نشست‌های شورای امنیت درباره روند اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام هر شش ماه یک‌بار به‌صورت دوره‌ای برگزار می‌شود تا گزارش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در این‌باره بررسی و بحث شود. دبیرکل سازمان ملل متحد در پانزدهمین گزارش خود پیش از برگزاری نشست، با بیان این‌که برجام همچنان بهترین گزینه است، از آمریکا خواست تحریم‌ها علیه تهران را لغو و معافیت‌ها درباره تجارت نفت ایران را تمدید کند.
یک روز پس از عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، کشورهای غربی موج جدیدی علیه کشورمان به راه انداخته‌اند. از یک‌سو سه کشور غربی به بهانه سقوط هواپیمای اوکراینی، شکایتی بین‌المللی علیه ایران طرح کرده‌اند و از سوی دیگر تروئیکای اروپایی، ایران را به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ متهم می‌کنند و در ضلع سوم این بازی جدید انگلیس تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران وضع کرده است. این هجمه‌ها عادی نیست و ظاهرا واکنش عصبی تروئیکا به موفقیت ایران در بهبود روابط منطقه‌ای و عضویت در سازمان شانگهای است و این در‌حالی است که موضع ایران در برابر تلاش جدید غرب برای فشار حداکثری بر تهران، دعوت به گفت‌وگو و دیپلماسی بوده است. در نشست اخیر شورای امنیت، کشورهای غربی برای حفظ تحریم‌های موشکی علیه ایران بعد از اکتبر سال جاری میلادی یعنی حوالی مهرماه دست به تکرار نمایش مضحک سال ۲۰۲۰ ترامپ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شدند.البته خبرگزاری رویترز هفته گذشته مدعی شده بود کشورهای تروئیکا یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان قصد دارند تحریم‌های موشک‌های بالستیک علیه ایران را که طبق مفاد توافق هسته‌ای برجام باید در ماه اکتبر منقضی شود، حفظ کنند و این در حالی است که مطابق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که حدود هشت سال پیش برای تأیید برجام صادر شد، محدودیت‌های اعمال‌شده این سازمان درخصوص فعالیت‌های موشک‌های بالستیک باید در مهر 1402 لغو شود.
تروئیکا به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه
این نوع پردازش تروئیکا با واکنش منفی چین و روسیه همراه شد و نماینده چین در نشست روز پنجشنبه با یادآوری تلاش دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای فعال‌سازی ساز‌و‌کار موسوم به اسنپ‌بک از طرف‌های برجام خواست آن «نمایش مضحک» تکرار نشود اما مکانیسم ماشه چه می‌گوید؟ درواقع مکانیسم اسنپ‌بک یا همان (ماشه) ساز‌و‌کار حل اختلافات در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آنها مسائل مربوط به حل‌و‌فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلا شرح داده شده است؛ این دو بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به مکانیسم ماشه معروف شد به‌طوری‌که هر یک از طرف‌های گروه ۱+۴ در صورت متهم کردن ایران به نقض مفاد آن، می‌توانند از آن برای برگرداندن قطعنامه‌های تحریمی بین‌المللی استفاده کنند. هرچند رویترز در خبر هفته گذشته این نکته را هم تصریح کرده بود که رفتار کشورهای اروپایی به معنای آن خواهد بود که این کشورها قصد فعال کردن ساز‌و‌کار موسوم به اسنپ‌بک را ندارند و تنها به‌دنبال حفظ تحریم‌های خود علیه برنامه موشکی ایران هستند. اما این همه حقیقت نیست چرا که به‌نظر می‌رسد هدف از این سیاست که از ابتدای اجرایی شدن برجام توسط کشورهای غربی پیگیری شده بود، جلوگیری از نابودی توافق از یک‌سو و در عین‌حال مسدود کردن مسیرهای برخورداری تهران از مزایای توافق است؛ چیزی مانند تعلیق همیشگی تهران. این رویکرد آن‌قدر غیر‌حرفه‌ای است که در نشست شورای امنیت، نماینده چین با بیان این‌که مسأله مربوط به برنامه هسته‌ای ایران در یک «بزنگاه حساس» قرار دارد از همه طرف‌ها خواست مسأله هسته‌ای ایران را از سایر موضوعات مربوط به ایران جدا کرده و از انجام اقدامات منفی که می‌توانند باعث ایجاد تنش شوند، خودداری کنند.
ایران در نشست چه گفت؟
در همین زمینه امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل هم در نشست شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ گفت که تهران خواستار گفت‌وگو و مذاکره است و البته یادآور شد: می‌خواهیم موضع خود را به‌صراحت و برای ثبت در رابطه با شرکت نماینده اوکراین در نشست امروز که در دستور کار منع اشاعه، به‌ویژه با تمرکز بر اجرای برجام برگزار می‌شود، اعلام کنیم. ما شدیدا به دعوت ریاست شورا برای یک کشور عضو که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع دستور جلسه این جلسه ندارد، مخالفیم.
سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل با انتقاد از سیاست‌های آمریکا بر ضد‌برجام به ذکر این نکته پرداخت که «اگر باید یکی از طرف‌ها را مسئول وضعیت کنونی برجام و مقصر دانست، آن کشور آمریکا‌ست که به‌دلیل خروج غیرقانونی یک‌جانبه سال ۲۰۱۸ از آن و اعمال مجدد تمامی تحریم‌های خود علیه ایران براساس سیاست بدنام فشار حداکثری و در عین‌حال شکست‌خورده‌اش، است». ایروانی سراغ سه کشور اروپایی عضو برجام و اتحادیه اروپا نیز رفت که به‌دلیل عدم‌اجرای درخور توجه تعهدات قانونی صریح خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ مقصر هستند.
ایروانی روی پاسخ تهران هم تمرکز کرد و گفت در پاسخ به این موارد عدم پایبندی قابل توجه، ایران هیچ گزینه دیگری جز اتخاذ برخی اقدامات جبرانی در اعمال حقوق خود بر اساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام نداشت. علاوه بر این، نماینده ایران در سازمان ملل، توقف مذاکرات وین را نه به دلیل ایران، بلکه به‌دلیل فقدان اراده سیاسی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی از‌جمله برای ملاحظات سیاسی داخلی آنها دانست و در ادامه از آمادگی تهران برای از‌سرگیری مذاکرات، منوط بر آن‌که طرف‌های دیگر نیز آماده انجام همین کار باشند، خبر داد. امیرسعید ایروانی در بخش دیگری از سخنرانی خود در شورای امنیت، برخی ادعاها را علیه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران که بدیهی است بر اساس اطلاعات نادرست منتشر‌شده توسط رژیم اسرائیل است، با هدف اعمال فشار سیاسی بر ایران قلمداد کرد.
نماینده ایران در سازمان ملل، اقدامات داوطلبانه اخیر تهران در اجرای بیانیه مشترک ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 4مارس۲۰۲۳ برای اطمینان از تداوم دانش آژانس از طریق نصب دوربین‌های نظارتی در کارگاه‌های تولید سانتریفیوژ را گواهی بر ادامه همکاری سازنده و همچنین تعهد ما به شفافیت با آژانس بین‌المللی انرژی دانست. ایروانی با خطاب قرار‌دادن برخی کشورهای حاضر در نشست، بیان کرد که به‌جای تکرار طوطی‌وار اطلاعات نادرست و بی‌اساس رژیم غاصب اسرائیل درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران توسط برخی از اعضای شورا، از آنها انتظار می‌رود که به اندازه کافی شجاعت داشته باشند و نتایج مثبت همکاری سازنده ما با آژانس را به‌درستی تصدیق کنند.
با این حال تروئیکای اروپایی پس از پایان نشست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل و به‌‌رغم توضیحات امیرسعید ایروانی، در بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند ایران هیچ توجیه غیرنظامی معتبری برای غنی‌سازی‌های سطح بالای خود ندارد. فرانسه، انگلیس و آلمان در این بیانیه مشترک مدعی شدند ایران برای چهار سال تعهدات هسته‌ای خود ذیل برنامه جامع اقدام مشترک را نقض کرده و برنامه هسته‌ای این کشور به سطح خطرناکی رسیده است.
بازگشت به دیوانه بازی ترامپ
اگر یادتان باشد دولت دونالد ترامپ هم با این‌که سال 2018 آمریکا را از برجام خارج کرد اما سال 2020 در نامه‌ای به سازمان ملل مدعی شد که به‌عنوان یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در این توافق مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک را فعال کرده و تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را برگردانده است اما به فاصله اندکی بعد از آن ادعا ۱۳عضو شورای امنیت مخالفت خود را با اقدام آمریکا اعلام کردند و فقط آمریکا و جمهوری دومینکین با فعال‌سازی این مکانیسم علیه ایران موافقت کردند! حالا با گذشت سه‌سال از آن اتفاقات به‌نظر می‌رسد اروپایی‌ها دوباره می‌خواهند با فشار مکانیسم ماشه، تهران را تحت فشار قرار دهند؛ امری که بعید است به تایید شورای امنیت برسد.البته ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام به تمام تعهداتش عمل کرد اما بعد از آن اعلام کرد به موجب مفاد مندرج در برجام تعهداتش ذیل این توافق را کاهش خواهد داد و به این ترتیب ایران بعد از برداشتن پنج گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵دی۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه مواجه نیست. بعد از روی کار آمدن دولت بایدن و ادعای بازگشت به برجام آخرین دور مذاکرات رفع تحریم‌ها مردادسال گذشته در وین برگزار اما بعد از آن دچار وقفه شد تا یک ماه پیش که نشست‌هایی در عمان و ابوظبی با طرف‌های غربی دوباره برقرار شد.
