شفقنا- بازگشت سوریه به اتحادیه عرب با شرط و شروط‌ و تقاضاهایی از دولت سوریه همراه شده است. بشار اسد باید بکوشد که در چارچوب قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل در سال ۲۰۱۵، برای گشودن ساختار سیاسی کشور و پیشبرد فرایند تدوین یک قانون اساسی جدید با اپوزیسیون وارد تعامل شود و همچنین بازگشت امن شش تا هفت میلیون آواره از کشورهای همسایه یا دورتر را تضمین کند؛ اما بازگشت سوریه به اتحادیه عرب چه تحولاتی در چه عرصه هایی را به دنبال دارد؟ آینده این کشور به چه سمت و سویی خواهد رفت؟

به گزارش شفقنا، وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه عرب، پس گذشت ۱۲ سال از اخراج سوریه از این اتحادیه، با فعال شدن دوباره عضویت دمشق موافقت کردند.

جمال رشدی، سخنگوی اتحادیه عرب روز یکشنبه ۱۷ اردیبهشت اعلام کرد که این تصمیم در نشست غیرعلنی وزیران خارجه این کشورها در مقر اتحادیه در قاهره اتخاذ شد.

عضویت سوریه در اتحادیه عرب همزمان با آغاز جنگ داخلی این کشور در سال ۲۰۱۱ به حالت تعلیق درآمده بود و بسیاری از کشورهای عربی نمایندگان خود را از دمشق خارج کردند.

گفته می شود توافق بازگشت «فوری» سوریه به اتحادیه عرب با تعیین شروطی صورت گرفته است، اما این شروط رسما اعلام نشده است.

ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن، روز ۱۵ اردیبهشت به شبکه خبری سی‌ان‌ان گفته بود که آرای کافی در میان ۲۲ عضو اتحادیه عرب برای حضور دوباره سوریه در این نهاد وجود دارد.

در ماه‌های اخیر ارتباط سوریه با کشورهای عرب متحول شده است. تقریبا پنج هفته پیش وزیر خارجه سوریه پس از دوازده سال به قاهره سفر کرد و کمتر از دو هفته بعد به عربستان، یک هفته بعد وزیر خارجه عربستان به دمشق سفر و با بشار اسد دیدار کرد.

دمشق به تازگی روابط کامل دیپلماتیک را با تونس از سر گرفته است. سوریه دو روز پیش نیز تفاهم‌نامه‌ای را با عمان برای گسترش همکاری امضا کرد.

هفته پیش وزیران خارجه عربستان، عراق، اردن، مصر و سوریه در اردن درباره عادی‌سازی روابط و بازگشت آوارگان مذاکره کردند.

اردن در نشست هفته گذشته «ابتکار» خاص خود را برای عادی‌سازی پیوند سوریه با مجموعه اتحادیه عرب، با گروه کشورهای عربستان، عراق، مصر و سوریه مطرح کرد.

اردن که از افزایش تحرکات قاچاقچیان و برخی ناامنی‌های دیگر در مرزهای خود با سوریه نگران است، در این «ابتکار» مورد حمایت سازمان ملل قرار داشت.

اردن همچنین امیدوار است عادی‌سازی رابطه با سوریه مشوقی برای خروج حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار سوری باشد که در جنگ آن کشور به اردن گریختند.

سوریه وعده داد با قاچاق مواد مخدر از این کشور به اردن و دیگر کشورهای همسایه مبارزه جدی‌تری کند.

فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه، ماه گذشته برای اولین بار راهی عربستان شد.

موافقت با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب چند روز پیش از نشست سران کشورهای این نهاد که قرار است روز ۲۹ اردیبهشت در عربستان گردهم آیند، اعلام شد.

احتمال حضور بشار اسد در نشست آتی سران اتحادیه در عربستان عنوان شده‌ است.

اتحادیه عرب ۱۲ سال پیش عضویت سوریه را تعلیق کرد اما در طول سال‌های جنگ نیز درخواست مخالفان حکومت بشار اسد برای اعطای این کرسی به آن‌ها را نپذیرفت.

