دکتر منوچهر جهانیان*
موزه دالان و دهلیزی است به سمت تاریخ که موجبات کسب آگاهی، افزایش سطح اخلاقی و ارتقای جنبه‌های هویت‌ساز و هویت‌بخش در یک جامعه را فراهم می‌آورد. موزه راهی است برای شناختن و شناساندن گذشته و دریچه‌ای است به تاریخ و این چشم‌انداز تاریخی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم ملت‌های گوناگون در درازنای تاریخ و همچنین، مردم و جامعه خود را بشناسیم و از این تجارب تاریخی که به واسطه بازدید از موزه از آن آگاهی کسب کرده‌ایم، در زندگی به کار ببندیم.
به باور ما، موزه‌داری و به تعبیری کلی‌تر، مجموعه‌سازی، ریشه در فطرت انسان دارد و سابقه این مهم را می‌توان در گذشته‌های حتی پیش از تاریخ جست که انسان مجموعه‌هایی چون سنگ، استخوان یا صدف‌های دریایی و مانند آن را با ذوقی سرشار گرد هم می‌آورد و گاه برای تزئینات از آن استفاده می‌کرد.
موزه‌ها به‌عنوانِ یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی و آموزشی کشورها در دوران مدرن مطرح هستند که در ارتقای فرهنگ عمومی جوامع، به‌ویژه در میان کودکان و جوانان، نقش مهمی دارند و این موزه‌های هستند که می‌توانند دست نسل جوان را در دستان گذشته‌هایی که بر سرزمین و کشورشان گذشته است، قرار دهند و آن‌ها را به خودآگاهی تاریخی رهنمون کنند و همین مهم نقش اجتماعی موزه‌ها و جامعه‌سازی را که از این طریق حاصل می‌شود، بیشازپیش پررنگ‌تر کرده است.
از سوی دیگر، امروزه موزه‌ها با کارکرد آموزشی که دارند، به‌عنوانِ مؤسسات آموزشی غیررسمی (در کنار آموزش رسمی جاری و ساری در آموزش و پرورش یا آموزش‌های در دانشگاه‌ها)، تجارب زیسته ملت‌ها از گذشته‌های دور را به مخاطب انتقال می‌دهند و زمینه‌های رشد و شکوفایی را در آن‌ها فراهم می‌کنند.
سابقه موزه‌داری در ایران، مانند بسیاری از پدیده‌های نوین و مدرن، به دوران قاجاریه برمی‌گردد و ساخت اولین موزه به ناصرالدین‌شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا نسبت داده می‌شود و از زمان تاکنون موزه‌های متعدد و مهمی در کشور ایجاد شده است و آثار مهمی در این موزه‌ها موجود است که بعضاً ارزش و اعتباری جهانی دارد و هم از این منظر موجبات افتخار را فراهم می‌آورد و از منظری دیگر، اهمیت و خطیری کار کارکنان و شاغلان ارجمند در این حوزه مهم را بیشازپیش می‌کند و لازم است تا با حمایت مسئولان و متخصصان این حوزه در ایران، به مقوله موزه‌داری که البته الان می‌توان با عنوان «صنعت موزه‌داری» نام برد، توجهات دقیق و اثربخش‌تری داشت.
امیدواریم تا حمایت دستگاه‌های مرتبط از این حوزه مهم و دارای اهمیت بالا بتواند در جهت ارتقا امر حفاظت، مرمت و معرفی آثار فرهنگی ایران اسلامی تأثیرات مثبت را داشته باشد و دولت بتواند با ایجاد فرصت‌‌های آموزشی حرفه‌ای برای متخصصان حفاظت و مرمت در موزه‌های کشور، زمینه را برای استفاده از تجارب سایر ملت‌ها و کشورهای پیشرو فراهم نماید.
شعار امسال روز جهانی موزه، «موزه‌ها، پایداری و حال خوب» نام گرفته است و این روز را به همه مدیران و کارکنانی موزه‌ها اعم از موزه‌داران، طراحان فضای نمایشی، کارمندان بخش ثبت آثار موزه‌ای، کارشناسان مرمت، مأموران حفاظتی و ... که عملکرد هرکدام واجد ارزش و اهمیت بالایی است را تبریک می‌گویم. امید است تا شرایط موزه‌های کشور هم از جهت کمی و کیفی به استانداردهای ممتاز جهانی برسد.
*عضو هیأت علمی دانشگاه علم و فرهنگ و نایب رییس انجمن علمی گردشگری ایران