مریم عاقلی - گروه سیاسی
یک روز پس از عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، کشورهای غربی موج جدیدی علیه کشورمان به راه انداخته‌اند. از یک‌سو سه کشور غربی به بهانه سقوط هواپیمای اوکراینی، شکایتی بین‌المللی علیه ایران طرح کرده‌اند و از سوی دیگر تروئیکای اروپایی، ایران را به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ متهم می‌کنند و در ضلع سوم این بازی جدید انگلیس تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران وضع کرده است. این هجمه‌ها عادی نیست و ظاهرا واکنش عصبی تروئیکا به موفقیت ایران در بهبود روابط منطقه‌ای و عضویت در سازمان شانگهای است و این در‌حالی است که موضع ایران در برابر تلاش جدید غرب برای فشار حداکثری بر تهران، دعوت به گفت‌وگو و دیپلماسی بوده است. در نشست اخیر شورای امنیت، کشورهای غربی برای حفظ تحریم‌های موشکی علیه ایران بعد از اکتبر سال جاری میلادی یعنی حوالی مهرماه دست به تکرار نمایش مضحک سال ۲۰۲۰ ترامپ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شدند.البته خبرگزاری رویترز هفته گذشته مدعی شده بود کشورهای تروئیکا یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان قصد دارند تحریم‌های موشک‌های بالستیک علیه ایران را که طبق مفاد توافق هسته‌ای برجام باید در ماه اکتبر منقضی شود، حفظ کنند و این در حالی است که مطابق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که حدود هشت سال پیش برای تأیید برجام صادر شد، محدودیت‌های اعمال‌شده این سازمان درخصوص فعالیت‌های موشک‌های بالستیک باید در مهر 1402 لغو شود.
تروئیکا به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه
این نوع پردازش تروئیکا با واکنش منفی چین و روسیه همراه شد و نماینده چین در نشست روز پنجشنبه با یادآوری تلاش دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای فعال‌سازی ساز‌و‌کار موسوم به اسنپ‌بک از طرف‌های برجام خواست آن «نمایش مضحک» تکرار نشود اما مکانیسم ماشه چه می‌گوید؟ درواقع مکانیسم اسنپ‌بک یا همان (ماشه) ساز‌و‌کار حل اختلافات در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آنها مسائل مربوط به حل‌و‌فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلا شرح داده شده است؛ این دو بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به مکانیسم ماشه معروف شد به‌طوری‌که هر یک از طرف‌های گروه ۱+۴ در صورت متهم کردن ایران به نقض مفاد آن، می‌توانند از آن برای برگرداندن قطعنامه‌های تحریمی بین‌المللی استفاده کنند. هرچند رویترز در خبر هفته گذشته این نکته را هم تصریح کرده بود که رفتار کشورهای اروپایی به معنای آن خواهد بود که این کشورها قصد فعال کردن ساز‌و‌کار موسوم به اسنپ‌بک را ندارند و تنها به‌دنبال حفظ تحریم‌های خود علیه برنامه موشکی ایران هستند. اما این همه حقیقت نیست چرا که به‌نظر می‌رسد هدف از این سیاست که از ابتدای اجرایی شدن برجام توسط کشورهای غربی پیگیری شده بود، جلوگیری از نابودی توافق از یک‌سو و در عین‌حال مسدود کردن مسیرهای برخورداری تهران از مزایای توافق است؛ چیزی مانند تعلیق همیشگی تهران. این رویکرد آن‌قدر غیر‌حرفه‌ای است که در نشست شورای امنیت، نماینده چین با بیان این‌که مسأله مربوط به برنامه هسته‌ای ایران در یک «بزنگاه حساس» قرار دارد از همه طرف‌ها خواست مسأله هسته‌ای ایران را از سایر موضوعات مربوط به ایران جدا کرده و از انجام اقدامات منفی که می‌توانند باعث ایجاد تنش شوند، خودداری کنند.
ایران در نشست چه گفت؟
در همین زمینه امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل هم در نشست شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ گفت که تهران خواستار گفت‌وگو و مذاکره است و البته یادآور شد: می‌خواهیم موضع خود را به‌صراحت و برای ثبت در رابطه با شرکت نماینده اوکراین در نشست امروز که در دستور کار منع اشاعه، به‌ویژه با تمرکز بر اجرای برجام برگزار می‌شود، اعلام کنیم. ما شدیدا به دعوت ریاست شورا برای یک کشور عضو که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع دستور جلسه این جلسه ندارد، مخالفیم.
سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل با انتقاد از سیاست‌های آمریکا بر ضد‌برجام به ذکر این نکته پرداخت که «اگر باید یکی از طرف‌ها را مسئول وضعیت کنونی برجام و مقصر دانست، آن کشور آمریکا‌ست که به‌دلیل خروج غیرقانونی یک‌جانبه سال ۲۰۱۸ از آن و اعمال مجدد تمامی تحریم‌های خود علیه ایران براساس سیاست بدنام فشار حداکثری و در عین‌حال شکست‌خورده‌اش، است». ایروانی سراغ سه کشور اروپایی عضو برجام و اتحادیه اروپا نیز رفت که به‌دلیل عدم‌اجرای درخور توجه تعهدات قانونی صریح خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ مقصر هستند.
ایروانی روی پاسخ تهران هم تمرکز کرد و گفت در پاسخ به این موارد عدم پایبندی قابل توجه، ایران هیچ گزینه دیگری جز اتخاذ برخی اقدامات جبرانی در اعمال حقوق خود بر اساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام نداشت. علاوه بر این، نماینده ایران در سازمان ملل، توقف مذاکرات وین را نه به دلیل ایران، بلکه به‌دلیل فقدان اراده سیاسی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی از‌جمله برای ملاحظات سیاسی داخلی آنها دانست و در ادامه از آمادگی تهران برای از‌سرگیری مذاکرات، منوط بر آن‌که طرف‌های دیگر نیز آماده انجام همین کار باشند، خبر داد. امیرسعید ایروانی در بخش دیگری از سخنرانی خود در شورای امنیت، برخی ادعاها را علیه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران که بدیهی است بر اساس اطلاعات نادرست منتشر‌شده توسط رژیم اسرائیل است، با هدف اعمال فشار سیاسی بر ایران قلمداد کرد.
نماینده ایران در سازمان ملل، اقدامات داوطلبانه اخیر تهران در اجرای بیانیه مشترک ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 4مارس۲۰۲۳ برای اطمینان از تداوم دانش آژانس از طریق نصب دوربین‌های نظارتی در کارگاه‌های تولید سانتریفیوژ را گواهی بر ادامه همکاری سازنده و همچنین تعهد ما به شفافیت با آژانس بین‌المللی انرژی دانست. ایروانی با خطاب قرار‌دادن برخی کشورهای حاضر در نشست، بیان کرد که به‌جای تکرار طوطی‌وار اطلاعات نادرست و بی‌اساس رژیم غاصب اسرائیل درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران توسط برخی از اعضای شورا، از آنها انتظار می‌رود که به اندازه کافی شجاعت داشته باشند و نتایج مثبت همکاری سازنده ما با آژانس را به‌درستی تصدیق کنند.
با این حال تروئیکای اروپایی پس از پایان نشست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل و به‌‌رغم توضیحات امیرسعید ایروانی، در بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند ایران هیچ توجیه غیرنظامی معتبری برای غنی‌سازی‌های سطح بالای خود ندارد. فرانسه، انگلیس و آلمان در این بیانیه مشترک مدعی شدند ایران برای چهار سال تعهدات هسته‌ای خود ذیل برنامه جامع اقدام مشترک را نقض کرده و برنامه هسته‌ای این کشور به سطح خطرناکی رسیده است.
بازگشت به دیوانه بازی ترامپ
اگر یادتان باشد دولت دونالد ترامپ هم با این‌که سال 2018 آمریکا را از برجام خارج کرد اما سال 2020 در نامه‌ای به سازمان ملل مدعی شد که به‌عنوان یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در این توافق مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک را فعال کرده و تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را برگردانده است اما به فاصله اندکی بعد از آن ادعا ۱۳عضو شورای امنیت مخالفت خود را با اقدام آمریکا اعلام کردند و فقط آمریکا و جمهوری دومینکین با فعال‌سازی این مکانیسم علیه ایران موافقت کردند! حالا با گذشت سه‌سال از آن اتفاقات به‌نظر می‌رسد اروپایی‌ها دوباره می‌خواهند با فشار مکانیسم ماشه، تهران را تحت فشار قرار دهند؛ امری که بعید است به تایید شورای امنیت برسد.البته ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام به تمام تعهداتش عمل کرد اما بعد از آن اعلام کرد به موجب مفاد مندرج در برجام تعهداتش ذیل این توافق را کاهش خواهد داد و به این ترتیب ایران بعد از برداشتن پنج گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵دی۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه مواجه نیست. بعد از روی کار آمدن دولت بایدن و ادعای بازگشت به برجام آخرین دور مذاکرات رفع تحریم‌ها مردادسال گذشته در وین برگزار اما بعد از آن دچار وقفه شد تا یک ماه پیش که نشست‌هایی در عمان و ابوظبی با طرف‌های غربی دوباره برقرار شد.
مریم عاقلی - گروه سیاسی
نظر شما