جنگ داخلی سوریه بیش از نیم میلیون کشته و ۵/۵ میلیون آواره و پناهجو بجا گذاشته است. اکنون تقریبا تمام خاک سوریه در کنترل دولت بشار اسد است.

با وجود حمایت اکثر کشورهای عضو اتحادیه عرب نسبت به اعطای دوباره کرسی سوریه به نظام بشار اسد، قطر که یکی از حامیان اصلی گروه‌های مخالفان حکومت اسد بود، هنوز با عادی‌سازی رابطه با دمشق موافق نیست. قطر در نشست روز یک‌شنبه قاهره غایب بود.

صباح زنگنه در گفت وگو با شفقنا: سوریه از سقوط و فروپاشی عبور کرد

 صباح زنگنه، کارشناس مسایل بین الملل در گفت وگو با شفقنا درخصوص بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و آینده این کشور، اظهار داشت: بازگشت سوریه به اتحادیه عرب ابعاد مختلفی دارد؛ اول اینکه اتحادیه عرب به صورت یک عنوان و نماد مطرح است یعنی از لحاظ اجرایی و کارآیی آنچنان نقشی در تحولات منطقه و جهان ندارد، ولی همین عنوان هم می تواند نشانه پذیرش کشورها نسبت به هم تلقی شود و از این طریق بسیاری از مشکلات و نارسایی ها را مانع شود و فضای همگرایی را بیشتر کند.

وی ادامه داد: بازگشت سوریه به اتحادیه عرب از طرف دیگر نشان داد که کشورهای عربی که عموماً دست به تحریم سوریه زدند، اشتباه کردند و در حال بازگشت از اشتباه خود هستند. سوریه همچنان به عنوان یک کشور ماند و اگرچه بخش هایی هنوز تحت اشغال ترکیه و گروه های افراطی وابسته به آن در شمال غرب سوریه و تحت اشغال نیروهای آمریکایی و داعش در شرق سوریه است، اما از سقوط و فروپاشی عبور کرده و توانسته به زندگی خود ادامه دهد البته شهرهای سوریه تخریب شده و نیازمند بازسازی است.

فضای مناسبت تری برای بازسازی سوریه فراهم خواهد شد

آقای زنگنه با بیان اینکه کشورهای منطقه به غیر از رژیم اسرائیل و تا حدودی ترکیه از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب استقبال کردند و آن را یک گام مثبتی دانستند، گفت: با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب زمینه و فضای مناسبت تری برای بازسازی کشور فراهم خواهد شد البته حضور عربستان و امارات در سوریه می تواند به فشار بر ترکیه کمک کند تا منطقه شمال غرب سوریه و در حقیقت ادلب و اطراف ادلب آزاد شود و همچنین برای فشار بر آمریکا و گروه داعش کمک خواهد کرد تا سوریه بتواند از منابع نفتی و درآمدهای این منابع استفاده کند. از طرف دیگر زمینه حرکت تجاری و اقتصادی بین سوریه و همسایگانش و کل منطقه مساعدتر خواهد شد.

پیش شرطی برای بهبود روابط ترکیه و سوریه

وی به آینده روابط ترکیه و سوریه اشاره و خاطرنشان کرد: برای بازگشت به روابط هم آقای اردوغان و هم آقای بشار اسد شروطی را اعلام کردند. در حال حاضر عملاً برخی از همکاری های امنیتی بین دو کشور وجود دارد، ولی در حدی نیست که بتوان به آن سطح از روابط امیدوار بود که امنیت سوریه و مردم این کشور تامین شود و تجارت به صورت عادی در آید. همچنان ترکیه عقده وجود کُردها در سوریه و کسب امتیازات نیم بند در حاکمیت سوریه را دارد. سوریه نیز دچار دخالت های گاه و بی گاه ترکیه و حمله های بسیار به مناطق مختلف سوریه شده است چرا که مناطق مهمی از سوریه عملاً با حضور گروه های افراطی و تروریستی که مورد حمایت ترکیه بودند، تهدید شده و بسیاری از ماشین آلات حلب و شهرهای صنعتی و اقتصادی سوریه به ترکیه منتقل شده و علاوه بر تخریب های جنگ، زلزله ای که پیش آمد، سوریه را با مشکلات بیشتری مواجه کرد و همچنان بحث تحریم آمریکا نسبت به تجارت با سوریه وجود دارد گرچه خیلی از کشورها این تحریم را نادیده گرفتند و البته این تحریم یک تحریم بین المللی نبوده و تحریم یک جانبه است.

