فرارو: اخیرا شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، در گفت‌وگویی اعلام کرد، با توجه به مجموعه پیام‌هایی که از سوی آمریکا و کشور‌های اروپایی به ما رسیده است، احتمالاً به زودی مذاکرات احیای برجام از سر گرفته می‌شود.
اظهارات این نماینده مجلس در شرایطی بود که در یک هفته گذشته خبرگزاری بلومبرگ و رافائل گروسی، پالس‌های منفی را نسبت به همکاری‌های تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مخابره کرده بودند. بلومبرگ از عدم روند مثبت همکاری‌های ایران و آژانس گزارش داده بود و گروسی از پایین بودن احتمال احیای برجام در آینده نزدیک گزارش داده بود.
همزمان با این اظهارات، در روز‌های اخیر گمانه‌زنی‌هایی پیرامون سفر قریب الوقوع پادشاه عمان "هیثم بن طارق" به ایران مطرح شده است. در چنین، شرایطی مساله مهم این است که آیا آن‌چنان که عضو کمیته امنیت ملی مجلس عنوان می‌کند، خبری مهم در عرصه مذاکرات اتمی ایران با غرب در راه است؟ آیا سفر سلطان عمان به تهران می‌تواند تحولی بزرگ را در وضعیت احیای توافق ایجاد کند؟ یا بر خلاف تمامی این پالس‌های مثبت، رویکرد سلبی بلومبرگ و آخرین اظهارات مدیرکل آژانس مبنی بر در دسترس نبودن احیای برجام، به واقعیات نزدیک هستند؟
فرارو در راستای بررسی هر چه بیشتر تمامی این پرسش‌ها، دیدگاه "سید جلال ساداتیان"؛ سفیر سابق ایران در انگلستان و کارشناس مسائل بین‌الملل را جویا شده است.
سفر سلطان عمان می‌تواند با محوریت احیای برجام باشد
"سید جلال ساداتیان"، در ارتباط با سفر پادشاه عمان به ایران و دستورکار‌های اصلی وی در این سفر گفت: «بر اساس اعلامی که انجام شده، "هیثم بن طارق" پادشاه عمان سعی دارد تا نقش سنتی کشورش که به عنوان نیروی میانجی‌گر میان ایران و آمریکا کنش‌گری داشته است را بازی کند. البته که شاهدِ دیگری بر تایید این حرف و اینکه بن طارق در سفر به تهران به دنبال میانجی‌گری در قالب معادله برجام و احیای آن است، اظهارات جوزپ بورل است که او نیز ابراز امیدورای کرده که ایران در دور جدید رایزنی‌ها با محوریت احیای برجام، همراهی لازم را انجام دهد تا شاید تلاش‌های تازه، به نتیجه برسند».
وی گفت: «البته که به نظر من جوِ مثبت ایجاد شده در شرایط کنونی درمورد معادله احیای برجام را بایستی تا حد زیادی به مثابه تابعی از جو مثبت ایجاد شده پس از امضا توافق احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان با میانجی گری چین و همچنین به طور کلی به راه افتادنِ جریانی از روند‌های تنش‌زدایانه در سطح منطقه ارزیابی کرد. به بیان ساده تر، تمامی این رویدادها، به نوعی ایجاد امیدواری کرده‌اند که شاید در ادامه آن ها، برجام نیز احیا شود و سفر سلطان عمان به ایران نیز یک گام مهم در این مسیر ارزیابی می‌گردد».
برجام ۲۰۱۵ یا نسخه جدید؟
ساداتیان ادامه داد: «حال اینکه قرار است دقیقا نسخه سال ۲۰۱۵ برجام احیا شود یا نسخه‌ای دیگر از برجام که مثلا پیشتر اروپایی‌ها به دنبال ایجاد توافق در مورد آن بودند؟ خود مساله‌ای مهم است که جایِ صحبت دارد. با این حال، اصل این سوال که پادشاه عمان برای چه به ایران می‌آید و دستورکار اصلی وی در این سفر چیست؟ معطوف به این پاسخ است که جدای از روابط دو جانبه ایران و عمان و مسائل منطقه ای، تردیدی نیست که معادله اتمی ایران بخشی مهمی از رایزنی‌های وی در تهران را تشکیل می‌دهد و البته که سفر چند وقت قبل وزیر خارجه ایران به عمان و درعین حال رایزنی‌های عمانی‌ها با طرف‌های غربی، عملا مقدماتی را فرهم کرده که بایستی ببینیم آیا این مقدمات در جریان سفر هیثم بن طارق به تهران، به نتیجه‌ای هم خواهند رسید یا خیر».
