تاکید تهران بر همکاری با آژانس
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه که در ژنو به‌سر می‌‌‌برد، دیروز در دیدار با همتای فنلاندی خود با اشاره به سفر اخیر معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران و گفتوگوهای خوب انجام شده، از توافق برای سفر گروسی به تهران در آینده نزدیک خبر داد و اظهار امیدواری کرد که در صورت پرهیز از اعمال فشارهای سیاسی بر آژانس، پیشرفت‌‌‌های خوبی در خصوص مسائل فنی حاصل شود.
همزمان بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی با اعلام خبر سفر گروسی به تهران گفت: «در روزهای گذشته گفتوگوهای سازنده و امیدوارکننده‌‌‌ای با هیات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ریاست «ماسیمو آپارو»، معاون پادمانی آژانس داشتیم و بر همین اساس مهندس اسلامی، معاون رئیس‌‌‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به‌‌‌طور رسمی از آقای «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس دعوت کرد تا به ایران سفر کند.» به گزارش «ایسنا» وی تصریح کرد: «این سفر در روزهای آینده انجام خواهد شد.» کمالوندی همچنین افزود: «اطلاعات تکمیلی این برنامه به‌‌‌زودی در اختیار رسانه‌‌‌ها قرار می‌گیرد.» وی در عین حال ابراز امیدواری کرد که این سفر، زمینه‌‌‌ساز همکاری‌‌‌های بیشتر و افق روشن‌‌‌تر میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.
توییت نورمن چه بود؟
لارنس نورمن یکشنبه شب به وقت ایران در رشته توییتی از شانس سفر گروسی به ایران نوشت. توییتی که بلافاصله در رسانه‌‌‌های ایران بازنشر شد اما نه به درستی. درواقع در رسانه‌‌‌های ایرانی گفته شد که نورمن گفته گروسی به ایران می‌‌‌آید. این بازتاب اشتباه توییت نورمن باعث شد که او یک توییت فارسی را در صفحه خود منتشر و تاکید کند که «شانس قابل‌توجهی برای سفر گروسی به ایران وجود دارد» و قرار نیست حتما او به ایران بیاید. حتی در برخی رسانه‌‌‌های ایران این توییت را این‌گونه تعبیر کرده بودند که ایران و آژانس قرار است به توافق برسند.
سه سناریوی سفر گروسی
در ادامه توییت نورمن به این موضوع اشاره شده که اگر گروسی به ایران سفر کند، ممکن است سه اتفاق رخ بدهد؛ یک اتفاق که تقریبا وقوع آن از نظر نورمن ضعیف است توافق گسترده پادمانی است. این به آن معناست که در سفر گروسی مسائل بین ایران و آژانس با رایزنی بین مدیرکل آژانس و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران حل و فصل شود که با توجه به گسترده بودن اختلافات بعید به نظر میرسد. سناریوی دومی که خبرنگار وال‌‌‌استریت ژورنال به آن پرداخته این است که احتمالا گروسی از ایران بخواهد با تعدد بازرسی‌‌‌ها از نطنز و فردو موافقت کند. اگر این سناریو تحقق یابد یعنی یک توافق موردی یا تاکتیکی بین ایران و آژانس انجام شده است.
همچنین بعد از مطرح شدن غنی‌‌‌سازی ۸۴ درصدی در ایران انتظار می‌رود که تهران با افزایش بازرسی‌‌‌های آژانس از نطنز و فردو موافقت کند تا این ظن از بین برود. البته باید توجه داشت که هم‌اکنون نیز آژانس از سایتهای هسته‌‌‌ای ایران بازرسی دارد اما اشاره نورمن به افزایش و تعدد بازرسی‌‌‌هاست. نورمن در این رابطه نوشت: «تاکید می‌‌‌کنم که احتمال نمی‌رود توافقی گسترده در زمینه تحقیقات پادمانی درباره ذرات هسته‌‌‌ای اعلام‌‌‌نشده انجام شود؛ بیشتر احتمال دارد که شاهد تلاش گروسی برای افزایش دفعات بازرسی‌‌‌ها در فردو، نطنز و جاهای دیگر در بحبوحه نگرانی‌ها درباره سطوح بسیار بالای غنی‌‌‌سازی در ایران باشیم.»
سناریوی سوم از نظر نورمن نیز این است که این سفر هیچ دستاوردی نداشته باشد. خبرنگار وال‌‌‌استریت ژورنال در این خصوص نوشت: «هیچ یک از این موارد هنوز تایید نشده و نتایج سفر که ممکن است شامل توافق درباره دفعات بازرسی‌‌‌ها، توافق گسترده‌‌‌تر پادمانی یا عدم‌توافق باشد، هنوز تعیین نشده است.»