بحران آوارگان سوری یک هشدار و ناامنی در منطقه تلقی می شود

وی افزود: بحران آوارگان سوری یا پناهندگان، همچنان برای ترکیه و کل اروپا یک شاخصی از هشدار و ناامنی در منطقه تلقی می شود و ترکیه و اروپا باید برای بازگشت پناهندگان و آوارگان به شهرهایشان کمک کنند. البته شهرهایشان ابتدا باید امن شود و سپس یک حداقلی از بازسازی را داشته باشد.

 آقای زنگنه به روابط ایران و سوریه و آینده سوریه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر روابط ایران و سوریه مستحکم تر شده است؛ ایران به طور مستمر از وحدت سرزمین سوریه حمایت کرده و از فروپاشی نظام در سوریه هم ممانعت به عمل آورده‌ و به نیروهای سوری کمک کرده تا اجازه ندهند کشورشان فروبپاشد؛ البته این اقدام برای ایران هزینه های بسیاری داشته و این هزینه ها می بایست به نوعی جبران شود و زمانی این جبران صورت خواهد گرفت که دولت و مردم سوریه بتوانند به بازسازی کشورشان مبادرت کنند و بخشی از بازسازی اقتصاد را به شرکت های ایرانی اعم از بخش خصوصی و دولتی بسپارند تا هم در عمل این بازسازی تسریع گردد و هم بخشی از این هزینه ها جبران شود.

قطعنامه اتحادیه عرب برای سوریه

وزرای خارجه اتحادیه عرب در نشست خود در قاهره، قطعنامه 8914 را صادر کرده و در آن از سرگیری مشارکت هیئت های سوری در نشست های شورای اتحادیه و تمامی سازمان های وابسته به آن از امروز را اعلام کردند.

به گزارش شفقنا به نقل از روسیا الیوم، در این نشست کشورهای شرکت کننده بار دیگر به حفظ حاکمیت، تمامیت ارضی و ثبات سوریه متعهد شدند و این امر با استناد بر پیمان اتحادیه عرب و اصول آن بود.

همچنین بر اهمیت تداوم و افزایش تلاش کشورهای عربی برای کمک به سوریه در خروج از بحران تأکید شد.

براساس گزارش میدل ایست نیوز، در این قطعنامه بر لزوم اتخاذ گام های عملی و سازنده برای حرکت به سمت حل بحران سوریه طبق طرح اقدام در برابر اقدام و سازگار با قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت تأکید شد.

همچنین مقرر شد کمیته ارتباطی وزارتی متشکل از اردن، عربستان، عراق، لبنان، مصر و دبیرکل اتحادیه عرب برای اجرای بیانیه عمان و ادامه مذاکرات مستقیم با دولت سوریه در دستیابی به راه حل جامع بحران این کشور مطابق با طرح اقدام در برابر اقدام و سازگار با قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت تشکیل شود.

در این نشست ازسرگیری مشارکت هیئت های دولتی سوریه در نشست های شورای اتحادیه عرب و تمامی سازمان ها و نهادهای وابسته به آن از روز 7 مه 2023 تصویب شد.

همچنین از دبیر کل اتحادیه عرب خواسته شد تا اجرای مفاد قطعنامه صادره و اطلاع رسانی به شورا از تحولات روی داده را پیگیری کند.

