وحید پورتجریشی؛ بازار: ترانزیت ریلی از جمله صنایع مدرن و درآمدزا در جهان صنعتی امروز به حساب می آید که به دلیل مزایایی همچون امنیت بیشتر، قیمت پایینتر و همچنین ظرفیت بیشتر حمل بار میزان موفقیت کشورها در توسعه ترانزیت بین المللی آنها را افزایش خواهد داد.

از سوی دیگر، با به روز رسانی و ابداع لکوموتیوهای قدرتمند برقی مدرن طی سال های اخیر، ترانزیت ریلی را می توان به دلیل کاهش تولید کربن و هزینه پایینتر تعمیر و نگهداری شبکه و ماشین آلات ریلی، در زمره موارد مهم در ایجاد توسعه پایدار اقتصاد ملی کشورها دانست.

توجه اعراب خلیج فارس به ترانزیت ریلی

کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس طی سال های گذشته رویکرد قابل توجهی نسبت به حمل و نقل ریلی داشته و علیرغم شرایط نامساعد جوی همچون وجود ریزگردها و صحراهای شنی که میزان عملکرد حمل ریلی را تا حد زیادی تحت تاثیر خود قرار می دهد، نسبت به ساخت و توسعه زیرساخت های لازم برای این نوع حمل و نقل، سرمایه گذاری های سنگینی انجام داده اند.

برنامه توسعه حمل و نقل ریلی در حاشیه خلیج فارس از سال ۲۰۱۶ و در قالب راه اندازی شبکه ریلی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) کلید خورد و البته طی دو سال گذشته به دلیل شیوع کرونا، میزان سرعت ساخت این شبکه ریلی به شدت کاهش یافت.

به طور کلی و بر اساس قرارداد منعقد شده میان کشورهای عضو شورا، قرار است کشورهای عمان، امارات، عربستان سعودی و بحرین، هر کدام به صورت مستقل شبکه ریلی خود را ساخته و تکمیل کنند. نهایتا، پس از تکمیل تمامی خطوط ملی، شبکه شورای همکاری خلیج فارس با اتصال شبکه ریلی ملی این کشورها، راه اندازی خواهد شد. در حقیقت این شبکه از عمان آغاز شده و به عربستان سعودی ختم خواهد شد.

اما نکته مهم در اینجا، اتصال شبکه ریلی عربستان به اردن و از آنجا به اسرائیل خواهد بود که تمامی کالاهای ترانزیتی کشورهای عضو شورا را از عمان به بندر حیفا در سواحل مدیترانه منتقل کرده و از آنجا راهی جنوب اروپا خواهد شد.

درآمد ۳ میلیارد دلاری شبکه ریلی ملی برای امارات

کشور امارات طی سال های گذشته اقدامات مهمی در زمینه توسعه زیرساخت های عمرانی خود در سطح ملی انجام داده و یکی از مهمترین این اقدامات، ساخت و توسعه شبکه ریلی ملی این کشور است که ۹بهمن ماه طی مراسمی با حضور شیخ بن راشد آل مکتوم، حاکم دوبی راه اندازی شد.

بر اساس آمارهای رسمی ارائه شده از سوی دولت امارات، این شبکه ریلی می تواند سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار درآمد برای اقتصاد ملی این کشور به ارمغان آورده و با اتصال به شبکه ریلی در حال ساخت عمان، نقشی کلیدی برای امارات در صنعت ترانزیت ریلی خاورمیانه تعریف نماید.

در حقیقت، با توجه به پویایی مفهوم ژئوپولیتیک و ژئواکونومی در عصر جدید، امارات از این پس نه تنها یک کشور حاشیه خلیج فارس، بلکه نقطه اتصال کریدور ترانزیتی شورای همکاری خلیج فارس و همچنین متصل کننده منظقه دریای عمان به خلیج فارس محسوب می شود.

شبکه ریلی ملی امارت شهر مرزی قویفات در عربستان سعودی را به الصحار عمان متصل ساخته و در مسیر ۹۰۰ کیلومتری خود از نقاط تجاری مهمی همچون جبل علی، منطقه صنعتی دوبی، بندر خلیفه، و شهر صنعتی ابوظبی خواهد گذشت.

در خصوص ویژگی های فنی این پروژه نیز باید گفت که سرعت حمل بار در این شبکه ریلی ۱۲۰ کیلومتر اعلام شده که ظرفیت حمل بار سالانه آن به ۶۰ میلیون تن در سال می رسد و با توجه به شبکه کوچک ریلی امارات، این ظرفیت بسیار مطلوب خواهد بود.

همچنین در حال حاضر، ۳۶ لوکوموتیو تمام برقی با قدرت ۴۵۰۰ اسب بخار در این شبکه مشغول به فعالیت خواهند شد. عرض خط تمامی خطوط شبکه ریلی شورای همکاری خلیج فارس نیز ۱۴۳۵ میلیمتر استاندارد (UIC) بوده که عملیات فنی مانند ترانسشیپمنت را حذف خواهد کرد و برای عبور از تمامی طول مسیر تنها نیازمند یک مرتبه تخلیه و بارگیری خواهید بود. تمامی این مولفه های فنی منجر به افزایش سرعت بازرگانی و جذابیت مسیر برای صاحبان بار و در نتیجه، رونق زودهنگام شبکه ریلی شورا خواهد شد.

شبکه ریلی شورای همکاری خلیج فارس و اهمیت تنگه هرمز

با نگاهی به نقشه مسیر ریلی تعریف شده برای شبکه ریلی شورای همکاری خلیج فارس، به سادگی به این نتیجه خواهیم رسید که جدا از درآمدزا بودن مسیر ریلی یاد شده، هدف عمده دیگر مسیر کاهش اهمیت استراتژیک تنگه هرمز خواهد بود. بدون شک کالاهای جا به جا شده از طریق دریایی به مقصد دوبی و یا نفتکش های کشورهای نفتی حاشیه خلیج فارس از جمله کویت، عربستان، بحرین و قطر می بایست از طریق تنگه هرمز عبور کند.

از آنجاکه این تنگه به طور کامل در کنترل ایران بوده، رقبای منطقه ای این کشور مانند عربستان و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال یافتن راهی برای دور زدن این تنگه بوده اند و اکنون به نظر میرسد با توجه به عادی سازی روابط میان کشورهای عربی و اسرائیل و در صورت راه اندازی این خط ریلی، در آینده تا حد زیادی از اهمیت استراتژیک تنگه هرمز کاسته خواهد شد.

حتی بر همین مبنا، امارات متحده عربی می تواند برای متصل سازی عربستان و دیگر کشورهای مسیر به آبهای آزاد آن هم بدون نیاز به تنگه هرمز، کالاها و نفت تجاری خود را از طریق بندر «فجیره» واقع در شمال شرقی این کشور استفاده کند که البته در آبهای دریای عمان و پشت تنگه هرمز قرار دارد.