گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام‌ والمسلمین دکتر سید سعیدرضا عاملی، دبیر علمی کنگره جهانی حضرت رضا(ع) درباره این کنگره و اهداف والای آن است.

کنگره جهانی حضرت رضا(ع)، پرچم معرفتی آستان قدس رضوی
دکتر عاملی ابتدا در مورد پیشینه این کنگره جهانی به خبرنگار ما می‌گوید: نخستین کنگره جهانی حضرت رضا(ع) در سال۱۳۶۲ و تا سال 1372چهار کنگره برگزار شد. کنگره‌ها در سطح کیفی بالا و عمیق و با حضور اندیشمندان، دانشمندان و مراجع عظام برگزار شد. رهبر حکیم انقلاب نیز در این سال‌ها از سخنرانان کلیدی این کنگره‌ها بودند و کتاب انسان ۲۵۰ساله به نوعی انعکاس سخنرانی‌های ایشان در چهار کنگره قبلی است. در این چهار کنگره سخنرانی‌های عمیق و مهمی درباره شخصیت امام رضا(ع) و امام جواد(ع) ایراد شده است. پس از چهارمین کنگره، وقفه‌ای پیش آمد تا اینکه تولیت معظم، حجت‌الاسلام والمسلمین مروی با روحیه‌ای که درزمینه ادامه و تکمیل امور دارند، تأکید داشتند این کنگره پرچم معرفتی آستان حضرت رضا(ع) است و باید آن را احیا کنیم.
وی که از حدود دو سال پیش، دبیری کنگره جهانی امام رضا(ع) را عهده‌دار شده در مورد اقدامات انجام شده تا امروز توضیح می‌دهد: در این مدت به صورت هدفمند مسیری را طی کرده و چارچوب مفهومی برای کنگره تعیین شد که هر دو سال یک‌بار با رویکرد تمدنی حضرت رضا(ع) به مسائل مختلف مرتبط با مسائل مهم روزگار ما پرداخته شود. وجه مشترک میان کنگره‌های پنجم به بعد، امتداد اجتماعی اندیشه‌های تمدنی امام رضا(ع) در عرصه ملی و جهانی است. در این امتداد تمدنی، ضمن اینکه ابعاد معرفتی اندیشه امام رضا(ع) محور است، ولی تلاش می‌شود به‌گونه‌ای به مسائل واقعی جامعه اتصال پیدا کرده و به چالش‌های بزرگی که در سطح جهانی وجود دارد پاسخ داده شود. کنگره پنجم به کلیدی‌ترین ظرفیت گمشده جهان، یعنی عدالت و مهم‌ترین چالش جهان یعنی تبعیض و ظلم اختصاص پیدا کرده و شعار کنگره، عدالت برای همه و ظلم به هیچ کس است.

عدالت برای همه، ظلم به هیچ کس
دبیر علمی کنگره جهانی حضرت رضا(ع) یادآور می‌شود: در فرصت محدود، در سال‌های 1401 و 1402 دو پیش‌نشست بین‌المللی برگزار شد. اجلاسیه بین‌المللی سال گذشته در نوع خود نشست مهم چندملیتی و چندفرهنگی بود. یک نشست هم با حضور 24متفکر از جهان تشیع برگزار کردیم. علاوه بر این دو نشست بین‌المللی به‌صورت حضوری در مشهد مقدس،  17 پیش‌نشست در سطح جهانی برگزار شد که بیش از 35کشور در آن‌ها حضور داشتند و بیش از 100 نفر سخنرانی کردند و موضوع عدالت برای همه، ظلم به هیچ کس با تکیه بر اندیشه‌های امام رضا(ع) امتداد خوبی در سطح جهانی داشته است. همچنین در سطح ملی نیز 33 پیش‌نشست برگزار شد که بسیاری از اندیشمندان ایران با رویکردهای متفاوت فقهی، کلامی، فلسفی، جامعه‌شناختی، رسانه‌ای و ارتباطی به موضوع عدالت و ظلم و تبعیض از منظر امام رضا(ع) پرداختند. می‌توان گفت ادبیات عمیق و مهمی در خصوص عدالت‌شناسی و ظلم‌شناسی در ذیل این کنگره شکل گرفته است.
دکتر عاملی با اشاره به کنگره پنجم بیان می‌کند: در کارنامه علمی پنجمین کنگره بیش از 100مقاله کامل داریم که از این تعداد، 60مقاله غیرفارسی و 40مقاله به زبان فارسی است. این مقالات در قالب چهار جلد منتشر شده و در روز اول کنگره رونمایی می‌شود. علاوه بر آن، بیش از 180خلاصه مقاله به سه زبان انگلیسی، فارسی و عربی در سه جلد منتشر می‌شود. همچنین کتاب مبارز خستگی‌ناپذیر در پرتو حکمت رضوی که مجموعه گفتارها و نوشتارهای رهبر حکیم انقلاب در کنگره‌های جهانی حضرت رضا(ع) است، رونمایی خواهد شد. 

