فرشاد گلزاری

حدود یک هفته از شورش مسلحانه واگنر علیه مسکو می‌گذرد و همچنان سوال‌ها و ابهام‌های زیادی در فضای مجازی و محافل نخبگانی در خصوص این اقدام باقیست. به عنوان مثال بسیاری این سوال را مطرح می‌کنند که اساساً این چه نوعی قیام یا شورشی بود که طی چند ساعت فروکش کرد و همه چیز به نفع مسکو آرام شد؟ یا برخی دیگر از منتقدان و حتی تحلیلگران این سوال را طرح می‌کنند که چرا ایالات متحده در این میان سکوت پیشه کرده و نمی‌خواهد اوضاع را به صورت دیگر تحلیل کند؟ در این میان حتی برخی‌ اعتقاد داشتند که شورش واگنرها می‌تواند زمینه‌های خوشحالی غرب و یا حداقل مانور رسانه‌ای آنها علیه مسکو را دست و پا کند که این امر هم چندان به صورت رادیکال رُخ عیان نکرد؛ تا جایی که پس از شورش واگنر، روسیه یک هواپیمای دولتی را با ماموریت بازگرداندن گروهی از دیپلمات‌ها به مسکو به واشنگتن دی.سی فرستاد. روزنامه دیلی میل در این مورد نوشت، اعزام این هواپیمای دولتی روسیه در پی شورش چند روز قبل نیروهای واگنر تحت رهبری یوگنی پریگوژین اتفاق افتاده و قرار است به مقام‌های مسکو فرصتی بدهد تا از زبان دیپلمات‌های بازگشته از واشنگتن نگرش آمریکایی‌ها به این تحولات را بدانند. در این راستا سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در مصاحبه با پایگاه آی.نیوز با تایید انجام این پرواز بیان کرد که دولت آمریکا به دولت روسیه اجازه اعزام پرواز چارتر به آمریکا برای بازگرداندن دیپلمات‌های روسی که ماموریتشان به پایان رسیده را داده است. این اقدام به خوبی نشان می‌دهد که غرب حتی با شورش واگنرها هم دست به اقدام هیجانی نزده و از سوی دیگر مسکو هم مدعی است که هیچ اتفاقی رخ نداده است؛ به گونه‌ای که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه روز جمعه گفت که مسکو به تنهایی به تلاش یوگنی پریگوژین و به صورت کلی واگنرها برای شورش مسلحانه رسیدگی می‌کند. او در جای دیگری از سخنان خود اعلام کرد که کشورش دیگر نیازی ندارد همان سطح از ارتباط دیپلماتیک را با غرب داشته باشد که تا قبل از حمله به اوکراین داشته است. این مواضع رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه به نوعی نشان از آن دارد که مسکو نمی‌خواهد بیش از این در مورد واگنر و پریگوژین به دیگران جواب بدهد اما لاوروف با این سخنان خود به نوعی ابراز کرده که رفتار غرب صرفاً در مورد این پرونده از سوی روسیه مورد نقد قرار ندارد، بلکه مسکو از همان ابتدای جنگ اوکراین در فکر تعدیل روابط با غرب اعم از اروپا و آمریکا بوده است اما در این میان همچنان یک سوال مهم مطرح است که چرا اساساً واگنر و پریگوژین به بلاروس پناه بردند و این جریان دقیقاً از حضور خود در مینسک چه هدفی را دنبال می‌کنند؟ 

روسیه با اجرای یک سناریوی مشخص رئیس واگنر و بسیاری از اعضای آن را به بلاروس یعنی جایی که تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی روسیه در مرز با اروپا مستقر است، منتقل کرد و شگفت اینکه غربی‌ها هم معتقدند حضور واگنر در بلاروس تهدیدی برای آنها نیست

واگنر پشت دروازه‌های اروپا!

لوکاشنکو دیروز پیشنهاد آموزش ارتش بلاروس را به واگنر داده و از جهتی دیگر رویترز با استناد به تصاویر ماهواره‌ای مدعی شده که تأسیسات تازه‌ای برای واگنر  در جنوب پایتخت بلاروس، در حال ساخت است. حال سوال این است: آیا کرملین به مقصود خود رسید؟!