شروط ترکیه برای عادی سازی روابط با سوریه 

وزیر خارجه ترکیه می گوید اگر برای عادی سازی روابط میان ترکیه و سوریه پیش‌شرط‌هایی همچون خارج شدن نیروهای مسلح ما مطرح شود، هیچ پیشرفتی حاصل نخواهد شد.

مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در مصاحبه با روزنامه خبرتورک گفت که باید پیشرفت تدریجی در نقشه راه حاصل شود.

وی در این مصاحبه در پاسخ به اینکه آیا شاهد پیشرفت سریع در روابط ترکیه و سوریه خواهیم بود؟ عنوان داشت: منظورتان از پیشرفت سریع چیست؟ پیشرفت علیه حزب کارگران کردستان و یگان‌های مدافع خلق کُرد؟ وزرای خارجه و اطلاعات، پیرامون این موضوع نشست خواهند داشت.

وی در مورد روند سیاسی روابط دو کشور و بازگشت سوری‌ها به وطنشان نیز گفت: این موضوع باید در چارچوب نقشه راه مورد بررسی قرار بگیرد. این مساله در گرو روش و برخورد مسئولان سوری است، اما اگر پیش‌شرط‌هایی همچون خارج شدن نیروهای مسلح ما مطرح شود، هیچ پیشرفتی حاصل نخواهد شد.

پیشتر چاووش اوغلو گفته بود که قرار است نشست وزرای خارجه ترکیه، روسیه، سوریه و ایران برای حل مساله سوریه و عادی سازی روابط آنکارا و دمشق در ۱۰ مه در مسکو برگزار شود.

واکنش وزارت خارجه سوریه به تصمیم بازگشت دمشق به اتحادیه عرب

وزارت خارجه سوریه امروز (یکشنبه) با صدور بیانیه‌ای به تصمیم شورای اتحادیه عرب جهت بازگشت دمشق به این اتحادیه واکنش نشان داد.

به گزارش روسیا الیوم، وزارت خارجه سوریه در بیانیه‌ای اعلام کرد: سوریه رویکردهای مثبت که در حال حاضر در منطقه عربی در جریان است و به نفع تمامی کشورهای عربی و به نفع تحقق ثبات و امنیت و شکوفایی ملت‌ها است، دنبال می‌کند.

در این بیانیه آمده است: در این چارچوب، سوریه با اهتمام، قطعنامه صادره از نشست شورای اتحادیه عرب در نشست فوق العاده آن در سطح وزرای خارجه در مقر دبیرکلی اتحادیه در تاریخ هفتم مه ۲۰۲۳ درخصوص ازسرگیری مشارکت هیات‌های دولت سوریه در نشست‌های شورای اتحادیه عرب و تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌های وابسته به آن را دنبال کرد و بر اهمیت گفتگو و همکاری مشترک جهت رویارویی با چالش‌هایی که کشورهای عربی با آن مواجه هستند، تاکید می‌کند.

وزارت خارجه سوریه تصریح کرد: سوریه که عضو موسس اتحادیه عرب است، بر موضع مداوم خود جهت لزوم تقویت همکاری عربی مشترک تاکید دارد و تصریح می‌کند که مرحله آتی می‌طلبد که رویکرد عربی کارآمد و سازنده‌ای در سطح دوجانبه و چندجانبه بر مبنای اصل گفتگو و احترام متقابل و منافع مشترک کشورهای عربی صورت بگیرد.

تصمیم عربستان برای از سرگیری فعالیت هیات دیپلماتیک خود در سوریه

وزارت امور خارجه عربستان اعلام کرد در عمل به تصمیم بازگشت دمشق به اتحادیه عرب، فعالیت دیپلماتیک خود در سوریه را از سرمی گیرد.

