سجاد رضایی، خبرنگار:چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از از ابتدای بهمن‌ماه به صورت رسمی کار خود را آغاز کرد و در شرایطی که هجمه‌های مختلفی برای تحت‌الشعاع قرار دادن این دوره از جشنواره ایجاد شده است، با همراهی هنرمندان تئاتر سراسر کشور این دوره از جشنواره همچنان در حال برگزاری است.مراسم افتتاحیه جشنواره تئاتر فجر شاید محکم‌ترین شروع جشنواره‌ها در ادوار اخیر به حساب بیاید و قطعا نقطه اوج خوبی برای آن حساب می‌آید. در ابتدای این مراسم که به‌صورت زنده از شبکه چهار سیما و رادیو نمایش پخش می‌شد تقدیر از برگزیدگان بخش پژوهش و برگزیدگان نمایشنامه‌نویسی و رادیو تئاتر نیز صورت گرفت.
محمود سالاری معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سخنان خود را در افتتاحیه با بیان داستانی آغاز کرد و گفت: «اهالی تئاتر بلند‌بالا هستند و تئاتر عرصه فرهیختگی است و امیدوارم در دنیایی که عده‌ای تلاش می‌کنند تا جای ظالم و مظلوم عوض شود و خرمهره را به‌جای دُر غالب کنند، عرصه صحنه‌های تئاتر عرصه بیان مطالب والا و حقایق باشد.»
سالاری با ابراز امیدواری و تشکر از خالی نشدن صحنه‌ها صحبت‌هایش را پایان داد؛ هرچند انتظارهای معاون هنری وزیر بیش از برگزار کردن جشنواره‌ها که اقداماتی ویترینی است، توجه به اجرای عموم و به‌ویژه توجه به هنرمندان تئاتر در سراسر کشور است که امروز همراه جشنواره هستند.
از اتفاقات افتتاحیه جشنواره برگزاری یادبود هنرمند فقید علی سلیمانی‌سرنسری نیز بود، سلیمانی که خود سالیان زیاد در صحنه تئاتر فجر درخشیده است و در ادوار گذشته جوایز مختلفی را دریافت کرده است. البته امسال در اختتامیه هجدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت نیز از این هنرمند فقید با حضور همسر هنرمندش سهیلا جوادی نیز تجلیل به عمل آمد.
لازم به ذکر است که علی‌رغم فضاسازی‌های مسموم رسانه‌ای در رابطه با خلوت بودن سالن افتتاحیه و تحریم این دوره از جشنواره، واقعیت امر این است که هنرمندان به واقع در این دوره همراه جشنواره هستند و در مراسم نیز حضور داشتند اما انتشار تصاویر پیش از آغاز مراسم به‌عنوان تصاویر مراسم اصلی حواشی بود که نتوانست خدشه‌ای به روند جشنواره وارد کند.
روز دوم جشنواره
8 اثر در بخش صحنه‌ای و 7 نمایش خیابانی روز دوم جشنواره برای مخاطبان تئاتر اجرا شدند. در بخش صحنه‌ای نمایش «طلقه‌‌الرحمه» محمد موید از کشور عراق به‌عنوان میهمان بخش بین‌الملل در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر در 2 نوبت اجرا شد که مخاطبان عراقی ساکن در ایران نیز به تماشای این اثر نشستند.
در تالار چارسو مجموعه تئاترشهر نیز نمایش «روز دهم» از شهر تهران به نویسندگی اصغر گروسی و کارگردانی علی برجی و در سالن سایه نمایش «بیست و سومین جلسه جنگیری آنه میشل» به نویسندگی و کارگردانی مسعود احمدی از شیراز روی صحنه رفت، این نمایش پیش از این با بازی ایوب آقاخانی و بهاره رهنما تولید شده بود که البته در جشنواره با بازی بازیگران شیرازی شیما پورسهم‌الدین، مجید یزدان‌شناس، امین دولت‌خواه، سحر عباسی و آرمیتا جمالی اجرا شد.
«بی‌در کجایان» سجاد بحری نیز از شهر تنکابن دیگر اثر نمایشی است که در مجموعه تئاترشهر اجرا شد، این نمایش در تالار قشقایی در دو نوبت روی صحنه رفت. بحری در رابطه با قصه این نمایش می‌گوید: «داستان در مورد درگیری دو رفیق است که قبل از پیروزی انقلاب از هم جدا می‌شوند و یکی از آنها عضو سازمان منافقین شده و دیگری رزمنده دفاع مقدس. داستان از جایی شروع می‌شود که این دو رفیق دو روز قبل از اعلام قطع‌نامه دوباره با هم مواجه و دچار جدال و رویارویی می‌شوند.» این نمایش از جمله نمایش‌های با تم سیاسی است که در این دوره از جشنواره روی صحنه رفت.
