حسین سعیدی- دبیر گروه بین الملل

روسیه در میانه جنگ اوکراین، درگیر شورش مسلحانه داخلی شده است؛ شورشی که به‌ گفته «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور این کشور، به منزله خنجر از پشت است. پوتین در سخنرانی روز شنبه ‌خود ضمن تأکید بر عزم کرملین برای مقابله با این شورش، به مردم روسیه اطمینان داد که سازمان‌دهندگان خیانت اخیر به ‌شدت مجازات خواهند شد. نیروهای واگنر به ‌عنوان بخشی از نیروهای روسیه در میادین جنگ اوکراین حضور دارند و مدتی بود که زمزمه تشدید اختلافات «یوگنی پریگوژین»، رئیس واگنر و ارتش روسیه شنیده می‌شد. این اختلافات به‌ویژه در زمان تصرف شهر باخموت عیان شد؛ زمانی که رهبر واگنر، ارتش را به کوتاهی در تامین مهمات متهم کرد. پریگوژین، جمعه با بالا گرفتن دامنه اختلافاتش، ارتش روسیه را به کشتن نیروهای خود در حملات راکتی متهم کرد و از نیروهای خود خواست تا در مقابل فرماندهان ارتش بایستند؛ ‌اقدامی که با واکنش تند دولت روسیه روبه‌رو شد. کرملین ضمن ردکردن ادعاهای پریگوژین علیه ارتش تأکید کرد که او را به اتهام دعوت به شورش مسلحانه محاکمه خواهد کرد.
در پی این بیانیه کرملین، رهبر گروه واگنر اعلام کرد نیروهایش را از خاک اوکراین خارج کرده و کنترل شهر مرزی روستوف روسیه را به‌دست گرفته است. پس از آن بود که شهردار مسکو از اتخاذ تدابیر ضد‌تروریستی در مسکو خبر داد و سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) نیز اعلام کرد که یک پرونده جنایی را درباره درخواست برای شورش مسلحانه پریگوژین باز کرده که می‌تواند ۲۰سال زندان برای او داشته باشد. نیروهای روسیه به دفاتر واگنر ازجمله در شهر سنت‌پترزبورگ حمله کرده و رئیس‌جمهور منطقه خودمختار چچن نیز اعلام کرده که سربازان چچنی آماده‌اند تا گروه شورشی واگنر را سرکوب کنند. «رمضان قدیروف» که از متحدان نزدیک پوتین به شمار می‌رود همانند رئیس‌جمهور روسیه دعوت پریگوژین به شورش مسلحانه را خنجر از پشت و خیانت در میانه‌ جنگی سرنوشت‌ساز خواند.

پشت پرده  آغاز شورش مسلحانه واگنر
یوگنی پریگوژین که اتهام شورش مسلحانه را رد می‌کند، مدعی است که تنها هدفش، برکناری فرماندهی ارشد ارتش است. رئیس گروه واگنر که از مخالفان سرسخت «سرگئی شویگو»، وزیر دفاع روسیه و «والری گراسیموف»، رئیس ستاد کل ارتش روسیه به شمار می‌رود، وزارت دفاع را به تلاش برای گمراه کردن مردم روسیه و پوتین در جنگ اوکراین متهم کرده است. پریگوژین، جمعه با انتشار چند پست در فضای مجازی، شویگو را به حملات راکتی علیه نیروهای واگنر در خاک اوکراین متهم کرد و گفت که نیروهایش به‌دنبال عدالت هستند؛ اتهاماتی که وزارت دفاع روسیه قویا رد کرده است. ریشه اختلافات گروه واگنر و ارتش روسیه اما به جاه‌طلبی‌های پریگوژین و تلاش ارتش برای کنترل نیروهای واگنر بازمی‌گردد. به‌نظر می‌رسد آنچه خشم رهبر واگنر را بیش از پیش برانگیخته تصمیم ارتش برای عقد قرارداد رسمی با نیروهای واگنر بوده است؛ اقدامی که از نظر پریگوژین تاکتیکی برای کنترل او و نیروهای تحت امرش بوده است. پریگوژین که اغلب در محافل خصوصی به‌طور استهزاآمیزی درباره شویگو صحبت کرده و اغلب او را بی‌کفایت می‌خواند بارها مدعی شده که وزارت دفاع تلاش می‌کند تا با دور زدن واگنر اعتبار پیروزی‌های این گروه در اوکراین ازجمله تصرف شهرک معدن نمک سولدار را از آن خود کند.