پاسخ به سوال مذکور چندان آسان نیست اما از برخی رفتارهای مقامات ایالات متحده و همچنین اخباری که طی یک هفته گذشته منتشر شده می‌توان دریافت که آنچه روس‌ها به دنبالش بودند، تا حدودی با پرونده واگنرها (حداقل در حوزه میدانی) به دست آوردند. در ساعات اولیه دست به سلاح شدن واگنر علیه مسکو، دبیرکل ناتو با تماسی که با مقامات نظامی روسیه داشت، این اطمینان را به مسکو داده بود که هیچ نقشه‌ای از سوی غرب در اینباره طراحی و اجرا نشده است. روز گذشته (شنبه) هم روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال به نقل از منابعی گزارش داد، ویلیام برنز، مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) چند روز قبل به دنبال شورش گروه نظامی خصوصی واگنر علیه کرملین با سرگئی ناریشکین، مسئول سرویس اطلاعات خارجی روسیه تماس گرفته تا اعلام کند، این شورش ارتباطی با آمریکا ندارد. این بدان معنی است که اساساً غرب از به‌هم‌ریختگی کامل روسیه فعلی و تکرار سناریوی فروپاشی شوروی به هیچ وجه حمایت نمی‌کند یا حداقل از آن نگران می‌شود؛ چراکه واشنگتن می‌داند در دنیای امروز اگر این اتفاق بیافتد تمام توان ایالات متحده بر روسیه معطوف می‌شود و آنوقت چین و شرکای آن، در حاشیه امنی که ایجاد شده به تحرکات خود علیه آمریکا در عرصه‌های سیاسی، نظامی و به خصوص اقتصادی ادامه خواهد داد. اما آنچه در این میان باید موردتوجه قرار بگیرد سناریویی است که پوتین و تیم وی با محوریت واگنر اجرا کردند. زمانی که خبر ورود رئیس واگنر به بلاروس منتشر شد، الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس این موضوع را تایید کرد و گفت که مانع پیوستن بلاروسی‌ها به واگنر نخواهد شد! چندی بعد گرگوری سیمانوفسکی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل یادداشتی را در دویچه‌وله منتشر کرد و مدعی شد رئیس‌جمهور بلاروس با واسطه‌گری خود، به روسیه کمک کرد به شورش راه افتاده تحت رهبری یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر پایان دهد و حالا به او نه به چشم رعیت مسکو، بلکه به چشم یک زمامدار منطقه‌ای نگریسته می‌شود. این تحلیل درست بود؛ چراکه او توانسته بود به زعم خود و مسکو یک تهدید مهم در یک بازه زمانی مهم یعنی جنگ اوکراین را از روسیه دور کند اما به نظر می‌رسد واقعیت این نیست. توجه داشته باشید کشورهایی مانند بریتانیا، فرانسه و آمریکا که هر سه عضو دائم شورای امنیت ازمان ملل هستند، واگنر را تروریستی اعلام کردند و اگر قرار بود پوتین یا ارتش روسیه این جریان را به بلاروس منتقل کند، بدون شک نه تنها واکنش‌های حقوقی و سیاسی عظیم گریبان مسکو را می‌گرفت، بلکه دود این اقدام به چشم بلاروس هم می‌رفت. بر این اساس روسیه با برپایی چنین نمایش عظیمی به صورت خیلی علنی و البته طی یک سناریوی مشخص رئیس واگنر و بسیاری از اعضای آن را به بلاروس یعنی جایی که تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی روسیه در مرز با اروپا مستقر است، منتقل کرد و غربی‌ها هم نه تنها مشارکت در شورش واگنر را رد می‌کنند، بلکه معتقدند حضور واگنر در بلاروس تهدیدی برای ناتو و کشورهای اروپای شرقی نیست. درحالی‌که ظاهرا برعکس است؛ چراکه از یک طرف لوکاشنکو دیروز (شنبه) پیشنهاد آموزش ارتش بلاروس را به واگنر داده و از جهتی دیگر روز جمعه رویترز با استناد به تصاویر ماهواره‌ای از پایگاه نظامی در جنوب پایتخت بلاروس، مدعی شده که تأسیسات تازه‌ای برای واگنر به‌سرعت در حال ساخت است. حال سوال این است: آیا کرملین به مقصود خود رسید؟!