مرکز تئاتر مولوی به‌عنوان مرکز تئاتر دانشگاهی ایران هم با نمایش «آهوان» از شهر مشهد نوشته مهدی سیم‌ریز و با کارگردانی محمد جهانپا اجرا شد، ترکیبی از دو هنرمند فعال مشهدی که همواره حضوری درخشان در تئاتر فجر داشته‌اند. این نمایش نیز اثری در رابطه با شهید علیرضا عاصمی است. جهانپا کارگردان اثر در رابطه با «آهوان» می‌گوید: «یکی از شهدا به نام علیرضا عاصمی را به‌عنوان سوژه نمایش انتخاب کردیم که فرد موثری بوده و بمب‌هایی که صدام حسین بر سر مردم می‌ریخته را خنثی می‌کرده است. این مرد بزرگ در سال ۱۳۶۵ بر اثر انفجار شهید می‌شود. در این نمایش زیست شهید را از زمان انقلاب تا دفاع‌مقدس بررسی می‌کنیم. نمایش آهوان در هفتمین جشنواره تئاتر ملی ایثار هم برگزیده شد.»
نمایش «صنم» به نویسندگی بهناز دوستی و کارگردانی امیرارسلان مهدوی از ساری نیز در تماشاخانه سنگلج اجرا شد، این نمایش نیز در جشنواره تئاتر منطقه‌ای فجر که در استان فارس و شهر شیراز برگزار شد خوش درخشیده است، اکنون یکی از شانس‌های جوایز جشنواره نیز هست، «صنم» روایت زوج پزشکی است که در دوران کرونا در مناطق روستایی (در این نمایش چهاردانگه) مشغول خدمت هستند که به دلیل عدم رعایت مسائل بهداشتی، همسر به کرونا مبتلا شده و جان خود را از دست می‌دهد.
پس از این تراژدی دردناک، زن دچار جنون شده و به بیمارستان و مرکز نگهداری منتقل می‌شود و در این مرکز باقی نمایش ادامه خواهد داشت.
تماشاخانه ایرانشهر نیز که پس از واگذاری به سازمان فرهنگی‌هنری شهرداری تهران تعطیل شده بود و هیچ فعالیتی نداشت همزمان با جشنواره تئاتر فجر جانی دوباره گرفت و به واسطه این دوره از جشنواره میزبان نمایش‌های «هی می‌خوابم خوابتو می‌بینم» به نویسندگی محمود خرم‌آزادی و کارگردانی رضا بهنامی از تهران و نمایش «که» با نویسندگی و کارگردانی بهمن علاقبندان از تهران شد، امید است که بازگشایی ادامه‌دار باشد و سازمان فرهنگی‌هنری شهرداری تهران هم چون دیگر مراکز تئاتری که در سطح شهر تهران در اختیار دارد این سالن همیشه‌فعال را به تعطیلی کامل نکشاند یا هم چون پردیس تئاتر خاوران سهمیه تئاتری‌ها را تبدیل به استودیوی تلویزیونی و فیلمسازی برای درآمدزایی بیشتر ننماید.
در بخش تئاتر خیابانی که همواره از هیجان‌انگیزترین گونه‌های تئاتری به‌حساب می‌آید، آثاری برای عموم اجرا شد، هرچند انتظار می‌رفت در این دوره جامعیت بیشتری از مخاطبان سطح استان تهران از تماشای آثار بهره می‌بردند که متاسفانه همچون دوره‌های قبل اجراهای محدودی برای گروه‌های خیابانی تدارک دیده شده است، در این بخش شش اثر نمایشی در پهنه رودکی و یک اثر نمایشی در ایوان انتظار متروی حضرت ولیعصر(عج) اجرا شد.
وزیر ارشاد در میان تئاتری‌ها
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در روز دوم جشنواره به دیدن یک نمایش رفت و در جمع خبرنگاران اظهاراتی داشت، ازجمله صحبت درمورد عدم تخصیص بودجه تئاتر فجر و گفت: «تلاش کرده‌ایم چیزی که دبیران محترم جشنواره‌ها به ما گفته‌اند تا حد زیادی تحقق پیدا کند و به محمود سالاری معاون هنری و کاظم نظری مدیرکل هنرهای نمایشی گفته‌ایم که ان‌شاءالله این بودجه را تخصیص دهند و کارهایش انجام شده است.»
