تهران و مسکو هیچ‌گاه شرکایی راهبردی نبوده‌اند. این یک واقعیت است. علاوه بر این روابط بین پهنه ایران و همسایه شمالی در طول دو سلسله قاجار و پهلوی فصل‌های پرشماری داشته، اما هیچ‌گاه پایاپای نبوده است. در طول ۲۰۰سال پیش از انقلاب اسلامی روابط ایران و روسیه گاهی در تیره‌ترین وضعیت ممکن بوده و حتی دو طرف درگیری نظامی مستقیم داشته‌اند. گاهی هم روس‌ها آنچنان مسلط بر ایران بوده‌اند که حتی بخشی از خاک کشورمان را هم اشغال کرده‌اند.
اما گفت‌وگوی پنج‌ساعته‌ای که در روز پنجشنبه گذشته میان پوتین و دکتررئیسی انجام شده، نشان از تمایل این دو کشور برای عمق بخشیدن به روابطشان این بار در شرایطی برابر دارد.
این خط جدید از تعامل البته در یک دهه اخیر و به‌ویژه پس از شروع همکاری‌های نظامی دو کشور در سوریه، شروع شده است. تعاملات که با کوشش سردار سلیمانی در سرزمین شام شروع شد، نقطه آغازی بر ایجاد ارتباطات عمیق‌تر و جدی‌تر شد.
این، همان هدفی است که دولت سیزدهم هم به‌دنبال عملیاتی کردن آن است؛ «پیدا کردن یک شریک راهبردی». به همین منظور رفت‌و‌آمدهای جدی میان دو کشور در چندسال گذشته رخ داده و معاهدات فی‌مابین مهمی به امضا رسیده است. در آخرین این رفت و آمد‌ها رئیس جمهور کشورمان پنجشنبه گذشته در یک سفر کوتاه ولی مهم میهمان ساکنان کرملین بود. سیدابراهیم رئیسی در بیست و چهارمین سفر بین‌المللی خود به دعوت پوتین به روسیه رفت. این سفر پس از حدود یک سال و ۱۱ ماه از سفر نخست رئیسی به روسیه رخ داد.
وزرای امور خارجه، راه و شهرسازی، نفت، رئیس سازمان انرژی اتمی و رئیس کل بانک مرکزی در این سفر رئیس جمهور را همراهی ‌کردند. ترکیبی که نشان از گفت‌وگوهای انجام شده هم دارد و مشخص می‌کند اقتصاد و انرژی محور اصلی این سفر بوده است.

وقتی واشنگتن ناراحت می‌شود
ادامه ارتباطات میان تهران و مسکو نگرانی‌ کاخ سفید را تا آنجا برانگیخت که «جان کربی» سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در واکنش به این سفر گفت: «ما این روابط نگران‌کننده و رو به رشد را زیر نظر داریم».
پیش از این کنگره آمریکا با تصویب قانون «Iran-Russia Cooperation Reporting Act» که در نتیجه ارائه لایحه « H.R. 5200» رخ داد، مشخصاً دولت آمریکا را مکلف به رصد و گزارش این ارتباطات کرده است. سجاد علیزاده در صفحه خود در فضای مجازی نوشت: «یکی از محورهای این قانون این است که به آژانس اطلاعات مرکزی یا همان سیا مأموریت داده هر سه ماه، آخرین وضعیت کیفی و کمی روابط دوجانبه ایران و روسیه را به کنگره گزارش کند. هدف هم این است که آمریکا بر اساس دقیق‌ترین اطلاعات، عمل کند».
اهمیت دیدار رئیسی و پوتین زمانی بیشتر خودنمایی می کند که بدانیم تهران و مسکو، دو روز قبل، تفاهم‌نامه مشترکی برای مقابله با تحریم‌ها امضا کرده بودند. 
البته این سفر نتایج دیگری هم داشته که اگرچه رسانه‌ای نشده، اما در سخنان طرفین مشهود است. به عنوان مثال حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی پیش از ترک تهران، یکی از اهداف این سفر را گفت‌وگو درباره مسائل حساس منطقه و تلاش فوری برای قطع بمباران‌ها اعلام کرده بود. او در ابتدای دیدار با همتای روسش هم به این موضوع پرداخت و ضروری دانست هر چه سریع‌تر بمباران‌ها و جنایات علیه غزه توقف یابد. 

مسکو خرسند است
ولادیمیر پوتین نیز در این دیدار رشد ۲۰ درصدی تجارت دو کشور در سال گذشته را نشان‌دهنده عزم راسخ تهران-مسکو خواند و این را موجب خرسندی دانست و گفت ما معتقدیم با حمایت‌های رهبر انقلاب اسلامی ایران، این روابط وسیع‌تر نیز خواهد شد. 
پوتین ادامه داد: «چند پروژه بزرگ زیرساختی در زمینه حمل و نقل و راه‌آهن داریم که در حال اجراست. روابط دو کشور در زمینه توسعه انرژی گسترش می‌یابد و در زمینه آموزش و موضوعات تحصیلی نیز روابط خوبی داریم. وی افزود برنامه امضای موافقت‌نامه ایجاد تجارت آزاد با ایران با هیئت اقتصادی اوراسیا در برنامه روسیه است که در عمل ، فرصت و امکانات جدید برای گسترش روابط ما ایجاد خواهد کرد».
اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU ) یک اتحادیه اقتصادی میان‌دولتی شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است. به گفته اسلپنف، اگر این موافقت‌نامه به امضا برسد، میزان مبادلات تجاری ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا با امضای توافق‌نامه دائم تجارت آزاد به ۳۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.

تأثیر بین‌المللی افزایش تعامل تهران و مسکو
دیدار رئیس‌جمهوری ایران از مسکو، فشرده، عملیاتی و با دستور کار مشخص در ابعاد دوجانبه و منطقه‌ای بود و به گونه‌ای تکمیل‌کننده رفت‌وآمدهای پازل مناسبات دوجانبه و رفت و آمدهای نمایندگان دو کشور از قوای مجریه،‌ مقننه و قضائیه به شمار می‌رود.
باوجود این، نباید از نظر دور داشت که تعمیق روابط ایران و روسیه رقبا و دشمنان جدی هم دارد.
مهم‌ترین دشمنان این رابطه را باید آمریکا، ناتو و رژیم صهیونیستی دانست. چرا که هرگونه تعامل بیشتر تهران و مسکو را سبب قدرت گرفتن دو طرف و تقویت جبهه آن‌ها می‌دانند.
همچنین چین، ترکیه و عربستان سعودی را هم باید مهم‌ترین رقبای روابط میان ایران و روسیه دانست. رقابتی که با کمی تدبیر می‌تواند زمینه را برای افزایش قدرت جبهه شرقی فراهم کند.
وزیر امور خارجه کشورمان هم در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق)، نوشت: ‏پنجشنبه ۱۶ آذر ۱۴۰۲، طی سفری کوتاه، مذاکرات و دیدار کاری مهم رؤسای جمهور ایران و ‌روسیه در کرملین مسکو به مدت پنج ساعت انجام شد.
حسین امیرعبداللهیان افزود: بخش مهمی از مذاکرات بر موضوع فلسطین تمرکز داشت. طرفین بر ضرورت توقف فوری جنگ و نسل‌کشی در غزه و کرانه، توقف کوچ اجباری ساکنان غزه و گشایش بی‌درنگ مرز رفح برای ارسال کمک‌های گسترده انسانی به سراسر غزه تأکید داشتند. روسیه به ابتکار عمل می‌اندیشد.
وی افزود: در ادامه، مناسبات دوجانبه شامل امور بانکی- پولی، ترانزیت، راه‌آهن، همکاری نیروگاهی، کشاورزی، انرژی، علمی، دانشگاهی، فناوری، گردشگری، صنعت… و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مورد توجه و پیگیری دو رئیس جمهور قرار گرفت.

خبرنگار: فاطمه کامیاب