گفت‌وگوهای بین ادیانی در کنگره جهانی حضرت رضا(ع)
دبیر علمی کنگره جهانی حضرت رضا(ع) تصریح می‌کند: هدف اصلی این کنگره تمرکز معنایی و مفهومی درخصوص مسائل مهم جهان است که جنبه تمدنی و تمدن‌ساز دارد، همچنین چالش‌هایی که موجب تخریب و ویرانی جامعه بشری شده کانون توجه خواهد بود. عدالت جنبه تمدنی و ظلم و تبعیض جنبه ضدتمدنی دارد. این کنگره جنبه گفت‌وگوی بین ادیانی نیز دارد و میزبان سخنرانانی است که از 30کشور جهان در مشهد گرد هم می‌آیند. بزرگانی از جامعه شیعیان و سایر مذاهب اسلامی، کلیسای مریمیه لبنان، کلیسای واتیکان و کلیسای یونان در این کنگره حضور خواهند داشت. مزیت مهم دیگر این کنگره این است مزین به سخن حکیمانه رهبر معظم انقلاب است. در فرمایشات ایشان چارچوب بسیار فخیمی از نگاه به اهل‌بیت(ع) به‌طور عام و امام رضا(ع) به‌طور خاص وجود دارد. همین‌طور سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی، رئیس‌جمهور محترم آغازگر کنگره خواهد. ویژگی مهم دیگر کنگره جهانی حضرت رضا(ع) در افتتاحیه انتشار پیام آیات عظام آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله سبحانی و آیت‎الله علامه جوادی آملی خواهد بود. حدود 20نشست نیز به‌صورت موازی امروز و فردا برگزار شده و دو روز پرکاری را خواهیم داشت. تلاش می‌شود در کنار امام رئوف، امام عالم و حاکم عادل ذیل پرچم امام رضا(ع) در ذهنیت اجتماعی جامعه ایران و جامعه جهانی معرفی شود.

سرمایه اجتماعی حضرت رضا(ع) غنی و پویا
دکتر عاملی در پایان می‌گوید: امام رضا(ع) جایگاهی چندوجهی دارند که نیاز است به بعد معنوی و اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی ایشان توجه شود، البته سلسله کنگره‌هایی که در سال‌های آینده برگزار می‌شود به این معنا توجه خواهند کرد. امام رضا(ع) شخصیت بزرگی هستند که در مقطع تاریخی خاصی، حکمت ایشان انعکاس پیدا کرد. حضرت رضا(ع) در دوره دو تا سه ساله ولایتعهدی تحمیلی، با استفاده از این فرصت، نگاه خود را در حوزه بومی، ملی و حکمرانی که در دوره مأمون بود، بیان کردند. ایشان به روابط بین‌الملل نگاه‌های فاخری داشتند و از همان آغاز، مخالف کشورگشایی‌های ظالمانه مأمون به افغانستان و سایر نقاط بودند. در حکمت اجتماعی سیاسی، به‌خصوص فطانتی که حضرت رضا(ع) در مواجهه با شرایط فتنه دوران مأمون داشت، نوع مواجهه در شرایط پیچیده زمان ما را منعکس می‌کند. اینکه در شرایط پیچیده و وجود دولت‌های ظالم در سطح جهانی، چطور می‌شود حکمرانی عادلانه داشت. همچنان که بعداً ملاحظه می‌کنیم یکی از صفاتی که در مورد امام رضا(ع) بیان شده، حاکم عادل بودن ایشان بود. عدالت در دوره حضرت(ع) بروز پیدا کرد. حکمت اندیشه‌ای امام رضا(ع) که ناظر بر حال و آینده بوده و نگاهی است که هم حال‌نگر و هم آینده‌نگر است با برگرفتن عبرت از تاریخ، وجهی است که برجسته‌سازی آن، پیام‌های بسیار پذیرفته‌شده‌ای را برای جهان امروز و نسل جوان ما دارد که بیرق امام رضا(ع)، منبع مهم و هویت ملی ایرانی ماست، کنار آن ایستاده و به آن افتخار می‌کنیم و در همه حال، خود را امام رضایی می‌دانیم. باید به این مهم توجه کرد که امام رضا(ع) با داشتن 30میلیون زائر که 5میلیون آن زائران غیرایرانی هستند و میلیون‌ها انسانی که در پیوند دائمی با امام رضا(ع) قرار دارند، یک سرمایه اجتماعی پویا و مهم است. در سرمایه اجتماعی سه عنصر مهم یعنی حس عضویت، همبستگی جمعی و امیدواری وجود دارد که سرمایه اجتماعی امام(ع) همه این سه عنصر را در میان پیروان خود به‌وجود آورده است. نیازمند بازشناسی امام رضا(ع) به‌عنوان سرمایه اجتماعی و هویتی تمدن‌ساز برای همه ایرانیان، پیروان اهل‌بیت(ع) و همه مسلمانان و حتی غیرمسلمانان هستیم. سرمایه اجتماعی حضرت رضا(ع) غنی و پویاست و ابعاد معرفتی و معنوی در آن پررنگ است.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان