پنجشنبه هفته گذشته نخستین خبر از این بالون که به گفته چینی ها تحقیقاتی و با ماموریت هواشناسی و به ادعای آمریکایی ها برای انجام عملیات جاسوسی مورد استفاده قرار گرفته است، توسط شبکه تلویزیونی NBC News گزارش و به سرعت سرتیتر رسانه‌های جهان شد.

همین امر واکنش وزارت دفاع آمریکا را در پی داشت و پنتاگون با اعلام شناسایی این شیء پرنده بر فراز آسمان ایالات متحده، آغازگر گمانه‌زنی‌های عجولانه مسئولان آمریکایی در زمینه اقدام جاسوسی از سوی چینی ها و رصد سایت‌های راهبردی ایالات متحده شد.

پیشینه خبر

با طرح ادعای آمریکا مبنی بر جاسوسی چین از سایت‌های حساس این کشور، سخنگوی وزارت امور خارجه چین خواستار پرهیز واشنگتن از هیاهو، تا زمان روشن شدن واقعیت شد و اعلام داشت که در حال راستی ‌آزمایی موضوع هستیم.

پکن در گام بعدی با بیان اینکه این بالون غیرنظامی است و برای اهداف هواشناسی و علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از منحرف شدن آن به حریم هوایی آمریکا ابراز تاسف کرد.

بر مبنای بیانیه وزارت امور خارجه چین، این بالون به دلیل وزش بادهای غربی و توانایی کنترل محدود، از مسیر مورد نظر خود منحرف شده است و پکن به برقراری ارتباط با طرف آمریکایی برای مدیریت صحیح این حادثه ادامه خواهد داد.

اما واکنش تند آمریکایی‌ها که از همان ابتدا گزینه جاسوسی را روی میز قرار داده و مانور تبلیغاتی گسترده‌ای در این زمینه آغاز کرده بودند، سخنگوی سازمان ملل را نیز مجبور به واکنش کرد و وی اعلام داشت که پکن و واشنگتن باید تنش‌ها را کاهش دهند و ما نمی‌خواهیم این موضوع باعث افزایش تنش‌ها میان این دو کشور شود.

اهمیت موضوع

اما سایه این بالون بزرگ، سریعتر از آنچه انتظار می‌رفت بر روابط شکننده آمریکا و چین سایه افکند و سفر برنامه ریزی شده آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده به چین را به تعویق انداخت.

هرچند گمانه‌زنی‌های غیررسمی مبنی بر تعویق این سفر پیشتر نیز مطرح شده بود اما یک مقام آمریکایی روز جمعه گذشته به وقت محلی به رسانه‎‌های این کشور اعلام کرد که بلینکن سفر آتی خود به چین را که برای هفته آینده برنامه‌ریزی شده بود، با این هدف که او نمی‌خواهد با سفر خود واکنش افراطی به وضعیت داشته باشد و موضوع این بالون بر جلسات او با مقام‌های چینی مسلط شود، به تعویق انداخته است.

البته اختلاف نظر و تنش‌ها بین چین و آمریکا موضوع تازه‌ای در عرصه بین‌المللی نیست و به ویژه در ماه‌های گذشته بارها شاهد تشدید چالش‌ها بین این دو قدرت نظامی و اقتصادی بوده‌ایم.

در همین ارتباط می‌توان به تنش‌های آمریکا با چین به ویژه در مورد مسائل متعددی از تایوان و دریای جنوبی چین گرفته تا حقوق بشر در منطقه غربی سین کیانگ این کشور و سرکوب فعالان دموکراسی در هنگ کنگ اشاره داشت.

همچنین نباید سفر جنجالی نانسی پلوسی رئیس پیشین مجلس نمایندگان آمریکا را به تایوان در اواسط مرداد امسال فراموش کرد؛ سفری که پکن و تایپه را تا آستانه اقدام نظامی پیش برد و حالا احتمال سفر کوین مک‌کارتی رئیس جدید این مجلس به تایوان هیزم دیگری بر آتش التهابات در شرق آسیا افکنده است.

در فهرست بلند بالای تنش‌ها بین پکن و واشنگتن می‌توان به موارد دیگری همچون حمایت ضمنی چین از تهاجم روسیه به اوکراین، امتناع پکن از مهار برنامه موشکی بالستیک در حال گسترش کره شمالی و مناقشه های جاری بر سر تجارت و فناوری نیز اشاره داشت که روابط این دو کشور را از آستانه جنگ لفظی به رویارویی اقتصادی و نظامی کشانده است.

در تازه‌ترین اقدام نیز دولت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا هفته گذشته صدور مجوز برای شرکت‌های آمریکایی جهت صادرات به شرکت هواوی را در راستای اقدام این کشور در جهت اعمال ممنوعیت کامل فروش فناوری آمریکایی به شرکت بزرگ تجهیزات مخابراتی چین متوقف کرد.

لازم به یادآوری است که دولت بایدن در ۲ سال گذشته مواضع سختگیرانه‌تری را علیه چین به ویژه در حوزه فناوری اتخاذ و در اکتبر گذشته نیز محدودیت‌های گسترده‌ای را در تامین نیمه‌رساناهای پیشرفته و تجهیزات ساخت تراشه به شرکت‌های چینی اعمال کرد.

همچنین اعضای مجلس جدید نمایندگان ایالات متحده که در کنترل اکثریت جمهوریخواه است، طرحی را تصویب کرده اند که بر اساس آن صادرات ذخایر نفتی آمریکا به چین ممنوع می‌شود.

بر این اساس، مجلس نمایندگان آمریکا ۲۲ دیماه با اکثریت قاطع طرحی برای ممنوعیت صادرات نفت به چین از ذخایر راهبردی نفت آمریکا تصویب کرد، اگرچه این اقدام در سنا با سرنوشتی نامشخص مواجه است.

ارزیابی

مجموع این شرایط باعث شده است که تحلیلگران سیاسی، چشم‌انداز شرایط حاکم را پس از ورود و انهدام بالون چینی، نه فقط بر تشدید تنش‌های داخلی در آمریکا، بلکه گسترش بحران‌های سیاسی و نظامی در عرصه بین‌المللی نیز تعبیر کنند.

برای مثال در عرصه داخلی آمریکا، می‌توان به واکنش جمعی از اعضای جمهوریخواه مجلس نمایندگان اشاره داشت که دولت و شخص بایدن را سیبل حملات لفظی خود قرار داده و مشروعیت دولت وی را زیر سوال برده‌اند.

در همین ارتباط جو ویلسن نماینده جمهوریخواه عضو کمیته خدمات نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا تاکید دارد که بایدن و کامالا هریس معاون او باید استعفا دهند و یک کمیته فرعی در مجلس سنای آمریکا نیز از رئیس جمهور آمریکا خواسته است در مورد ورود بالون چینی به حریم هوایی ایالات متحده که امنیت ملی این کشور را به چالش کشیده، توضیح دهد.

در عرصه بین‌المللی نیز هرچند بایدن مدعی است که آمریکا به دنبال جنگ سرد و یا تشکیل ائتلافی در برابر چین نیست و هیچ نیتی برای درگیری با پکن ندارد، اما تحرکات ایالات متحده در شرق آسیا و به دنبال آن تقویت جبهه جنگ نبابتی که در اوکراین با کمک غرب علیه روسیه دنبال می‌کند، از نظر تحلیلگران دور نمانده و چشم‌انداز دیگری ترسیم می‌کند.

چشم‌اندازی که در پس زمینه آن سخنان اخیر ویلیام برنز (بیل برنز) رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در دانشگاه جورج تاون واشنگتن قابل تامل است؛ زمانی که وی چین را بزرگترین چالش ژئوپولتیک آمریکا می‌نامد و مدعی است که رقابت با پکن از نظر گستردگی آن منحصر به فرد است و رقابت واشنگتن با پکن ممکن است حتی از رقابت با شوروی سابق هم شدیدتر باشد.

شاید از همین رو است که تحلیلگران نسبت به تشدید تنش‌ها بین واشنگتن و پکن در سال جاری میلادی هشدار می‌دهند و نگران سایه شوم بالون چینی هستند که روابط شکننده دو کشور را تیره‌تر از گذشته کرده است.