«جمهوری‌خواهان علت افزایش صادرات نفت ایران را به چراغ سبز دولت بایدن در این زمینه مرتبط می‌دانند؛ اما به باور مجله فارن‌پالیسی این افزایش نه از دولت بایدن بلکه از ابتدای سال۲۰۲۰ و در دولت ترامپ آغاز شد. در پاییز همان سال بود که صادرات ایران نسبت به دوره مشابه در سال قبل افزایش چشمگیری یافت. به همین دلیل بعید به نظر می‌رسد افزایش صادرات نفتی ایران به دولت‌ها در آمریکا مرتبط باشد، بلکه بیشتر به غیرموثر شدن شبکه تحریمی علیه ایران بازمی‌گردد».

نشریه آمریکایی فارن پالیسی در گزارشی، به بررسی ناامید‌کننده چشم‌انداز تحریم‌های نفتی ایران پرداخته و نوشت: جمهوری‌خواهان می‌‌‌گویند که رئیس‌‌‌جمهور آمریکا به افزایش صادرات نفت ایران مجوز داده است. اما شواهد خلاف این را نشان می‌دهد. از زمانی که جنگ اسرائیل و حماس در ۷ اکتبر آغاز شد، صداها در واشنگتن به طور فزاینده‌ای دولت بایدن را -به دلیل آنچه آنها می‌گویند اجرای ناکافی تحریم‌های نفتی علیه ایران است- مورد سرزنش قرار داده‌اند. لوایحی در کنگره پیشنهاد شده تا دولت را وادار به اجرای بهتر تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران کند.

تحریم گسترده‌ای که پس از تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای اعمال شد، همچنان پابرجاست. اما فروش نفت ایران افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌ها، درآمد صادرات هیدروکربن ایران در سال ۲۰۲۲بالغ بر ۴۲ میلیارد دلار بوده که نسبت به ۲۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ و ۱۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ افزایش نشان می‌دهد. جمهوری‌خواهان دولت بایدن را متهم کرده‌اند که عمدا فرار ایران از تحریم‌های فراسرزمینی را نادیده گرفته است. یک گروه لابی که از کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران حمایت می‌کرد، بایدن را به اجرای گزینشی تحریم‌های نفتی متهم کرده و استراتژی آن را به عنوان «احترام حداکثری» مورد تمسخر قرار داده است.

اما در حالی که صادرات نفت ایران در دوره دولت بایدن رشد قابل‌توجهی داشته، این روند ممکن است قبل از دوره او صورت گرفته باشد. داده‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد احیای فروش نفت ایران از سطح بسیار پایین خود در اوایل سال ۲۰۲۰ زمانی آغاز شد که دولت ترامپ هنوز بر سر کار بود. در اواخر سال ۲۰۲۰، شرکت‌هایی که تجارت جهانی نفت را رصد می‌کنند، جهش قابل‌‌‌توجهی در صادرات ایران گزارش کردند. سه شرکت برجسته که تجارت جهانی انرژی را رصد می‌کنند به وال‌استریت ژورنال گزارش دادند که صادرات نفت ایران در پاییز ۲۰۲۰ نسبت به اوایل همان سال بیش از دو برابر شده است.

دولت ترامپ آن‌قدر تحریم‌‌‌ها را علیه ایران اعمال کرد که در آخرین سال ریاستش، اذعان کرد در اهداف تعیین‌‌‌شده کوتاهی نکرده است. رابرت اوبراین مشاور امنیت ملی وقت اظهار کرد که مشکل کشورهایی مانند ایران این است که آن‌قدر تحریم‌‌‌ها علیه این کشور وجود دارد که کارهای کمی برای ما باقی مانده است.

با در نظر گرفتن این موضوع، غیرمنطقی است که انتظار داشته باشیم دولت بایدن با تب و تاب، اهدافی را که دولت ترامپ تعریف کرد، انجام دهد. اما این به آن معنا نیست که دولت بایدن تلاشی برای کاهش سرعت فروش نفت ایران نکرده است. گذشته از تحریم‌‌‌های جدید که صادرات هیدروکربن ایران، شبکه‌‌‌های پتروشیمی و فرار از تحریم‌‌‌ها را هدف قرار می‌دهد، دولت بایدن کشورها را نیز متقاعد کرده که امتیاز برافراشتن پرچم‌‌‌های خود از کشتی‌‌‌های متهم به حمل نفت ایران را لغو کنند. برای درک اینکه چرا صادرات نفت ایران در حال رشد است، باید هم بازار و هم شرایط تحریم را در نظر گرفت. مسلما، عدم‌شفافیت طبیعی تجارت تحریم شده و واردات نفت چین، رسیدن به نتایج سخت را بسیار دشوار می‌کند. چند عامل ارزش توضیحی بیشتری در مورد اینکه چرا فروش نفت ایران تا این حد گسترش یافته است، ارائه می‌دهد.

اول، صادرات نفت ایران در طول سال‌های دولت ترامپ، نه‌تنها به دلیل تحریم‌‌‌ها، بلکه به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ و کاهش رشد اقتصاد جهانی به شدت کاهش یافته بود. دوم، افزایش تقاضا پس از کاهش همه‌گیری، فشارهای قیمتی جدیدی را ایجاد کرد که احتمالا باعث شد پالایشگاه‌‌‌های کوچک و مستقل چین، به دنبال نفت بیشتر ایران باشند. سوم، ایران و چین در سال‌های اخیر گام‌‌‌های مختلفی برای ارتقای همکاری‌‌‌های اقتصادی خود برداشته‌‌‌اند. دو کشور در مارس ۲۰۲۱ یک قرارداد همکاری اقتصادی ۲۵ساله امضا کردند و اخیرا مجموعه‌ای از قراردادها را برای عملیاتی کردن این پیمان امضا کردند. ایران همچنین به توافق‌نامه همکاری شانگهای و گروه کشورهای بریکس پیوسته است.

در نهایت، افزایش فروش نفت ایران یا سرعت پایین‌‌‌تر اوپک، برای این استدلال که دولت بایدن رویکرد نرم‌‌‌تری نسبت به ایران در پیش گرفته، کافی به نظر نمی‌رسد. مشخص نیست که موضع تهاجمی‌تر دولت ترامپ در برابر عوامل ذکر‌شده در بالا بهتر عمل کرده باشد. اگر تحریم‌‌‌ها علیه شرکت‌های چینی مختلف درگیر در صنعت نفت ایران بی‌‌‌فایده باشد، آیا این امر باعث می‌شود که دیگر بازیگران مشابه با ایران کم و بیش تعامل داشته باشند؟ نهادهای مختلف چینی، مانند شرکت‌های لجستیکی که در معرض تحریم‌های بیشتری قرار دارند، هدف قرار گرفته‌اند، اما به نظر می‌رسد که آنها به تجارت خود با نفت ایران ادامه می‌دهند./کیهان