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا به نقل از عکاظ، وزارت امور خارجه عربستان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به پیوندهای برادری میان مردم عربستان و سوریه و در راستای نقش‌آفرینی در توسعه همکاری مشترک عربی و تقویت امنیت و ثبات در منطقه و بنا به تصمیم جلسه وزیران شورای وزرای امور خارجه کشورهای عربی که در قاهره در تاریخ 17/10/1444 هجری قمری منطبق با 5/7/2023 میلادی در قاهره برگزار شد و در مورد از سرگیری مشارکت هیات‌های سوری در جلسات شورای اتحادیه عرب و همه سازمان‌ها و ارگان‌های وابسته به آن و بر اساس اصول منشور ملل متحد و اتحادیه عرب و موازین بین المللی، عربستان تصمیم گرفت فعالیت دیپلماتیک خود در سوریه را از سر بگیرد.»

سوریه از سال ۲۰۱۱ میلادی به محل درگیری‌ها و جنگ داخلی تبدیل و به مرور از نظر دیپلماتیک در منطقه به ویژه در میان کشورهای عرب منزوی شد. عربستان در سال ۲۰۱۲ میلادی روابط خود را با دمشق قطع و حتی از مخالفان دولت سوریه نیز حمایت کرد.

با این حال در سال‌های اخیر عربستان از رویکردهای پیشین خود فاصله گرفته و به سمت تنش‌زدایی با همسایگان خود حرکت کرده است. در همین زمینه پس از زلزله ماه فوریه که ترکیه و سوریه را لرزاند، عربستان با ارسال کمک‌های بشردوستانه به سوریه تلاش کرد در مسیر تنش‌زدایی با این کشور حرکت کند.

آشتی سوریه و عربستان پس از آن صورت می‌گیرد که عربستان با ایران نیز با میانجیگری چین آشتی کرده و روند تنش‌زدایی را در منطقه در پیش گرفت.

استقبال ایران از بازگشت سوریه 

تهران با استقبال از این موضوع دستیابی سوریه به جایگاه خود در اتحادیه عرب را یک موفقیت برای دمشق توصیف کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در این باره، گفت: رفع اختلافات بین کشورهای اسلامی و همگرایی و هم‌افزایی بین آنان، دارای نتایج مثبت در ثبات و آرامش فراگیر و زمینه ساز کاهش مداخلات سودجویانه خارجی در مسائل منطقه است و جمهوری اسلامی ایران از چنین رویکردی استقبال می‌کند.

واکنش آمریکا به بازگشت سوریه به اتحادیه عرب 

ایالات متحده از پذیرش مجدد سوریه در اتحادیه عرب انتقاد کرد و دمشق را شایسته بازگشت مجدد به جمع اعضای این گروه منطقه‌ای ندانست.

واشنگتن اما ضمن مستحق ندانستن دمشق برای بازگشت در شرایط فعلی به جمع کشورهای اتحادیه عرب، در خصوص تمایل بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه برای حل بحران ناشی از جنگ داخلی در این کشور نیز ابراز تردید کرده است.

با این حال، به گفته یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، ایالات متحده معتقد است که شرکای عرب قصد دارند از تعامل مستقیم با اسد برای فشار برای حل بحران طولانی مدت در این کشور استفاده کنند و واشنگتن با متحدان خود در «اهداف نهایی» همسو است.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بیانیه خود می‌افزاید: «ما درک می‌کنیم که شرکای ما قصد دارند از تعامل مستقیم با رژیم اسد برای فشار بیشتر به دمشق و تقاضای پیشرفت برای حل مشکلات موجود ناشی از جنگ داخلی طی ماه‌های آینده استفاده کنند».

این بیانیه در عین حال تاکید می‌کند: «ما در حال رایزنی با شرکای خود در این خصوص بوده‌ایم و به صراحت اعلام کرده‌ایم که روابط با رژیم اسد را عادی نخواهیم کرد و تحریم‌های ما نیز همچنان به قوت خود باقی خواهد بود.»

ساز مخالف قطر

در همین راستا، قطر اعلام کرد که با وجود پذیرش مجدد سوریه در اتحادیه عرب، روابط خود را با دمشق عادی نخواهد کرد.

مجید بن محمد الانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه قطر در این زمینه تاکید کرد: موضع قطر در خصوص «عادی سازی روابط با رژیم سوریه تغییر نکرده است.»