صاحبخبر - گروه سیاسی جهان نيوز: «زمان» افشاکننده حقایق است. این نکته را نسل بشر از تاریخ طولانی زندگی روی کره خاکی کسب کرده که گفته «آفتاب پشت ابر نمیماند» همین زمان و آفتاب، دروغ سال 1400 یک تیم سیاسی را توسط عضوی از همان تیم، برملا کرده است. در این سال و در فاصله 54 روز مانده تا برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری، انتشار فایل صوتی محمدجواد ظریف وزیر خارجه سابق ایران زلزله آفرید. در این فایل او بهعنوان رئیس دستگاه دیپلماسی و یکی از وزرای عالی مقام دولت، اتهاماتی را متوجه دیگر نهادهای کشور کرده بود. وی و تیم دولت هرچند اظهارات خود را تایید کردند اما اعلام کردند نقشی در افشای فایل نداشته و حتی از این اتفاق شکایت دارند.
به گزارش فرهیختگان، حالا چهار سال پس از این اتفاق سعید لیلاز که یک طرف گفتوگو با ظریف در فایل مزبور بود، در مصاحبهای تایید کرده این فایل بهعمد توسط بخشی از دولت افشا شده تا پالسی برای دولت جو بایدن رئیسجمهور آمریکا باشد. لیلاز در مصاحبه به روزنامه شرق که روز چهارشنبه هفته گذشته (13 اردیبهشت) منتشر شد گفته بهزعم وی هدف از انتشار فایل «ارسال پالس مثبت به طرف آمریکایی» بود تا دولت بایدن اگر قصد بازگشت به برجام را دارد این اقدام را در دولت روحانی انجام دهد. به گفته لیلاز تیم روحانی قصد داشت به این وسیله نامزد خود در انتخابات ریاستجمهوری را به پیروزی رسانده و او در قدرت باقی بماند. ظریف در این فایل که یک رسوایی به حساب میآمد، ادعا میکرد نهادهایی در کشور نمیگذارند او سیاست خارجی کشور را به پیش ببرد و در مسیر او سنگاندازی میکنند. اتهامی ناروا که نشاندهنده تلاش برای «تمرکز قدرت» به شکل غیرقانونی و نامتعارف در دستان وزیرخارجه بهعنوان یک بخش از دولت بود.
زیانبار بودن صحبتهای مطرحشده و رویهای که ظریف برای تمرکز اختیارات در دستان خود پیش گرفته بود، باعث شد رهبر معظم انقلاب بهسرعت نسبت به این پدیده واکنش نشان دهند. رهبر انقلاب یک هفته بعد در گفتوگویی تلویزیونی با مردم بدون اشاره مستقیم به ظریف، سخنان وی را «مایه تعجب و مایه تاسف است» توصیف کرده و ضمن گله نسبت به انتشار آن در رسانههای دشمن و مخالف جمهوری اسلامی، این مواضع را «تکرار حرفهای خصمانه دشمنان» معرفی کردند. رهبر انقلاب ضمن تاکید بر این نکته که در «همه جهان» چند دستگاه مسئول سیاست خارجی کشورها هستند گوشزد کردند «نیروی قدس» بزرگترین عامل موثر در جلوگیری از «دیپلماسی منفعل» بوده است.
چهار سال بعد، بخشی از تیم روحانی تایید کردهاند انتشار این فایل تلاشی برای جلب نظر جو بایدن و استفاده از دولت وی برای پیروزی در انتخابات بوده است. هرچند این اقدام گناهی نابخشودنی است اما بدتر از آن عمق «خوشخیالی» طبقهای از سیاستمداران ایرانی نسبت به آمریکا را به نمایش میگذارد.
