با عملیات صبح شنبه حماس به اسرائیل، جعبه پاندورایی باز شده است که بی‌شک می‌تواند تأثیراتی راهبردی و نیز گسترده بر کل منطقه غرب آسیا داشته باشد. صد‌البته که به باور کارشناسان، این تأثیرات و تبعات به‌صورت طلانی‌مدت تا سال‌ها ادامه خواهد داشت. بنابراین هفتم اکتبر سال ۲۰۲۳ تبدیل به روزی شده است که نه‌تنها مناسبات عربی‌-‌اسرائیلی بلکه حتی کل منطقه خاورمیانه را به دو بخش قبل و بعد از آن تبدیل می‌کند.

چیزی که فعلا قطعی است، این است که شنبه سیاه اسرائیل سرآغاز فصل نوین تحولات در منطقه و جهان خواهد بود که پتانسیل شکل‌دهی به یک نظم نوین سیاسی، امنیتی، دیپلماتیک، نظامی و دفاعی را در کل منطقه خاورمیانه دارد. در نتیجه باید عملیات طوفان‌الاقصی را نه در سطح تاکتیکی بلکه در سطح راهبردی تحلیل و تفسیر کرد. اما اینکه این فصل نوین از تحولات پیش‌رو و نظم جدید منطقه چه اقتضائات، حدود و ثغور و چارچوب مشخصی دارد، برای هیچ‌کس روشن نیست.

در این میان، پیش‌بینی اتفاق‌های پیش‌رو برای فلسطین، اسرائیل و کل منطقه غرب آسیا به امری پیچیده تبدیل شده است؛ چرا‌که عوامل و پارامترهای متعددی وجود دارد که هر‌کدام می‌تواند یک سرنوشت و سناریو را پیش بکشد. تا به اینجای کار مهم‌ترین پارامتر و عامل تعیین‌کننده این است که اسرائیلی‌ها و نتانیاهو تا کجا پیش خواهند رفت و آیا علاوه بر بمباران و موشک‌‌باران غزه، به‌صورت زمینی نیز وارد این باریکه خواهند شد یا خیر؟

در ادامه، پارامتر مؤثرتر، نحوه مواجهه و واکنش سایر گروه‌ها‌ست؛ به‌خصوص آنکه از صبح دیروز (یکشنبه) درگیری‌هایی هم بین حزب‌الله و اسرائیل شکل گرفته که نشان می‌دهد امکان گسترش این جنگ به دیگر مناطق وجود دارد. بنابراین هیچ کارشناس و ناظری نمی‌تواند با قاطعیت از روند اتفاق‌ها سخن بگوید. همین عدم قطعیت باعث شده است فضای مبهمی در محافل تحلیلی و رسانه‌ای شکل بگیرد. شدت و تنوع سناریوهای ارائه‌شده از روز شنبه به قدری زیاد است که وضعیت متناقض و متضادی را از آینده تحولات به دست می‌هد.

تلاش برای سیبل‌کردن ایران

در چنین فضای متناقض و متضادی، این گزاره مطرح است که اقدام روز شنبه حماس در حمله بی‌سابقه زمینی به اسرائیل به قصد دفاع، می‌تواند رویه‌های دیپلماتیک تنش‌زدایانه و البته چراغ‌خاموش تهران‌-واشنگتن را تحت‌الشعاع قرار دهد. اگرچه موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران از ابتدا حمایت از آرمان فلسطین بوده است اما به‌طور مشخص، برخی محافل تحلیلی و رسانه‌ای سعی دارند موضع‌گیری برخی چهره‌های نظامی و سیاسی  و برخی نمایندگان مجلس و‌... در‌ قبال عملیات طوفان‌الاقصی را به مستمسکی برای هجمه علیه تهران بدل کنند. تل‌آویو هم با مانور روی همین مواضع مقامات کشورمان، عملا در تلاش است سیبل توجه جهانی را به سمت ایران بچرخاند.

پیرو نکته یادشده و به گفته خبرگزاری فارس، گروهی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری حزب جمهوری‌خواه، بایدن را به دلیل سیاست‌های اشتباهش، مسئول اصلی این حملات دانسته‌اند. در این راستا، نامزدها و چهره‌های سیاسی جمهوری‌خواه انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۴ ایالات متحده آمریکا، پس از حمله غافلگیرانه روز شنبه حماس به اسرائیل، در اظهارنظرهایی تلاش دارند ضمن تشدید انتقادها از عملکرد دولت بایدن در موضوع حمایت اسرئیل، پای ایران را نیز به میان بکشند و توافق اخیر تبادل زندانیان بین آمریکا و ایران و آزادسازی شش میلیارد دلار از اموال ایران در کره جنوبی را نشانه ضعف آمریکا و یکی از زمینه‌های حمله حماس به اسرائیل نشان دهند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا و دیگر رقبای جمهوری‌خواه او برای انتخابات ریاست‌جمهوری، عملا دولت بایدن را مقصر می‌دانند و با مانوری سراسر غلط روی توافق ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانیان و آزادسازی شش میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در بانک‌های کره جنوبی، در ادعایی ضدایرانی از این پول به عنوان خرج حملات حماس یاد می‌کنند؛ پولی که به گفته و اذعان مقامات کاخ سفید، هنوز از حساب‌های بانک مرکزی ایران در بانک‌های قطری خارج و خرج نشده است.