موانع منطقه‌ای برای احیای برجام رفع شده است
سفیر سابق کشورمان در انگلستان در ادامه در پاسخ به این سوال که گزاره احیای برجام آن هم در شرایطی که برخی مقام‌های مرتبط با معادله احیای برجام نظیر "رافائل گروسی " به تازگی از احیای برجام تا حد زیادی ابراز ناامیدی کرده‌اند، تا چه حد واقع‌بینانه است؟ گفت: «اول اگر نقاط اختلاف را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که عمده مساله‌ای که سبب شد پیشتر طرح جوزپ بورل به عنوان مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپایی به نتیجه نرسد، مربوط به تاکیدات ایران بر ضرورت خارج شدن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا بود».
وی گفت: «طرف آمریکایی در آن زمان گفت که اگر قرار است یک چنین مساله‌ای اتفاق بیفتد پس در نقطه مقابل، خارج از برجام ما نیز موضوعاتی را که از قبل در قالب‌هایی نظیر توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران مطرح کرده بودیم، باید مورد گفتگو و مذاکره قرار گیرند. در مدت اخیر ما شاهد تنش زدایی گسترده از روابط ایران و عربستان و البته کلیت روابط ایران با دیگر کشور‌های عربی بوده ایم. روندی که مثبت است، اما نتایج عینی آن معطوف به آینده است و اینکه تا کجا پیش رود. مفروض اصلی در این رابطه این است که قرار است اختلافات یکی پس از دیگری حل شوند. اختلافاتی که در چهارچوب تعاملات مستقیم ایران و کشور‌های عربی حل خواهند شد.»
ساداتیان تصریح کرد: «در این فضا، نکته مهم این است که تا حد زیادی دغدغه‌هایِ (منطقه ای) طرف‌های منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای، مخاطب قرار می‌گیرد و عملا آن نگرانی‌هایی که طرف آمریکایی در مورد توان و نفوذ منطقه‌ای و موشکی ایران داشته، تا حدی مرتقع می‌شود. این مساله خود موجب خواهد شد که گشایش‌هایی در قضیه برجام نیز ایجاد شود و برخی دغدغه‌های مهم مطرح در رابطه با آن نیز مرتفع شود (البته درفرآیندِ زمان حل می‌شود).»
این کارشناس حوزه سیاست خارجی کشورمان گفت: «در عین حال، نکته دومی نیز وجود دارد که مرتبط با مسائل پادمانی و فراپادمانی است. این بدان معناست که نظارت‌هایی که آژانس بر فعالیت‌های اتمی ایران می‌خواهد داشته باشد هم محلِ بحث است. موضوعی که معطوف به افزایش ذخیره سانتریفیوژ‌های ایران و به طور کلی توان اتمی این کشور و البته نبود نظارت کافی بر فعالیت‌های اتمی آن است. در این راستا، ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی تنش‌های مختلفی را با یکدیگر تجربه کرده‌اند».
نسبت به آینده گشایش در توافق می‌توان خوش‌بین بود
وی در ادمه پیرامون اظهارات اخیر یک عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس پیرامون احتمال از سرگیری مذاکرات در آینده نزدیک، خاطر نشان کرد: «اگرچه تا حدی برخی موضع گیری‌های مثبت نیز در مدت اخیر از سوی دو طرف انجام شده با این حال بحث اصلی این است که آیا تهران هنوز می‌خواهد بر مواضع سابق خود ایستادگی کند و انجام اقدامات خود در رابطه با آژانس را موکول به وقوع برخی تحولات در قالب معادله اتمی اش کند، یا در قالب انعطاف‌هایی که اخیرا نشان داده، به دنبال تنش‌زدایی از روابط خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی است؟ به بیان ساده‌تر آیا ایران حاضر است که سطح غنی‌سازی خود را کاهش داده و نظارت‌های آژانس را آن‌گونه که آن‌ها می‌گویند بار دیگر برقرار سازد؟»
ساداتیان در پایان تاکید کرد: «به طور کلی اینکه چگونه این فرآیند تازه قرار است طی شود و می‌خواهد به توافقی جدید ختم شود، از جمله موضوعات پیچیده و قابل بحث است و هیچ بعید نیست که یکی از مباحث جدی پادشاه عمان در سفر به ایران نیز معطوف به همین مسائل و پیام‌هایی باشد که او از غرب برای ایران در رابطه با این حوزه‌ها می‌آورد. اگر دستِ وی در این زمینه‌ها پُر باشد، باید نسبت به حصول نتیجه نیز درجریان سفرپادشاه عمان به ایران، امیدوار بود. با این حال، اینکه آیا ما قرار است با برجامِ سال ۲۰۱۵، برجامِ مطلوب جوزپ بورل و یا نسخه‌ای تازه از برجام، رو به رو شویم، خود موضوعی است که ما باید منتظر باشیم و روند تحولات را رصد کنیم و ببینیم که در نهایت کدام سناریو، محق می‌شود. حداقل من نسبت به روند جدیدِ ایجاد شده و سفر پادشاه عمان ایران، خوش‌بین هستم.»
∎
نظر شما