هر چند شاید این روزها خبرهای داغ سیاسی و بین‌المللی حجم بیشتری از فضای ذهنی جامعه را درگیر کرده باشد، اما اتفاقاتی در مجلس در جریان است که می‌تواند سمت و سوی روند کلی اقتصاد کشور در یک سال آینده را تعیین کند. لایحه بودجه 1403 این روزها محل نقد کارشناسان دولت و نمایندگان مجلس بوده و علاوه‌بر ایجاد امیدهایی برای سال بعد، نگرانی‌هایی را هم درباره تغییر منابع و مصارف لایحه ایجاد کرده است.

داود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه در صفحه مجازی خود نوشت: از نمایندگان محترم مجلس تقاضا کردم اجازه ندهند با تصویب برخی احکام هزینه‌ای بودجه سال آینده دچار کسری شود. تاکید کردم کسری بودجه ‌ام‌الخبائث است و کشور و دولت را گرفتار می‌کند.

به گزارش خبرگزاری فارس،‌ او افزود: با رویه‌ای که نمایندگان مجلس در لایحه بودجه 1403 پیش‌ می‌روند دولت باید حق بیمه سهم کارفرمای همه مردم ایران را بپردازد و همه مردم عیال دولت می‌شوند. سؤال این است که منابع آن را از کجا تهیه کنیم. اگر منبع مالی بود و می‌توانستیم این کار را انجام دهیم باعث نشاط مردم می‌شد اما منابع آن را هم باید نمایندگان مجلس تعیین کنند که از کجا بیاوریم؟

رئیس سازمان برنامه و بودجه خطاب به نمایندگان مجلس عنوان کرد: قانون هدفمندی یارانه‌ها دولت را مجاز کرده که اگر منابع داشت ‌سهم بیمه کارفرمای اقشار را بپردازند. ‌الان دوستان در مجلس می‌خواهند این اجازه را به تکلیف تبدیل کنند اما منابع هدفمندی یارانه‌ها ناتراز است. منابع هدفمندی یارانه‌ها سال آینده با 250 هزار میلیارد تومان ناترازی همراه است. همه کارهای خوب دنیا را نمی‌شود که یکساله و در قالب بودجه انجام داد.

منظور در صحن مجلس گفت: مصوبات مجلس درخصوص تبصره ۸ لایحه بودجه منابع هدفمندی یارانه‌ها را ناتراز می‌کند. هر ساله با تصویب مجلس گروه‌های جدیدی به جمع کسانی که دولت باید حق بیمه بازنشستگی آنها را پرداخت کند اضافه می‌شود.

او اضافه‌کرد: همین ۱۷۰ هزار میلیارد تومانی که طبق مصوبه نمایندگان بنا شده تا دولت اموال بفروشد و به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کند بابت همین حق بیمه‌هایی است که در سال‌های گذشته پرداخت آن بر عهده دولت گذاشته شده است و دولت واقعا توان پرداخت چنین هزینه‌های را ندارد. اگر دوستان نماینده هزینه‌ای را تصویب می‌کنند منبع مالی آن را هم به تصویب برسانند.

رئیس سازمان برنامه و بودجه هشدار داد: تبصره ۸ بودجه که مربوط به هدفمندسازی یارانه‌هاست با این شیوه‌ای که پیش می‌رود قابل اجرا نخواهد بود.۵۰ هزار میلیارد تومان از درآمدهای حاصل از محصولات جانبی گاز که بخشی از منابع هدفمندی را تشکیل می‌داد توسط نمایندگان حذف شده است. همچنین ۱۸ هزار میلیارد تومان عوارض فرآورده‌های نفتی را که در بودجه امسال برای پرداخت یارانه نان تخصیص داده شده بود از منابع هدفمندی یارانه‌ها حذف شده است و به این ترتیب فقط ۶۸ هزار میلیارد تومان از منابع هدفمندی یارانه‌ها حذف شده است.

منظور تاکید کرد: کسری بودجه ‌ام‌الخبائث است و کشور و دولت را گرفتار می‌کند و باید به شدت از آن اجتناب شود. نباید بودجه‌ای تنظیم کرد که امکان اجرای آن فراهم نیست و اساسا ناتراز کردن بودجه خلاف صریح اصل ۷۵ قانون است.