در‌این‌باره‌ ای‌بی‌‌سی نیوز در گزارشی که عصر ایران بخش‌هایی از آن را متشر کرده است، عنوان کرد: در‌حالی‌که نامزدهای جمهوری‌خواه درباره جنگ اوکراین دو جبهه‌اند و کسانی مانند ترامپ و ران دسانتیس فرماندار فلوریدا، ادامه دخالت ایالات متحده را زیر سؤال می‌برند و در جبهه مقابل، مایک پنس معاون سابق ترامپ، اصرار دارد که حمایت از ارتش اوکراین برای منافع امنیت ملی ایالات متحده حیاتی است، از روز شنبه و هم‌زمان با انتشار خبر حمله بی‌سابقه و غافلگیرانه حماس به شهرک‌های اسرائیلی اطراف نوار غزه، نامزدهای حزب جمهوری‌‌خواه به‌طور متحد ظاهر شدند و در کنار اسرائیل ایستادند و با انتقاد شدید از مماشات بایدن در قبال ایران، او را مقصر اصلی حمله می‌دانند.

ترامپ همان روز شنبه در جریان یک حضور تبلیغاتی در شهر واترلو ایالت آیووا، مانند دیگر نامزدهای جمهوری‌خواه، مستقیما آزادسازی شش میلیارد دلار ایران از سوی دولت بایدن را پیش کشید و به گفته او «دلارهای مالیات‌دهندگان آمریکایی به تأمین مالی این حملات کمک کرد». ترامپ با این ادعای بی‌ربط، استدلال کرد که در دوران بایدن، ایالات متحده در صحنه جهانی ضعیف و ناکارآمد تلقی می‌شود و این مسئله در را به روی دشمنی باز می‌کند. ترامپ این را هم مدعی شد که بایدن با این توافق (با ایران) به اسرائیل خیانت کرده است و ادعا کرد که هرگز این اتفاق در صورتی که من رئیس‌جمهوری بودم، نمی‌افتاد.

ران دسانتیس، یکی از نامزدهای جمهوری‌خواه نیز مانند ترامپ دست به تکرار ادعاها ضدایرانی زد و در یک بیانیه ویدئویی، بایدن را متهم کرد که با اعمال سیاست‌های سهل‌گیرانه در قبال ایران، به پر‌کردن خزانه‌های آنها کمک کرده است و مدعی شد این اسرائیل است که اکنون بهای این سیاست‌ها را می‌پردازد. فرماندار فلوریدا در ادامه همین ادعاهای ضدایرانی و غیرمنطقی خود افزود که ما در کنار اسرائیل خواهیم ایستاد.

تیم اسکات، سناتور جمهوری‌خواه کارولینای جنوبی نیز مدعی شد این حمله از اثرات ضعف آمریکا و باج میلیارد دلاری بایدن بوده است. او در بیانیه‌ای خارج از مطالعه و تحقیق مدعی شد: ما فقط به این تجاوز دعوت نکردیم بلکه هزینه آن را نیز پرداختیم. مشابه همین ادعاهای ضدایرانی از زبان مایک پنس هم طرح شد. البته به باور تحلیلگران مطرح‌کردن این ادعاهای ضدایرانی در فضای رقابت‌های انتخاباتی صرفا یک کارکرد سیاسی تبلیغاتی دارد و هر‌کدام از نامزدها در تلاش هستند با مانور‌دادن روی برخی مسائل و انتقاد از دولت بایدن، حمایت و مشروعیت بیشتری را به‌خصوص از لابی یهودی آیپک کسب کنند.

 وقتی ادعاهای ضدایرانی توسط آمریکایی‌ها تکذیب می‌شوند

در حالی گروهی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری حزب جمهوری‌خواه صرفا با کارکرد تبلیغاتی سعی دارند ایران را به موضوع عملیات حماس وصل کنند که یک مقام ارشد کاخ سفید که نامش فاش نشده است، به رسانه‌های آمریکایی اذعان کرد «خیلی زود است بگوییم آیا ایران مستقیما در حمله گسترده حماس به اسرائیل دست داشته است». این مقام ارشد دولت جو بایدن شنبه‌شب به وقت محلی برابر با هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و ۱۵ مهرماه جاری در واشنگتن در گفت‌وگو با خبرنگاران رسانه‌های آمریکایی و بین‌المللی اعلام کرد دلیل قاطعی وجود ندارد که به نقش مستقیم ایران اشاره کنیم.