عبور از بحران مارس
نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته دیگر، دوشنبه ششم مارس برابر با ۱۵ اسفند ماه برگزار می‌شود. نشستی که برای ایران بسیار اهمیت دارد و طبق قطعنامه‌‌‌ای که اعضای شورای حکام در نشست قبلی در تاریخ ۲۶ آبان (۱۷ نوامبر) صادر کردند از ایران خواسته شده درباره ابهام‌‌‌‌‌‌های موجود در ارتباط با سایتهای مریوان، ورامین و تورقوزآباد فورا توضیح دهد و ضمنا در قطعنامه مذکور عدم‌همکاری ایران با بازرسان آژانس نیز محکوم شده بود. لذا به نظر میرسد در سفر پیش‌‌‌روی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس به ایران که باید تا چند روز آینده صورت بگیرد، ایران احتمالا با تعدد بازرسی‌‌‌ها از نطنز و فردو موافقت کند. در این صورت تهران به یکی از بندهای قطعنامه عمل کرده است و این اقدام می‌تواند در نتیجه نشست شورای حکام اثرگذار باشد.
درواقع اگر ایران با تعدد و تکرار بازرسی‌‌‌ها در این مقطع موافقت کند ممکن است از خوان نشست فصلی مارس عبور کند. گروسی چه به ایران بیاید و چه نیاید، گزارش خود را قبل از نشست ارائه می‌کند و گزارش وی در شورای حکام قرائت و تحویل اعضا می‌شود و سپس اعضا رای‌‌‌گیری می‌کنند.
در نتیجه در گزارش مدیرکل احتمالا به این موضوع پرداخته می‌شود که ایران همچنان به سوالات آژانس پاسخ نداده و امکانات فنی را برای رفع و رجوع ابهامات فراهم نکرده اما در حوزه تعدد بازرسی‌‌‌ها در نطنز و فردو اقداماتی انجام داده است. البته در شرایطی که در سفر احتمالی گروسی به ایران، تهران با تعدد بازرسی‌‌‌ها موافقت کند. این موافقت احتمالی تهران منجر به یک توافق تاکتیکی بین ایران و آژانس می‌شود که اثر مستقیم روی تصمیم‌گیری غربی‌ها در نشست شورای حکام خواهد داشت. نشستی که برای ایران بسیار سرنوشت‌‌‌ساز و حتی ممکن است در صورت عدم‌همکاری، پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت ارجاع داده شود و مکانیزم ماشه فعال شود. یعنی اگر هیچ همکاری و توافقی صورت نگیرد ممکن است قطعنامه‌‌‌ای در نشست شورای حکام تصویب و برای همکاری با ایران ضرب‌‌‌الاجل تعیین شود.
همچنین در این قطعنامه تاکید شود که در صورت عبور از ضرب‌‌‌الاجل و عدم‌همکاری، پرونده ایران در شورای امنیت قابل بررسی خواهد بود. اما اگر این توافق تاکتیکی و موردی بین ایران و آژانس انجام گیرد، سناریوهای پیش‌‌‌رو تغییر می‌کند؛ در سناریوی نخست ممکن است غرب از صدور قطعنامه در نشست هفته بعد شورای حکام صرف‌نظر کند تا راه را برای همکاری‌‌‌ها و توافق‌‌‌های بیشتر باز نگه دارد. در سناریوی دوم نیز این احتمال می‌رود که قطعنامه سوم در سال ۱۴۰۱ و اولین قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران در سال ۲۰۲۳ تصویب شود، اما قطعنامه‌‌‌ای با لحن تعدیل شده؛ زیرا با توجه به دو قطعنامه قبلی شورای حکام در سال ۲۰۲۲، یکی در ماه نوامبر (۲۶ آبان) و دیگری در ماه ژوئن (۱۹ خرداد) پیش‌بینی می‌‌‌شد که در نشست ماه مارس در صورتی که تحول خاصی در مناسبات و همکاری‌‌‌های ایران و آژانس رخ ندهد، قطعنامه شدیداللحن‌‌‌تری علیه تهران تصویب و تنش بین ایران و غرب تشدید شود. اما همان‌طور که اشاره شد اگر سفر گروسی به تهران به یک همکاری تاکتیکی یعنی افزایش تعداد بازرسی‌‌‌های آژانس منجر شود، ایران فعلا از خوان نشست مارس عبور می‌کند.
