنعت چین به وفور نمایان است، البته از نظر فنی پیشرفت صنعتی چین قابل تحسین و خبر خوبی برای اهداف زیست محیطی حمل و نقل به شمار می آید. همکاری با چین در راستای پیشرفت صنعتی در زمینه خودروهای برقی در سطح بین الملل امری اجتناب ناپذیر است. چین «کارخانه جهان با کنترل کل زنجیره تامین و فن آوری» در صنعت خودرو برقی است. خودرو برقی برای محیط زیست بسیار مفید خواهد بود، ولی مقیاس تولید این محصولات در چین و حمایت دولت آن ها برای سایر خودروسازان چالش ایجاد خواهد کرد. به نظر می آید که سیاست گذاران و صنعتگران غربی در تدوین راهبردهای خود برنامه تولید مقرون به صرفه خودروهای برقی را جهت پیشبرد اهداف زیست محیطی با محوریت ارجحیت منافع ملی در پیش گرفتند.

طی سالیان گذشته خودروهای تولید کشور ساخت چین شدند و اکنون رقابت با آن ها تعلیق به محال است

سیاست بی سیاستی صنعت خودرو ایران

در حالی که هدف ایران توسعه صنعت خودروهای برقی به نظر می رسد، صنایع ایرانی به طور فزاینده ‌ای متکی به واردات و سرمایه‌گذاری چینی ها برای برآوردن تقاضای کوتاه‌ مدت صنعت شدند. چین برای ایران فراتر از یک صادر کننده خودروهای برقی است، چین به عنوان یک سرمایه گذار و توسعه دهنده در پروژه های کلیدی در مقیاس بزرگ در سراسر خاورمیانه، از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران در حال ظهور است. این موضوع به پیچیدگی رابطه خودروسازی ایران و چین می افزاید. به نظر می آید برای ساختن دیوار بلند تعرفه جهت ورود خودروهای برقی چینی به ایران دیر شده و صنعتگران ایرانی هم تمایلی برای رقابت جهانی و تلاش برای تحول ندارند. متاسفانه در این میان نیز نوآوران توجیه اقتصادی برای ایده های خود در برابر خودروهای برقی وارداتی نمی یابند، طی سالیان گذشته خودروهای تولید کشور ساخت چین شدند و اکنون رقابت با آن ها تعلیق به محال است.