هم‌زمان آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز گفت: «اگر‌چه به دلیل محدودیت‌های فدرال نمی‌تواند به‌طور مستقیم به انتقادهای جمهوری‌خواهان در‌خصوص موضوع توافق با ایران و آزادسازی دارایی‌های ایران و ارتباط‌دادن آن به حمله حماس بپردازم، اما من می‌توانم واقعیت‌ها را روشن کنم که حتی یک سنت از این پول (شش میلیارد دلار) هنوز هزینه نشده است و زمانی که هزینه شود، فقط می‌توان آن را صرف اموری مانند غذا و دارو برای مردم ایران کرد. این بودجه مطلقا هیچ ارتباطی با حملات امروز ندارد و اکنون زمان انتشار اطلاعات نادرست نیست». برایان نلسون، معاون تروریسم و اطلاعات مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا، در برابر انتقادهای جمهوری‌خواهان تأکید کرد: «این سرمایه‌های محدود‌شده نمی‌توانند به دست ایران برسند و هرگونه ادعای خلاف آن نادرست و گمراه‌کننده است».

در کنار این نکات، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) به موضع‌گیری برخی نامزدهای جمهوری‌خواه انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ علیه دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا که از توافق اخیر تهران و واشنگتن انتقاد کرده‌اند، پاسخ داد. به گزارش ایسنا، متیو میلر تلاش کرد در پیام خود فضاسازی‌ها برای مرتبط دانستن عملیات «طوفان‌الاقصی» نیروهای مقاومت فلسطین علیه رژیم صهیونیستی با آزاد‌شدن پول ایران را رد کند. وی نوشت: «بگذارید واضح بگویم توافق برای بازگرداندن شهروندان آمریکایی از ایران به خانه هیچ ارتباطی با حمله به اسرائیل ندارد».

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا ادامه داد که «حتی یک پنی هم خرج نشده است و در صورت خرج‌کردن، فقط می‌تواند برای نیازهای بشردوستانه مانند غذا و دارو هزینه شود. هر چیزی که برعکس باشد، نادرست است». ‌در‌عین‌حال، اندرو بیتس، معاون سخنگوی کاخ سفید نیز ادعاهای برخی از جمهوری‌خواهان مبنی بر کمک دولت بایدن به حمایت مالی از حمله حماس به اسرائیل از طریق آزادسازی منابع مالی ایران به عنوان بخشی از مبادله زندانیان را دروغی شرم‌آور خواند. معاون کارین ژان پی‌یر، به‌طور خاص پیام‌های سناتورها ریک اسکات و جی‌دی ونس را مورد انتقاد قرار داد که ادعا کرده‌اند انتقال شش میلیارد دلار سرمایه ایران از کره جنوبی به قطر، به عملیات روز شنبه مقاومت فلسطین به رژیم صهیونیستی نقش داشته است.

پاسخ بلینکن به جمهوری‌خواهان 

«آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا هم دیروز (یکشنبه) در گفت‌وگویی با شبکه سی‌ان‌ان در پاسخ به اینکه چه نظری درباره ادعاهای داخلی و خارجی مبنی بر این دارد که موضع دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در قبال ایران به انجام‌شدن موفقیت‌آمیز عملیات «طوفان‌الاقصی» توسط جنبش مقاومت فلسطین علیه مواضع رژیم صهیونیستی کمک کرده است، گفت: دو نکته وجود دارد. در زمینه آزادسازی پول‌های ایران برای استفاده در امور بشردوستانه که به عنوان بخشی از توافق بازگرداندن آمریکایی‌های زندانی در ایران بود، تأسف‌بار است که وقتی افراد زیادی جان باخته‌اند و اسرائیل تحت حملات قرار دارد، برخی بازی‌های سیاسی به راه می‌اندازند.

بلینکن ادامه داد: پول مالیات‌دهندگان آمریکایی نقشی در این زمینه نداشته است. این پول‌ها، درآمد ایران بود که از محل فروش نفت خود به دست آورده بود و در بانکی در کره جنوبی مسدود شده بودند. آنها از همان روز اول حق استفاده از این پول‌ها را برای مصارف بشردوستانه داشتند. این پول‌‎ها از یک حساب بانکی به حسابی دیگر در کشوری دیگر منتقل شد تا استفاده آن تسهیل شود. تاکنون، حتی یک دلار هم از این حساب خرج نشده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا نظارت دقیقی بر این حساب دارد تا پول‌های آن فقط برای غذا، دارو و تجهیزات پزشکی مورد استفاده قرار بگیرد. وزیر امور خارجه آمریکا اشاره کرد: دولت پیشین آمریکا (دولت دونالد ترامپ) سازوکار مشابهی را برای استفاده ایران از درآمد نفتی مسدودشده‌اش در جاهای مختلف برای امور بشردوستانه تعیین کرده بود. بنابراین، یا اطلاعات غلطی به افراد داده می‌شود یا خودشان این اطلاعات را نشر می‌دهند.