طرف‌های منازعه در یمن پس از حدود سه ماه حمله مداوم ائتلاف عربی به این کشور به فاز سیاسی وارد شدند تا شاید در چارچوب مذاکرات یمنی-یمنی راه گریزی از بحران بیابند. سازمان ملل در ژنو، شهری که میزبان مذاکرات بین‌المللی درباره دو پرونده مهم دیگر یعنی مساله هسته‌ای ایران و جنگ داخلی سوریه است، میزی هم برای یمنی‌ها چید. برپایی مذاکرات ژنو، حاصل این نگرش جدید است که اسلحه ابزار حل بحران نیست و یمن باید به دیالوگ و فرمول وحدت ملی بازگردد.

این نخستین بار در سال جاری بود که دولت مستعفی عبدربه منصور هادی و حامیانش ادوات نظامی عاریتی از سعودی‌ها را کنار گذاشته و با زبان سیاسی با انصارالله و متحدانش سخن می‌گفتند. فارغ از بحث‌ها و توافقات حاصله در مذاکرات، صرف حضور نمایندگان انصارالله در ژنو بزرگ‌ترین دستاورد خارجی برای حوثی‌ها شمار می‌آید، چراکه بیانگر شناسایی بین‌المللی این گروه به مثابه بازیگری محوری در یمن است.

در مذاکره غیرمستقیم یمنی‌ها که با میانجی‌گری بان کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل و اسماعیل ولد شیخ احمد، فرستاده این نهاد بین‌المللی به یمن رقم خورد، طرح آتش‌بس چهار هفته‌ای در ماه مبارک رمضان و امدادرسانی دو هفته‌ای در دستور کارقرار گرفت؛ با این امید که در پرتو تلاش‌های دیپلماتیک آتش جنگ خاموش شده و پتانسیل‌های سیاسی یمن در جهت حرکت به سمت آینده‌ای روشن به کار گرفته شود. اما اختلاف بر سر تعداد نمایندگان هر گروه و حضور افراد نقابدار در آن دست‌اندازهایی در مسیر سیاسی ایجاد کرد.

فرستاده القاعده؟

ترکیب گروه‌های مذاکره‌کننده حاکی از مشارکت طیف وسیعی از جناح‌های سیاسی بود که در آن نام و نشان انصارالله از هر سو برجسته‌تر از سایرین دیده می‌شد. «هیات صنعا» شامل 23 نماینده از انصارالله، کنگره سراسری خلق وابسته به علی عبدالله صالح، جنوبی‌ها، حزب بعث سوسیالیست عرب و حزب الحق بود. این هیات با مشقت‌های فنی فراوان از صنعا راهی ژنو در سوئیس شد. شمار زیاد نفرات این هیات با اعتراض و بهانه‌جویی طرف مقابل روبه‌رو شد و بنا بر آن شد تا تعداد افراد آن به هفت نفر کاهش یابد.

«هیات ریاض» نیز که از عربستان به ژنو پرواز کرد دربرگیرنده هفت نفر از فرستادگان منصور هادی و متحدانش بود که در پس‌زمینه آن «عبدالوهاب حمیقانی» دبیرکل حزب تندرو «رشاد» جولان می‌داد. او به جلب کمک مالی برای القاعده در پوشش یک موسسه خیریه متهم است و در فهرست تروریستی آمریکا قرار دارد. سفر حمیقانی به ژنو موید ادعاها درباره هم ‌جهت بودن اهداف و هماهنگ بودن اقدامات دولت مستعفی هادی، القاعده و پدرخوانده آن‌ها عربستان در مقابل انصارالله است.

خواسته‌های متضاد

در یک تقسیم کار جنگی، دولت در تبعید هادی و عربستان از برون و القاعده از درون یمن به روی انصارالله و متحدانش اسلحه کشیدند. سعودی‌ها و ائتلاف عربی تحت امر آنان در ششم فروردین جنگی را با نام «توفان قاطعیت» برای «رفع تهدید انصارالله علیه عربستان و همسایگان» آغاز کرده و 28 روز بعد اعلام کردند که اهداف مورد نظر محقق شده است. افسران سعودی به رسانه‌ها گفتند جنگنده‌هایی که به دست انصارالله افتاده منهدم شده است و این گروه کنترل بر پایگاه‌های نظامی را از دست داده است.

به دنبال آن ائتلاف عربی عملیات «احیای امید» را مشتمل بر سه رکن نظامی، دیپلماتیک و سیاسی برای یمن بود به اجرا گذاشتند؛ بدین ترتیب که جنگ ادامه یافت، طرح‌های صلح در سطح منطقه مطرح و سنجیده شد و گفت‌وگوهای داخلی برای رسیدن به یک راه‌حل ملی به جریان افتاد. در این بین، دو مطالبه متضاد به زورآزمایی نفس‌گیری میان یمنی‌ها منجر شده است. هیات صنعا بر برکناری منصور هادی از تحولات آتی یمن اصرار دارد و هیات ریاض خواهان خروج حوثی‌ها و گروه‌های مسلح هوادار عبدالله صالح از شهرها و واگذاری اداره سیاسی و نظامی کشور به منصور هادی است.

دستاوردهای سه‌گانه

تامین این دو خواسته آسان نخواهد بود و نتیجه‌بخش بودن روند سیاسی مبتنی بر مذاکره نیزبا ابهام روبه‌روست. با این حال، بررسی نتایج جنگ سه‌ماهه و بازگشت بازیگران بومی به میز مذاکره نشان می‌دهد تغییری چشمگیر در جایگاه برخی گروه‌هاو چینش نیروهای سیاسی یمن بوجود آمده است. نخست آن که، فاتح اصلی نزاع تاکنون انصارالله است. بر خلاف ادعای افسران سعودی انبارهای مهماتی که در دست ارتش و این گروه بوده به طور کامل از بین نرفته است. چند روز پیش موشک‌های بالستیک اسکاد از یمن به سمت عربستان شلیک شد تا الف) در سطحی برابر به تجاوز عربستان پاسخ داده شود و ب) هیات صنعا از موضع برتر و با چاشنی غافل‌گیری وارد مذاکرات ژنو شود.

دوم آن که، به رغم ادامه قدرت‌نمایی نظامی، طرف‌های درگیر بر بی‌ثمر بودن جنگ وقوف یافته و مایل به احیای گفت‌وگوهای داخلی (کنگره ملی یمن) هستند که از دو سال پیش متوقف شده است. نکته سوم آن که، دعوت سازمان ملل از انصارالله برای حضور در مذاکرات ژنو به این معناست که این گروه در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است. این شناسایی حدود یک ماه پیش زمانی شروع شد که آمریکا حاضر شد در خصوص سرنوشت چند شهروند خود در یمن از طریق کشور عمان با انصارالله تماس‌هایی برقرار کند. 

ارتقای موقعیت بین‌المللی انصارالله از منظر سعودی‌ها پیشامد ناخوشایندی است. لذا احتمال می‌رود عربستان، به بهانه ماه مبارک رمضان، در اقدامی تاکتیکی برای تجدید قوا از حجم حملات بکاهد یا آن را متوقف کند. سعودی‌ها همچنان اهرم‌های حمایتی بیشتری در اختیار هیات ریاض قرار می‌دهند و مانع از مصالحه میان یمنی‌ها می‌شوند. در نتیجه، ادامه مداخله سیاسی و نظامی خارجی روزنه امیدی را که در ژنو باز شده کور می‌کند و خاک یمن را خواهد سوزاند.

نویسنده: هرمز برادران

دیدگاه‌های نویسنده این مقاله لزوماً بیانگر مواضع شبکه پرس‌ تی‌وی نیست.