شهدای ایران:خبرنگار سرویس سیاسی/ با توجه به حساسیت "حق‌آبه ایران از افغانستان" در تشریع ابعاد مختلف این موضوع با ابوالفضل ظهره‌وند سفیر سابق ایران در افغانستان به گفتگو نشستیم.
در آغاز مصاحبه موضع‌گیری طالبان را نسبت به "حق‌آبه ایران از افغانستان" چطور ارزیابی می‌کنید و در ادامه توضیحاتی پیرامون پیشینه سیاست‌ها و دیپلماسی پیرامون می‌فرمایید؟
ظهره‌وند: طالبان در بحث حق‌آبه ایران از افغانستان بهانه‌جویی می‌کند،یک تفاهم‌نامه در بحث حق‌آبه ایران از رود هیرمند در سال ۵۱ به امضاء رسیده است، طبق آن جدول آبی وجود دارد و بر اساس ایستگاه آب سنگی در دهراوود، میزان بارش‌ها مشخص شده است و باید هر ماه میزان آب ثبت شده در این جدول به سمت ایران سرازیر و بخشی هم وارد دریاچه هامون شود. و هامون هم حق‌آبه‌ای داشته که هم ایران و هم افغانستان از آن بهره‌مند می‌شدند.
متأسفانه سنگ‌بنای آن از زمان دولت اصلاحات گذاشته شد و بیش از دو دهه است که این منطقه را خشک کردند و آبی را به سمت ایران سرازیز نکردند و اجازه ندادنتد کارشناسان ایران و حتی خود افغانستان وضعیت دهراوود و میزان آب ذخیره سازی شده در پشت سد کجکی را بررسی کنند.
ذخیره آبی سد کجکی کوه‌های هندوکش است
پشت سد کجکی همیشه آب ذخیره‌سازی می‌شود، چون منشاء آبی تأمین‌کننده ذخیره این سد مربوط به منطقه خشک هیرمند نیست، مربوط به کوه‌های هندوکش است.
عکس‌های هوایی از سد کجکی نشان می‌دهد که دو میلیارد متر مکعب در این سد آب ذخیره‌سازی شده است.منتها اجازه سرریز شدن این آب را ندادند و با ایجاد سدهای انحرافی آب این سد را به سمت مناطق کشت تریاک و هروئین سوق داده‌اند.
بخاطر خشک شدن بستر رودخانه، اگر آب را هم رها کنند به سختی به سمت ایران وارد خواهد شد، زیرا زمین باید به قدری سیراب شود تا بتواند آب را نگه دارد و این یک مشکل زیر ساختی در انتقال حق‌آبه ایران از افغانستان است.
دولت‌های گذشته نسبت به وضع دریاچه هامون بی توجه بودند
سرنوشت دریاچه هامون را چطور به مشکل عدم انتقال حق‌آبه ایران از افغانستان گره می‌زنید؟چه ایرادی بر عملکرد دولت‌های قبل نسبت به احیای دریاچه هامون وجود دارد؟
ظهره‌وند: دریاچه هامون در گذشته نه چندان دور زیستگاه چند ده هزار گاو میش بود و از طرفی هزاران تن ماهی از داخل هامون صید می‌کردند بخاطر این مسائل تهدید کننده زیست محیطی به شوره‌زار تبدیل شده است.
دولت اصلاحات نسبت به بهانه‌جویی ها در مورد حق‌آبه ایران از افغانستان سکوت کرد
دولت‌های گذشته نسبت به وضع دریاچه هامون بی توجه بودند و بحث حق‌آبه ایران از افغانستان را در چارچوب درست دیپلماسی پیگیری نکردند و در نهایت یک همچین وضعیتی پیش آمده است.دولت اصلاحات نسبت به بهانه‌جویی ها در مورد حق‌آبه ایران از افغانستان سکوت کرد و شرایطی را بوجود آوردند که این مشکل بعد از دو دهه به عنوان میراث دولت‌های گذشته به وضعیت فعلی رسیده است.
این موضوع به یک مشکل ریشه‌دار تبدیل شده و طالبان به هیچ عنوان این حق جمهوری اسلامی ایران را به دلایل مختلف نخواهند داد، زیرا عدم انتقال حق‌آبه ایران از افغانستان مطالبه و خواسته آمریکایی‌ها و انگلیسی‌هاست و دنبال تغییر در اکوسیستم این منطقه و جابجایی جمعیت بودند و این مسئه قطعاً تأثیرات امنیتی به همراه دارد.
به هیچ عنوان نیاز به اقدام و برخورد نظامی نیست
با توجه به افق دیدتان به مسائل حاکم بر افغانستان و ماهیت طالبان، به عنوان سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در افغانستان، چه راه‌کارهای دیپلماتیک را در تحقق این موضوع به عنوان یک بحث گره‌خورده به منافع ملی کشور پیشنهاد می‌کنید؟
ظهروه‌وند: به هیچ عنوان نیاز به اقدام و برخورد نظامی نیست، مشکل ما در گذشته و حال این بوده است که با دولت به معنای واقعی در افغانستان مواجه نبودیم و طرف ما دولت این کشور نبود، طالبان یک جریانی هستند که هویت و ساختار آنها معلوم نیست و مشخص نیست که چه کسی به اینها دستور می‌دهد و چکار می‌کنند.
طرح‌های دیپلماتیک ایران نسبت به حق‌آبه ایران از افغانستان نیاز به تحول دارد
بحث حق‌آبه ایران از افغانستان به یک موضوع مضمن تبدیل شده است و باید نوع نگاه‌مان به افغانستان به ویژه این مسئله تغییر کند. طرح‌های دیپلماتیک ایران نسبت به حق‌آبه ایران از افغانستان نیاز به تحول دارد.
جمهوری اسلامی ایران میزبان میلیون‌ها تبعه افغان در کشور هستیم و آمریکایی‌ها از طرفی تنش و بحران را در افغانستان تشدید می‌کنند و تیم دیپلماسی ایران در این راستا باید هوشمندانه عمل کند که چه طرح و روشی را در پیش بگیرد.
لذا قبل از چالش با شرایط داخلی در افغانستان باید نگاه خاصی به حل مشکل آب سیستان و بلوچستان داشتیم، نگاه متفاوت و تصمیم جدی در این رابطه در پیش بگیریم.تأثیرات ژئوپلتیکی را مورد توجه قرار دهیم.
∎