روند تحولات روزهای اخیر حکایت از این دارد که در مسئله برجام گشایشهایی در شرف انجام است که در صورت اراده امریکاییها راه رسیدن به توافق دور از ذهن نیست. پس از سفر هیثم بن طارق، سلطان عمان به تهران و گفتگو بر سر مسئله هستهای که مقامات عمانی آن را مثبت ارزیابی کرده اند، آژانس بینالمللی اتمی هم از پیشرفت در پرونده هستهای ایران خبر داد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز سه شنبه در حاشیه حضور در نشست شورای امنیت سازمان ملل با موضوع اوکراین درباره رایزنیهای این نهاد با ایران درباره سه مکان ادعایی آژانس حرف زد. خبرنگار شبکه الجزیره در این نشست خبری از گروسی سؤال کرد که درباره ایران آیا شما به هیچ توافقی درباره سه سایت هستهای که تحت تحقیقات شما قرار داشته است، رسیدهاید؟ گزارشهایی از ایران منتشر شده که توافقی حاصل شده و تحقیقات درباره دو سایت پایان یافته و برای سایت سوم هم توافق شده که آن را مورد نظارت قرار داده شود، که گروسی گفت: «گزارش من درباره برنامه هستهای در ایران قرار است به زودی منتشر شود، اما چیزی که من میتوانم به شما بگویم این است که این یک کار رو به جلو است، تعدادی از موضوعات است که ما داریم با ایران کار میکنیم درباره برخی از موضوعات، ما میزانی از پیشرفت داشتهایم، اما درباره برخی دیگر از موضوعات پیشرفت نداشتهایم.» گروسی تأکید کرد: «در نتیجه این یک کار ادامهدار است و ما به هیچ نقطه پایانی نرسیدهایم این یک مجموعه از موضوعات پیچیده است همانطور که شما به درستی اشاره کردید ما نیاز داریم که درباره سه مکان شفافسازی داشته باشیم. ما همچنین باید بیانیه مشترک را اجرایی کنیم؛ بیانیهای که من در ماه مارس وقتی به تهران رفتم امضا کردیم که امکان داشتن توانمندیهای بیشتر نظارتی برای آژانس را شامل میشد. این یک کار رو به جلو است.»
این درحالی است که روز سه شنبه اخباری در ارتباط با بسته شدن پرونده یکی از سه مکان ادعایی آژانس بینالمللی انرژی اتمی منتشر شده بود. طبق این گزارش، با بهبود تعاملات بین ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی و مذاکرات انجام شده در ماههای اخیر بعد از سفر اسفند سال گذشته رافائل گروسی به تهران، پرونده مربوط به یکی از مکانهای ادعایی آژانس - آباده - حل و فصل شده و بر این اساس سؤالات آژانس در مورد یکی از سه مکان ادعایی مطرح شده پایان مییابد. از سوی دیگر ادعای مطرح شده در خصوص کشف ذرات اورانیوم با غنای ۷/۸۳ درصد نیز در پی توضیحات ارائه شده از سوی ایران حل شده است.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی و مقامات امریکایی و صهیونیستی مدعی هستند که در سه مکان هستهای ایران، اورانیوم غنیشده کشف شده که نشان میدهد ایران فعالیتهایی با ابعاد نظامی انجام داده است که مقامات تهران بارها این ادعاها را رد کردهاند. غربیها اصرار دارند که ایران باید درباره این سه مکان با آژانس همکاری لازم را انجام داده و در این زمینه شفافسازی کند. این درحالی است که ایران همه فعالیتهای هستهای خود را زیر نظر بازرسان و دوربینهای آژانس انجام داده است و هیچگونه فعالیتی خارج از دید بازرسان آژانس نیست.
امریکا باز هم از دیپلماسی گفت
درحالی که امریکا هیچ اقدامی برای رسیدن به توافق با ایران و بازگشت به برجام انجام نمیدهد، مقامات این کشور همچنان ادعا میکنند که دنبال رسیدن به توافق با تهران هستند. رابرت مالی، نماینده ویژه امریکا در امور ایران سه شنبه شب در مصاحبهای با رادیو ملی امریکا «انپیآر» گفته واشنگتن به دنبال دستیابی به یک نتیجه دیپلماتیک با ایران در خصوص برنامه هستهای این کشور است. مالی در این مصاحبه با تکرار ادعاهای اثباتنشده علیه ایران گفت: «هدف ما رسیدن به یک نتیجه دیپلماتیک با ایران است که به صورت قابل راستیآزمایی تضمین کند که ایران نمیتواند به سلاح هستهای دست پیدا کند.» موضعگیری جدید رابرت مالی درحالی مطرح شده که دولت جو بایدن، رئیسجمهور امریکا در بحبوحه اغتشاشات در ایران بارها گفته بود دیپلماسی با تهران در دستور کار کاخ سفید نیست. در آن زمان، رسانهها گزارش دادند بایدن گفته مرگ برجام فرا رسیده، اما کاخ سفید قصد اعلام آن را ندارد. با وجود این اظهارنظر رسمی، گزارشهای پراکنده رسانههای غربی نشان میداد دولت بایدن در محافل پشتپرده به تکاپو برای رسیدن به توافقی با ویژگیهای مطلوب برای کاخ سفید ادامه داده است. همانگونه که پایگاه «آکسیوس» روز چهار شنبه به نقل از پنج مقام امریکایی، اسرائیلی و اروپایی مدعی شده است، برت مکگورک، مشاور ارشد بایدن در امور خاورمیانه در هفتههای اخیر برای گفتگو با مقامهای عمان در خصوص امکان تعامل دیپلماتیک با ایران در خصوص برنامه هستهای این کشور به عمان سفر کرده است. به نظر میرسد جزئیات گفتوگوی این مقام امریکایی با عمانیها، در دیدارهای سلطان هیثم با مقامات تهران مطرح شده است.
مواضع جدید امریکاییها نشان میدهد که آنها از آشوبگران داخلی ناامید شدهاند و با فروکش کردن اوضاع امنیتی، بار دیگر باب دیپلماسی را گشودهاند تا شاید بتوانند به توافقی با ایران دست پیدا کنند، زیرا تغییر و تحولات در غرب آسیا که پس از توافق ایران و عربستان سعودی شروع شده، به نفع تهران در جریان است و این مسئله به مذاق امریکاییها خوش نیامده است.
مقامات واشنگتن در دو سال گذشته در ظاهر ادعا کردهاند که خواهان توافق با ایران هستند، اما در میز مذاکرات خواستههای فرابرجامی را مطرح کردهاند که تهران به شدت با آنها مخالفت کرده است. طرف ایرانی بارها گفته که همه چیز به امریکاییها بستگی دارد که نظر نهایی خود را درباره هرگونه توافق احتمالی اتخاذ کنند، اما هیچگونه ارادهای از سوی واشنگتن برای بازگشت به میز مذاکرات دیده نمیشود.