 تغییرات بودجه در کمیسیون تلفیق مجلس

گفتنی است، نمایندگان مجلس با تصویب بندهای ت و ث تبصره ۸ لایحه بودجه ۱۴۰۳کل کشور در بخش هزینه‌ای، سازمان برنامه و بودجه کشور را مکلف کردند تمام اعتبار مورد نیاز برای تأمین گندم مورد نیاز کشور را با قیمت نهائی مصوب شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی حداکثر در شش ماهه اول سال (همزمان با خرید تضمینی گندم) به مجری یا مجریان خرید و تأمین کالاهای اساسی تخصیص و پرداخت کند.

همچنین با تصویب نمایندگان در  اجزای ۲ و ۴ بند الف تبصره ۸ لایحه بودجه ۱۴۰۳ کل کشور در بخش هزینه‌ای، مقرر شد که منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها به پرداخت یارانه دارو، شیرخشک و ملزومات مصرفی پزشکی، یارانه نقدی، معیشتی، کالابرگ الکترونیک، کمک به خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور، یارانه نان، یارانه ملوانان و هزینه‌های سرمایه‌گذاری و کمک به شرکت‌های نفت و گاز و پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، مصارف صرفه‌جویی انرژی و سایر مصارف ضروری در چارچوب «قانون هدفمند کردن یارانه‌ها» تخصیص یابد.

نمایندگان مجلس علاوه‌بر این با تصویب در اجزای ۵ و ۷ بند الف تبصره ۸ لایحه بودجه ۱۴۰۳ کل کشور در بخش هزینه ای، سازمان برنامه و بودجه را موظف کردند تا منابع حاصل از مالیات بر ارزش افزوده فروش فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی را با تخصیص سازمان برنامه و بودجه کشور صرفاً برای تأمین یارانه نان و دارو هزینه کند.

نمایندگان با تصویب بند پ تبصره ۸ لایحه بودجه ۱۴۰۳کل کشور در بخش هزینه‌ای، وزارت نفت را مکلف کردند تا در صورت کاهش تولید فرآورده‌های اصلی (بنزین، نفت- گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز مایع و سوخت هوایی) نسبت به برنامه تولید از طریق شرکت‌های تابعه ذی‌ربط با دریافت و فروش فرآورده‌های ویژه از پالایشگاه‌های مربوط، مقادیر کسری را جبران کند.

یکی دیگر از تغییرات لایحه بودجه در مجلس، مربوط به حقوق‌هاست. به گفته حمیدرضا حاجی بابایی؛ رئیس کمیسیون تلفیق با اشاره به مصوبه کمیسیون درباره برقراری فوق‌العاده خاص برای گروه‌های شغلی که تاکنون فوق‌العاده خاص دریافت نکرده‌اند، افزود: بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق حقوق کارمندان از ۱۸ درصد به ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد؛ در کنار این موضوع کمیسیون با برقراری فوق‌العاده خاص برای گروه‌های شغلی موافقت کرد.

 چالش منابع بودجه

تغییرات گسترده در لایحه بودجه در حالی است که رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور هفته قبل گفته بود: روز دوشنبه در کمیسیون تلفیق، موارد ارجاعی از طرف صحن مجلس که ناظر بر موارد اختلافی دولت و مجلس بود مطرح شد و به تدریج در حال برطرف شدن است.

او در مورد اینکه چه میزان بار مالی به بودجه اضافه شده است، افزود: برآوردها متفاوت است و بستگی به محاسبه مفروضاتمان دارد. البته بین سازمان برنامه و بودجه و مرکز پژوهش‌های مجلس اختلاف نظرهایی بود ولی درصد قابل توجهی و عدد بزرگی نسبت به کل بودجه پیشنهادی دولت، اضافه شده بود با بازنگری‌هایی که در حال انجام است تعدیل خواهد شد.

رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور ادامه داد: اینکه آیا سقف بودجه افزایش پیدا کند یا نه، فعلاً قطعی نیست ولی بخش زیادی از اختلاف نظرهایی که در گذشته داشتیم برطرف شده است.