ماجرا چه بود؟
یکشنبه 5 اردیبهشت 1400 -یکماه قبل از برگزاری انتخابات ریاستجمهوری- فایلی صوتی از گفتوگوی محمدجواد ظریف، وزیر وقت وزارتخارجه با سعید لیلاز اقتصاددان، روزنامهنگار و قائممقام وقت ایرانخودرو دیزل منتشر شد که جنجالهای بسیاری آفرید. لیلاز همزمان با مسئولیت در بخش اقتصادی دولت، پروژهای در حوزه تاریخ شفاهی از حسامالدین آشنا، مسئول مرکز تحقیقات استراتژیک ریاستجمهوری دریافت کرده بود تا با مسئولان دولت یازدهم و دوازدهم درباره موضوعات مختلف گفتوگو کرده و آنها را برای استفاده در آینده، آرشیو کند. این فایل اما به بیرون از مرزها درز داده شده و در اختیار شبکه ایراناینترنشنال که در آن دوره توسط دولت عربستان پشتیبانی مالی میشد، قرار گرفت.
نزدیکی به انتخابات، اثرگذاری آن بر روند سیاسی کشور، سابقه اطلاعاتی و اقدامات خارج از عرف حسامالدین آشنا و بهرههایی که تیم دولت از انتشار فایل میبرد، ظن و اتهاماتی بزرگی را علیه این تیم بر میانگیخت. مهمترین موضوعی که به وسیله این فایل در فضای عمومی مطرح شده و باقی ماند، ایجاد دوگانه «میدان- دیپلماسی» بود. ظریف در مصاحبه خود تاکید داشت میدان یا دستگاه نظامی نگذاشته دیپلماسی به موفقیت برسد و ازجمله دلایل ناکامی توافق هستهای بوده است. او رسما گناه آمریکا یعنی خروج ترامپ از برجام و خودداری بایدن از بازگشتن مجدد به این توافق را تقصیر داخل میدانست. تیمی که این فایل را منتشر کرد قصد داشت با تحریک افکار عمومی، دستگاه نظامی را مقصر خروج آمریکا از برجام نشان داده و با متصل ساختن بحران اقتصادی با اقدامات این دستگاه، موجی را برای پیروزی نامزد مورد نظر تیم روحانی در انتخابات بیافریند. با این وجود به نظر میرسد نه ظریف و نه لیلاز عامل «مستقیم» درز دادن فایل صوتی نبودهاند. غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی وقت قوه قضائیه ایران در همان دوره اعلام کرد در پرونده مربوط به انتشار فایل صوتی محرمانه محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران، «افرادی» ممنوعالخروج و برخی نیز «تفهیم اتهام» و با قرار وثیقه آزاد شدهاند.
کارخانه سادهسازی آمریکا
عجیبترین کلمات و جملات تاریخ ایران مربوط به اظهارنظرهای روحانی، ظریف و در نسبت بسیار اندکتری جهانگیری، درخصوص رابطه با آمریکاست. برخی فکر میکردند قصار بودن این جملات دهها یا صدها سال بعد-همانند خاطرات تلخ دوران فعالیت رجال خوشخیال سدههای پیشین- به خاطره و نقل آیندگان تبدیل شود اما آینده زودتر از پیشبینیها فرارسید. «آب خوردن به توافق وابسته است»، «ترامپ از برجام خارج نمیشود»، «برجام آفتاب تابان است» و «خزانه خالی است» گوشهای از اشتباهات تاسفبار و عمومیشده در رابطه و برداشت از آمریکاست.
حسن روحانی، رئیسجمهور سابق در سالگرد اجرای برجام در سال 1395 در پاسخ به سوال خبرنگاران گفته بود «بعید میداند» بعد از روی کار آمدن دولت آقای ترامپ اتفاقی درمورد برجام رخ دهد؛ چراکه برجام براساس یک توافق چندجانبه به دست آمد و در شورای امنیت نیز به یک سند رسمی جهانی تبدیل شد. محمدجواد ظریف، وزیرخارجه وقت با قطعیت بیشتری تاکید کرده بود ترامپ «نمیتواند» از توافق خارج شود.
