رضا عمویی- روزنامه‌نگار

یک روز قبل از برگزاری نشست سران اتحادیه عرب در شهر بندری جده عربستان سعودی، «بشار اسد»، رئیس‌جمهور سوریه برای نخستین بار از سال 2010 وارد جده شد تا روز جمعه در کنار «محمد بن‌سلمان»، ولیعهد عربستان سعودی در نشست رهبران کشورهای عربی شرکت کند. روز جمعه نیز «احمد ابوالغیط»، دبیرکل اتحادیه عرب از او استقبال کرد. اسد به دعوت رسمی «ملک سلمان»، پادشاه عربستان وارد عربستان شده و دعوتنامه برای او به‌صورت رسمی از هفته گذشته توسط «نایف بن بندر السدیری»، سفیر عربستان در اردن به‌صورت مستقیم در اختیارش قرار گرفته بود.

سفری پس از 13سال
آخرین سفر اسد به عربستان سعودی در اکتبر 2010رخ داده بود؛ زمانی که روابط سوریه با عربستان در بالاترین سطح بود و در آن زمان ملک عبدالله، قدرت را در دست داشت. اسد در آن زمان در سفرش به ریاض با پادشاه وقت عربستان درباره تنش سیاسی در لبنان پس از ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر لبنان گفت‌وگو کرد؛ تروری که اگرچه در سال 2005رخ داده بود، اما دامنه اختلافات بر سر متهمان آن حادثه تا سال‌ها ادامه یافته بود و در آن زمان دمشق و ریاض تلاش داشتند تا با پادرمیانی میان گروه‌های رقیب در لبنان از تشدید تنش و وارد شدن بیروت به فاز بحران جلوگیری‌‍ کنند. چند‌ماه قبل از آن در ژوئیه 2010 نیز اسد و ملک عبدالله در سفری مشترک از بیروت دیدار کرده بودند تا لبنان را از درگیری بین حامیان و مخالفان سعد حریری نجات دهند، اما روابط نزدیک میان دمشق و ریاض با وقوع درگیری‌های داخلی در سوریه به ناگهان دگرگون شد.

امتناع از احیای روابط
در کمتر از 3 ‌ماه پس از چند دیدار پی در پی بشار اسد با پادشاه سعودی درباره لبنان، به ناگهان ورق تحولات در سوریه چرخید و درگیری‌های داخلی، سوریه را وارد مرحله‌ای متفاوت کرد. همین درگیری‌‎ها باعث شد تا خیلی زود عربستان سعودی پشت اسد را خالی کند و تعلیق سوریه از اتحادیه عرب با چراغ سبز عربستان سعودی در پاییز سال 2011رقم خورد. قبل از تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب، عربستان و بسیاری دیگر از کشورهای عربی با فراخواندن سفرای خود از دمشق روابط دوجانبه خود را با سوریه به‌طور کامل قطع کرده بودند.
 با وجود آنکه نبرد محور مقاومت علیه تروریسم در سوریه از سال 2017 به بعد با عقب راندن یک به یک گروه‌های مسلح و کنترل شهرها تکمیل شد، اما عربستان سعودی تا سال‌ها پس از تثبیت دوباره موقعیت دولت بشار اسد، از احیای روابط خود با دمشق خودداری کرد.

اسد اینجاست تا بماند
بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تأثیر خود را در سایر تحولات منطقه‌ای نیز نشان خواهد داد. «جورجیو کافایرو»، کارشناس ژئوپلیتیک در واشنگتن درباره اهمیت بازگشت سوریه به اتحادیه عرب معتقد است که بسیاری از کشورهای عربی به تبعیت از عربستان پذیرفته‌اند که دولت بشار اسد در سوریه موقعیت خود را مستحکم کرده و بعد از این، امکان تغییر تحولات سوریه بدون بشار اسد میسر نیست. کافایرو در این ارتباط می‌افزاید که حضور بشار اسد در نشست روز جمعه اتحادیه عرب در جده نشان‌دهنده تغییرات مهم در نحوه نگرش بازیگران منطقه‌ای به واقعیت بقا و ادامه حاکمیت دولت اسد است که پذیرش این دیدگاه در تضاد کامل با سیاست آمریکا و غرب در منطقه است. آرون لوند، کارشناس خاورمیانه در بنیاد آمریکایی «قرن بین‌المللی» نیز معتقد است: بازگشت عضویت کامل سوریه در اتحادیه عرب یک پیروزی بزرگ برای دولت سوریه است و نشان می‌دهد که سوریه در حال ادغام مجدد در منطقه است و دیگر رهبران عربی نیز اطمینان دارند که اسد اینجاست تا بماند.

پیروزی تاریخی مقاومت
گاردین در گزارشی به این مسئله اشاره کرده است که «از دیدگاه بسیاری از دولت‌های عربی، استراتژی کنونی آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی برای انزوای سوریه ناپایدار و بی‌نتیجه است.» واقعیت این است که عربستان و متحدان غربی این کشور، از روز اول درخصوص برکناری بشار اسد تأکید می‌کردند، اما مقاومت تاریخی سوریه، شکست سختی برای حامیان تروریسم رقم زد. در نهایت، از گزافه‌گویی درباره حاکمیت مشروع و قانونی دولت سوریه عقب‌نشینی کرده و وقتی منافع‌شان را در جزیره العرب و اطراف و اکناف غرب آسیا در خطر دیدند، زبان به تمجید گشودند! شاید از این‌رو بود که ولیعهد عربستان، حضور بشار اسد در نشست اتحادیه عرب را با لحنی بسیار صمیمانه در این نشست ستود و گفت که «امروز از حضور جلالت مآب رئیس‌جمهور سوریه، عالیجناب بشار اسد خرسندیم و امیدواریم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به حمایت و امنیت بیشتر در سوریه کمک کند.»