این اظهارات وزیر از جایی نشأت می‌گیرد که کوروش زارعی دبیر این دوره از جشنواره تئاتر فجر در نشست خبری گفته بود از میزان بودجه اطلاعی ندارد و امیدوار است که مسئولان پشت او را خالی نکنند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره سرانجام وضعیت حریم مجموعه تئاترشهر که یک مساله حاشیه‌ای همواره حل نشده است، اظهار داشت: «در روزهای آینده قرار است با شهردار کار را رسما شروع کنیم فقط هماهنگی‌های اجرایی مانده، توافقنامه انجام‌شده و به‌زودی حریم تئاترشهر برقرار می‌شود. امیدواریم شهرداری زودتر این کار را انجام دهد.»
وزیر ارشاد و مساله تلخ همیشگی بودجه تئاتر!
اسماعیلی درباره شرایط سخت وضعیت بودجه اهالی تئاتر تنها به این جمله بسنده کرد که «معاون هنری هر موردی در این خصوص داشتند ما چشم گفته‌ایم.» هرچند در عمل تا امروز بودجه تئاتر فجر به گفته دبیر جشنواره در هاله‌ای از ابهام است، چه برسد به وضعیت تئاتر کشور که بودجه‌اش اصلا مشخص نیست و عملا کاظم نظری به‌عنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی در بحران اقتصادی این مجموعه گرفتار شده است.
روز سوم
برای بررسی روز سوم جشنواره ابتدا به تالار اصلی مجموعه تئاترشهر رفتیم، نمایش «مانداک» از شهر ملایر در نوبت اجرا بود و مخاطبان نمایش در انتظار برای دیدن اجرا، تعدادی از مخاطبان در رابطه با نمایش‌های روز گذشته صحبت می‌کردند و البته استودیو ساخته‌شده کوچک کنار مجموعه تئاترشهر هم درحال گزارش از روند اجراها بود.
میان چهره‌های حاضر در تالار انتظار مجموعه تئاترشهر برخی چهره‌های نام‌آشنای تئاتر نیز دیده می‌شدند. همزمان با اجرای تالار اصلی مجموعه تئاترشهر تالار چارسو میزبان نمایش «آگنی تاژ» از ماهشر بود، به‌علت هم‌زمانی باید یکی از نمایش‌ها را برای دیدن انتخاب می‌کردم اما به قسمت انتظار تالار چارسو رفتم تا میزان مخاطبان این نمایش را هم بسنجم، تعداد نه به شلوغی تالار اصلی اما قابل‌قبول بود، حضور رسانه‌ها و البته مخاطبان مردمی در این تالار قابل‌توجه بود.
تماشاخانه‌های سنگلج، مولوی و ایرانشهر هم سه اجرای دیگر را بر صحنه داشتند که البته به‌علت بعد مسافت و البته زمان‌بندی فشرده آثار امکان حضور در تمامی تالارها برای یک مخاطب یا خبرنگار نیست و این یکی از نقطه‌ضعف‌های مهم جشنواره است که امکان مناسبی برای تماشای تمامی آثار فراهم نکرده و زمانبندی‌ها همچون سالیان گذشته به‌خوبی تنظیم نشده است، به‌هرحال در برنامه‌ریزی چنین جشنواره بین‌المللی باید مساله ترافیک کلانشهر تهران آن هم در ساعات اوج ترافیک در نظر گرفته شود.
نمایش خیابانی، ظرفیت مردمی
مانند تمامی روزهای دیگر جشنواره تئاتر فجر اجراهای خیابانی از ظهر هر روز به اجرا در معابر و محافل عمومی می‌پردازند، اجراهایی که با استقبال مردم در خیابان‌های محدود مرکز شهر می‌شود. برای مشاهده وضعیت این اجراها به ایوان انتظار میدان ولیعصر(عج) رفتیم، تاکنون نمایش‌های خیابانی «قل‌آب» به کارگردانی بهناز زحمت‌کش از یزد که از آثار معرفی‌شده هجدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت و روایتی از مشک حضرت عباس(ع) است، موردپسند مخاطبان مردمی بود. «تکم» دیگر نمایش خیابانی جشنواره بود که به کارگردانی معین جعفری از اهر در این محل برای علاقه‌مندان هنرهای نمایشی اجرا شد.