به گزارش اکوایران، یکی از اهداف دولت‌ها کاهش بیکاری و رسیدن به یک سطح قابل قبول از این نرخ است. دلیل اهمیت این هدف از منظر مسئولان آن است که از یک سو عدم بهره‌گیری مناسب از منابع انسانی، منجر به عدم استفاده مطلوب از امکانات مادی شده است. لذا در پی این واقعه رشد و توسعه مطلوب محقق نشده و بدین ترتیب فقر و محرومیت در جامعه گسترش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، استفاده غیربهینه از نیروی کار جامعه و ظهور بیکاری، منجر به انواع بزهکاری‌های اجتماعی، ‌جرم و جنایت، فساد و ناآرامی،‌ کاهش مهارت‌های شغلی و تشدید نابرابری‌های نژادی و جنسیتی شده است.

بنابراین با توجه به اهمیت این پدیده و نتایج آن، تدوین و اجرای یک استراتژی هدفمند در بازار کار برای فراهم آوردن بستر مناسب به منظور بهره‌برداری از منابع انسانی ضروری بوده و لازم است تا سیاست‎گذار به آن توجه کنند. «نرخ بیکاری» شاخصی است که نشان می‌دهد چه نسبتی از افراد 15 ساله و بیشتر که تمایل به کار کردن داشته و به جست و جوی شغلی پرداخته‌اند، در نهایت موفق به حضور در بازار کار نشده و بیکار مانده‌اند.

 این نرخ در میان گروه‌های سنی مختلف یکسان نبوده و در مناطق شهری و روستایی نیز با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. لذا لازم است سیاستگذار در طراحی استراتژی‌ها به این اختلاف‌ها توجه نموده و متناسب با آن اقدام به برنامه‌ریزی نماید. به این منظور در ادامه نگاهی به آمار نرخ بیکاری در 11 گروه سنی به تفکیک مناطق شهری و روستایی شده است.

بیکاری مناطق شهری، جلوتر از روستاها قرار گرفت

داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در زمستان 1402، نرخ بیکاری در مناطق شهری به 9 درصد رسیده است. به بیان ساده‌تر، در این برهه زمانی از هر 100 فرد 15 ساله و بیشتر که به جست ‌وجوی شغلی پرداخته، 9 نفر ناکام مانده و موفق به اشتغال نشده‌اند.

این در حالی است که در چهارمین فصل سال گذشته،‌ نرخ بیکاری مناطق روستایی به 7.1 درصد رسیده است. به این ترتیب می‌توان گفت که روستانشینان در زمستان 1402، طعم بیکاری را کمتر از شهرنشینان چشیده‌اند. البته آنچه تاکنون مطرح شده یک تصویر کلی از بیکاری افراد 15 ساله و بیشتر است. به نظر می‌رسد که این نرخ در میان گروه‌های مختلف سنی یکسان نیست.

تله بیکاری، به شهرنشینان کمتر اصابت کرد

مرکز آمار در هر فصل اقدام به انتشار آمار نرخ بیکاری برای 11 گروه سنی کرده است. شواهد نشان می‌دهد که در زمستان 1402 نرخ بیکاری جوانان 15 تا 19 ساله در مناطق روستایی،‌ بیشتر از نرخ مشابه در مقایسه با گروه شهرنشینان بود. بنابراین، می‌توان گفت جوان‌ترین گروه شاغلان در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری اسیر بیکاری شده‌اند.

با حرکت به سمت گروه‌های سنی بالاتر، نرخ بیکاری کاهش یافته و این پدیده در میان شهرنشینان قربانیان بیشتری نسبت به روستاها داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در زمستان 1402، نزدیک به یک چهارم افراد جویای شغل 20 تا 24 ساله در شهرها، بیکار مانده‌اند. این در حالی است که این نرخ در مناطق روستایی 18.8 درصدی اعلام شده است. این رقم در گروه افراد 25 تا 29 ساله نسبت به گروه قبلی در مناطق شهری و روستایی پایین‌تر بود. اما دلیل بالا بودن این نرخ در میان جوانان 15 تا 24 ساله چه بود؟

یکی از دلایل این امر را می‌توان دشوار بودن ایجاد هماهنگی میان زمان تحصیل و کار اعلام نمود. در حقیقت در بازار کار، کارفرمایان به دلیل تجربه کمتر این افراد و اشتغال به تحصیل غالب آن‌ها تمایل کمتری برای جذب‌شان به بازار کار از خود نشان می‌دهند.

باید توجه داشت که دلیل کمتر بودن این نرخ در میان جوانان روستایی آن است که در روستاها معمولا افراد یک خانوار در امور کشاورزی و دام‌پروری به یاری خانواده خود مشغول می‌شوند. لذا این دسته از افراد که به عنوان شاغل بدون مزد شناخته می‌شوند، در محاسبه نرخ بیکاری لحاظ نشده و شمار بیکاران روستایی جوان را در رده کمتری به نسبت بیکاران شهرنشین قرار می‌دهند.

شهرنشینان 25 ساله و بیشتر، گرفتار در چنگ بیکاری

شواهد آماری نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در میان افراد حاضر در رده سنی 25 ساله و بیشتر در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی بود. البته این رقم برای افراد 45 تا 49 ساله در میان شهر و روستانشینان سطح یکسانی داشته و معادل 3.9 درصد برآورد شده است.

آمارهای منتشر شده حاکی از آن است که با افزایش سن افراد، نرخ بیکاری کاهش پیدا کرده است. به بیان دقیق‌تر، نرخ بیکاری 25 تا 29 ساله‌ها در زمستان 1402، ‌در مناطق شهری 20 و در نقاط روستایی 14.4 درصد اعلام شده است. در همین برهه زمانی این رقم در میان افراد 65 ساله و بیشتر شهرنشین به 1.3 درصد رسیده و برای روستانشینان 0.4 درصد اعلام شده است. به این ترتیب، می‌توان دریافت که افزایش سن با نرخ بیکاری رابطه معکوس داشته و به دنبال بالا رفتن رده سنی افراد، نرخ بیکاری آن‌ها کاهش می‌یابد. اما علت این امر چیست؟ آیا در بازار کار، جذب سالمندان اولویت بیشتری نسبت به میانسالان و جوانان داشته است؟

حل معمای نرخ بیکاری سالمندان

با افزایش سن، مهارت و تجربه کاری افراد در بازار کار بیشتر شده و تعداد کارفرمایانی که تمایل به جذب این دسته از افراد داشته‌اند، گسترش می‌یابد. البته این رویه برای میان‌سالان صادق بوده و با حرکت به سمت رده‌های سنی کهنسال،‌ این امر توجیه‌پذیر نیست.

با افزایش سن و کاهش قوای جسمی و ذهنی افراد، حضور و تمایل آن‌ها به مشارکت در بازار کار کاهش پیدا می‌کند. بنابراین، تعداد افراد کهنسال متمایل به مشارکت در بازار کار نسبت به دیگر گروه‌های سنی فعال در این بازار کمتر می‌شود. با کاهش شمار این دسته از افراد،‌ نسبت جمعیت بیکار کهنسال به کل جمعیت سالمند در سن کار، که نشانگر نرخ بیکاری است، کمتر شده و الزاما به معنای جذب بالاتر افراد کهنسال به بازار کار توسط کارفرمایان نبوده است.