رئیس سازمان برنامه و بودجه درخصوص افزایش حقوق کارمندان و اینکه نگاهی شکل گرفته بود که دولت مخالف افزایش حقوق کارکنان است، گفت: افزایش حقوق و دستمزد باید متناسب با ظرفیت‌های تامین مالی باشد و هدف دولت این است که بودجه غیر‌تورمی بسته شود.

منظور تاکید کرد: پیشنهاد دولت برای افزایش حقوق در لایحه بودجه 18 درصد بود که مجلس آن را کافی ندانست و دولت هم با افزایش 20 درصد حقوق موافقت کرد. البته اقداماتی هم در مجلس برای فوق‌العاده‌های خاص در حال انجام است که برخی از دستگاه‌ها آن را پیشنهاد دادند و در مورد این موضوع در حال رایزنی با مجلس هستیم تا به جمع‌بندی برسیم.

 نظر مجلس

یک رسانه در واکنش به تغییرات بودجه نوشت که مجلس سقف بودجه را 300 هزار میلیارد تومان افزایش داده است. به گزارش باشگاه خبرنگاران توانا، حمیدرضا حاجی بابایی؛ رئیس کمیسیون تلفیق بودجه سال ۱۴۰۳ در جلسه چهارشنبه مجلس در واکنش به این مطلب گفت: در کمیسیون تلفیق بودجه جلسه خوبی داشتیم و صددرصد با دولت هماهنگ بودیم و مجلس کمترین افزایش را شاید در طول ۴۴ سال گذشته در بودجه داشته است.

وی با تاکید بر اینکه تضعیف دولت و مجلس هر دو گناهی نابخشودنی است، افزود: یک خبرگزاری گفته است که مجلس و کمیسیون بودجه ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سقف بودجه دولت را افزایش داده است این درحالی است که نه تنها چنین افزایشی نداشته‌ایم بلکه با شفاف‌سازی ۱۳۴ هزار میلیارد تومان درآمدهای دولت را افزایش داده‌ایم.

رئیس کمیسیون تلفیق بودجه سال ۱۴۰۳ گفت: ۴۴ هزار میلیارد تومان در نفت، ۲۰ هزار میلیارد تومان در مالیات شفاف‌سازی کردیم. همچنین در رابطه با مالیات بر ارزش افزوده نیز شفاف‌سازی شده است. مجلس و کمیسیون تلفیق در طول دوره بررسی لایحه بودجه جلساتی با رئیس‌جمهور و رئیس ‌مجلس داشته‌ و همه اقدامات با توافق انجام شد و تاکنون نیز به دلیل آنکه نمی‌خواهیم اختلافی ایجاد شود جواب کسی را ندادیم.

 ضرورت هماهنگی دولت و مجلس

گفتنی است هیچ فردی در کشور و به خصوص دولت‌ها مخالف افزایش حقوق و ارتقای معیشت مردم و کارکنان دولت نیست؛ اما هزینه و درآمد کشور باید با یکدیگر منطبق باشد. مجلس با ایجاد هزینه‌های قطعی و واقعی برای دولت و پیش‌بینی منابع غیرواقعی و موهومی منجر به تشدید کسری بودجه در کشور که به تعبیر رهبر انقلاب ‌ام‌المسائل کشور است می‌شود. هرچند ظاهرا مردم از دریافت مزایای بیشتر خوشحال هستند اما مشکل کسری بودجه مشکلات معیشتی آنان را تشدید و باعث افزایش بیکاری، تورم و... صدها مشکل دیگر می‌شود. 

از طرفی دولت هم باید با ریزبینی به موضوعات مهم بودجه‌ای نگاه کند و هر چه در اختیار دارد را بدون چشم‌پوشی در اختیار رفاه مردم قرار دهد. برخی منابع ممکن است همچنان هدر برود یا هزینه‌هایی قابل اجتناب باشد، که لازم است همه این موارد به سمت رفاه عمومی اصلاح شود.

در این وضعیت باید نمایندگان دولت و مجلس با همدلی و با غلبه نگاه بلندمدت بر دستاوردهای کوتاه‌مدت، نسبت به تصویب بهترین بودجه ممکن در شرایط فعلی کشور اقدام کنند تا نتیجه آن، بهبود رفاه مردم باشد.