تمام آنچه روحانی بعید و ظریف ناممکن میدانستند، شدند؛ شکستی تاسفبار و خطای «شناختی» عمیق از تحولات در میان دولتمردان. این دو، سالها پس از برجام و خارج شدن از آن و عدم احیایش همچنان بر خطاهای شناختی خود اصرار داشته و «سینهخیز» تا انتهای مسیر میروند. روحانی 25 فروردین سال 1402 در دیدار با تحریریه روزنامه اعتماد عوامل داخلی را در خروج ترامپ از برجام موثر دانسته و تاکید کرده بود «علامتهای داخل بسیار مخرب بود.» او ادعا میکرد عدهای در داخل برای خروج ترامپ از برجام به وی علامت داده بودند. او که خود را رئیسجمهوری مدرن و آکادمیک میداند برای پوشاندن خطای خود بر«تئوریهای توطئه» تکیه زده و درصدد دوقطبیسازی و بهرهبرداری داخلی از یکی از مهمترین پروندههای دوره کنونی ایران است. این پدیدهها نشان میدهد نگاه طیفی از سیاستمداران به روابط ایران و آمریکا در حبابی جدا از واقعیت جریان دارد. این خوشبینی به آمریکا که بارها اشتباه از آب درآمده باعث شده در ادبیات کشور نگاه این طیف از افراد به واشنگتن با کلمه «رویا» قرین باشد.
روحانی- ظریف تکذیب میکنند؟
نظر لیلاز درباره عمدی بودن درز فایل صوتی ظریف در سال 1400 چند موضوع را در برابر رئیسجمهور و وزیر خارجه گشوده است. نخست نشان میدهد آنها تا چه میزان ساده بودند که از بایدن توقع حمایت سیاسی برای انتخابات ریاستجمهوری داشتهاند. دوم آنکه نشان میدهد این تیم چگونه برای سیاستداخلی، به سیاستخارجی ضربه زده و برای پیروزی در انتخابات، کشور را دارای حاکمیت دوگانه ترسیم کرده و با درخواست غیرمستقیم دخالت در مناسبات کشور، تهران را در برابر دیگران در سیاستخارجی تضعیف کرده است. سومین مساله برجستهسازی تناقض در برداشتها و افکار این طیف سیاسی است. آنها زمانی اعلام میکنند ترامپ از برجام خارج نمیشود و پس از آن ادعا میکنند، میدانستند او از برجام خارج میشد. ظریف در اسفند 1399 در مصاحبه با روزنامه مردمسالاری گفته بود: «پیشبینی ما این بود که ترامپ حتما از برجام خارج میشود.» او پا را فراتر گذاشته و این ایده که ترامپ از برجام خارج نمیشود را به دیگران نسبت داده بود. در همین مصاحبه وی تاکید کرده بود: «دوستان ما چون فکر میکردند برجام بهنفع آمریکاست، پیشبینی میکردند ترامپ به هیچ وجه از برجام خارج نخواهد شد.»
این درحالی است که ظریف در سال 1394 در پاسخ به سوالی درخصوص احتمال خروج ترامپ از برجام در صورت پیروزی در انتخابات اعلام کرد: «دنیا به هیچ وجه قبول نمیکند رئیسجمهور بعدی آمریکا برجام را نپذیرد.» او تاکید کرده بود اگر آمریکا از برجام خارج شود بهدلیل مخالفت دیگران غیرموثر بوده و جهان این اقدام را نخواهد پذیرفت. روحانی- ظریف کار سختی برای پاسخ به افکار عمومی دارند؛ هرچند یک تکذیب میتواند کار آنها را آسانتر کند اما تناقضات و برداشتهای غلط این طیف آشکارتر از آن است که قابل پوشاندن باشد. با تمام این تفاسیر، عدمتکذیب این طیف وضعیت جدیدی را ایجاد میکند؛ گروهی علنا و بدون واهمه درصدد پایهگذاری رویهای خلاف و شکستن قبح آن هستند. باید دید آیا این طیف سیاسیبازی جدیدی برای بازگشت به قدرت از طریق مهندسی آرا را آغاز میکنند یا ترجیح میدهند حضوری کمتنشتر داشته باشند.∎
نظر شما