محمدعلي ندائي- بعضي سال‌ها، وجود اختلاف نظر ميان برخي مراجع عظام درباره اعلام روزعيد فطر يا آغازماه مبارک رمضان، موجب شده است تا برخي مقلدان دچارسرگرداني شوند وبه ويژه نسبت به تشخيص عيد فطربا مشکلاتي روبه رو شوند.
با اندکي جست وجو درميان استفتائات انجام شده از مراجع تقليد، به روشني مي توان مواجهه متدينان با اين مسئله را دريافت.
دراين جا اين سوال مطرح مي شود که آيا رؤيت هلال ماه رمضان و شوال امري تقليدي است که اختلاف نظرفقها دراعلام روزعيد فطر،سرگرداني مقلدان را درپي داشته باشد يا ازسنخ موضوعات ومسايل مربوط به مکلف است ؟
درپاسخ به اين پرسش، ابتدا بايد توجه کردکه ازديرباز، چگونگي اثبات رؤيت هلال ماه مبارک رمضان ميان فقهاي عظام مورد بحث وگفت وگو بوده است .
کتاب ميراث فقهي «رويت هلال» اثرحجت الاسلام مختاري به تفصيل تلاش هاي فقها درباره رويت هلال دردوره هاي مختلف را گزارش کرده است .بنابراين اختلاف نظرفقها درباره راه هاي اثبات رويت هلال ،امري مستحدث ونوظهورنيست.
همين اختلاف نظرموجب شده است تا مقلدان نسبت به زمان آغازماه رمضان وروزعيد فطردچاراختلاف شوند؛ اما اختلاف وسردرگمي مقلدان، بيشتراز آن که ازاختلاف فتاوا نشأت گرفته باشد ،به اين دليل است که آنان تصورمي کنند رؤيت هلال واعلام آغازماه مبارک رمضان وروزعيدفطر، امري تقليدي ومربوط به مراجع عظام تقليد است ،درحالي که چنين تصوري صحيح نيست وتشخيص عيد فطروآغاز ماه رمضان امري تقليدي نيست .بلکه وظيفه هرمقلدي است که براساس فتواهاي مرجع تقليدش درباره راه هاي اثبات هلال ماه ،وضعيت رويت هلال يا رويت نشدن آن را براي خود، مشخص و شخصاً ازرويت هلال ماه رمضان يا شوال اطمينان حاصل کند.
اين که رويت هلال امري تقليدي نيست ووظيفه مقلدان است نه مرجع تقليد ،در پاسخ استفتايي ازحضرت آيت ا...خامنه اي مطرح شده است .
معظم له اين فتوا را درپاسخ به وظيفه مکلف درحالت اختلاف مراجع تقليد دراعلام روزعيد فطربيان کرده اند:«سوال: اگر بين مراجع تقليد در ثبوت عيد فطر، اختلاف پيش آيد، وظيفه مکلف چيست؟ آيا هر مقلد بايد به نظر مرجع تقليد خود مراجعه کند؟
جواب: در ثبوت اول ماه تقليد راه ندارد، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقليد، اطمينان به رؤيت ماه پيدا کند، بايد روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت، بايد آن روز را روزه بگيرد.»
حضرت آيت ا...مکارم شيرازي ازمراجع عظام تقليد هم رويت هلال را حکم شرعي ندانستند که نيازبه تقليد داشته باشد .ايشان در پاسخ به استفتايي چنين اظهارداشته اند:«سوال:در مورد رويت هلال ماه بايد از مرجع تقليد کرد يا از ولي فقيه ؟
جواب:رؤيت هلال حکم شرعي نيست تا نياز به تقليد داشته باشد بلکه تشخيص موضوع است که بايد براي مکلف ثابت شود و از قول هرکسي براي شما ثابت شد مي توانيد طبق آن عمل کنيد.»
ايشان در پاسخ به استفتايي ديگرنيز تصريح کرده اند که مکلف « در تشخيص موضوعات مثل رؤيت هلال مي تواند به يقين خود عمل کند.»
براساس آن چه مطرح شد اگر مقلدي هلال ماه را رويت کرد ولي براي مرجع تقليدش، اول ماه اثبات نشد ،بدون شک مقلد بايد طبق علم خود عمل کند ونمي تواند به بهانه تقليد،رويت ماه را ناديده انگارد.
ازسوي ديگر، اعتماد مردم به مراجع تقليد درمسئله رويت هلال ماه ،نه ازباب تقليد بلکه ازجهت اعتمادآنان به نظر مراجع تقليد وبه دليل برخورداري مراجع عظام ازامکانات تخصصي وفني درامررويت هلال ماه است که مقلدان غالباً به اين امکانات دسترسي ندارند.