عنصر نامحبوب 
رفتار متکبرانه پریگوژین همواره باعث محبوب نبودن او در وزارت دفاع روسیه شده است؛ به همین دلیل زمانی که درخواست کرد تا زمینی اختصاصی داشته باشد تا بتواند نیروهای خود را که هیچ ارتباطی با ارتش روسیه نداشتند اما می‌توانستند در میادین جنگ برای روسیه بجنگند، آموزش دهد، درخواستش مورد استقبال ژنرال‌ها قرار نگرفت. روزنامه گاردین می‌نویسد که رهبر گروه واگنر در طول سال‌های گذشته دشمنان زیادی برای خود تراشیده است؛ از شرکای سابق تجاری که احساس می‌کنند توسط او فریب خورده‌اند تا ژنرال‌های ارتش که همواره از سوی او بی‌کفایت خطاب شده‌اند و مقام‌های ارشد امنیتی که نگران جاه‌طلبی‌های سیاسی او بوده‌اند. نام گروه واگنر نخستین بار در سال ۲۰۱۴ و همزمان با جنگ در شرق اوکراین بر سر زبان‌ها افتاد. نیروهای این گروه در آن زمان همراه با جدایی‌طلبان شرق اوکراین با نیروهای دولتی می‌جنگیدند. دامنه نفوذ گروه واگنر پس از آن به‌تدریج به خاورمیانه و کشورهای آفریقایی گسترش یافت. اعضای واگنر در سوریه و لیبی حضور داشتند و اتحادیه اروپا بر این باور است که ردپای شبه‌نظامیان واگنر متشکل از 25 هزار نفر  در سودان و موزامبیک هم دیده می‌شود.

چرخش 180درجه‌ای رویکرد غرب در قبال واگنر
رسانه‌های غربی که در نبرد باخموت بسیار تلاش کردند دستاوردهای ارتش اوکراین را در این جنگ مهم و بزرگ جلوه دهند، اما در نهایت با شکست ارتش اوکراین، نگاه‌ خواننده را به مسائل دیگری منحرف کردند و اکنون به رسانه تحت خدمت واگنر تبدیل شده‌اند. در جریان تصرف باخموت توسط روس‌ها، شرکت خصوصی واگنر نیروی اصلی عمل‌کننده در میدان نبرد بود. خبرگزاری «رویترز» که تا چندی پیش نیروهای واگنر را در نبرد باخموت هدف حملات رسانه‌ای خود قرار داده بود، اکنون به دفاع از این گروه برخاسته است. این رسانه انگلیسی حتی در گزارش‌هایی که تا چند روز پیش درباره باخموت منتشر می‌کرد، مدعی بود نیروهای روسی واگنر از نیروهای آفریقایی، عربی و افغانستانی برای جنگ با نیروهای اوکراینی در شهر باخموت استفاده کرده‌اند. رویترز به ‌فاصله کوتاهی بعد از انتشار بیانیه واگنر، انتشار این بیانیه را در دستور کار قرار داد و صبح دیروز نیز در ادامه همین مأموریت، برجسته‌سازی اخبار واگنر و تنش‌های داخلی در روسیه را به ‌شکلی علنی در پیش گرفت؛ موضوعی که رئیس‌جمهور روسیه نیز در نطق تلویزیونی خود از آن به ‌عنوان تلاش دشمنان روسیه برای ضربه زدن به کشور یاد کرد. این رسانه انگلیسی که همواره در تلاش بوده تا خود را رسانه‌ای معتبر جلوه دهد، اکنون اخبار تأیید نشده واگنر را با استناد به منابع بی‌نام و نشان و به‌صورت پی‌درپی منتشر می‌کند.    

دستور پریگوژین برای بازگشت نیروهایش به پایگاه‌ها
سرویس مطبوعاتی رئیس جمهور بلاروس گزارش داد، پریگوژین پیشنهاد لوکاشنکو برای توقف جنبش واگنر در روسیه و برداشتن گام های بیشتر برای تنش زدایی را پذیرفت. سرویس مطبوعاتی لوکاشنکو اعلام کرد که در حال حاضر پیش‌نویس گزینه قابل قبولی برای حل و فصل وضعیت گروه واگنر با ضمانت‌های امنیتی برای مبارزان آن وجود دارد. بر اساس اعلام ریاست جمهوری بلاروس، گفت‌وگوی لوکاشنکو با پریوگوژین با هماهنگی ولادیمیر پوتین انجام شده است. رئیس گروه واگنر نیز در پیامی صوتی که در کانال تلگرامی خود منتشر کرده، به نیروهای خود دستور داد با هدف جلوگیری از خونریزی، به پایگاه‌های خود بازگردند. وی در این پیام گفت در حالی که 200 کیلومتر با پایتخت فاصله داریم، تصمیم گرفتیم که جلوی ریخته شدن خون روس‌ها را بگیریم و به پایگاه‌های خود بازگردیم. به این ترتیب، غائله‌ای که علیه مسکو طراحی شده بود، تا این جای کار عقیم ماند و به نتیجه دلخواه غرب منجر نشد.