نخستین کنگره بین‌المللی بانوان تأثیرگذار روز ۳۰ دی ماه با حضور شماری از چهره‌های برگزیده و فعال در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به میزبانی ایران برگزار شد.
ایرنا در گفتگو با انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور به بررسی ابعاد این نشست پرداخته است که در ادامه آنرا می‌خوانید:
ایده برگزاری کنگره بین‌المللی بانوان تأثیرگذار بر مبنای چه مؤلفه‌هایی مطرح شد و اجرای آن در دستور کار قرار گرفت؟
ما از سال گذشته تصمیم گرفتیم چهره‌های درخشان و موفق از بانوان را در عرصه‌های مختلف شناسایی کرده و بکوشیم با برگزاری یک نشست، فضا را برای تبادل این ایده‌ها و اندیشه‌ها مهیا نماییم. سال گذشته شماری از بانوان برتر و اندیشمند از کشور‌های دیگر دعوت شدند که علاوه بر تجلیل از آنها، یک نشست هم‌اندیشی هم با مشارکت آنها برگزار شد. پس از برگزاری نشست سال گذشته پیشنهاد شد این اقدام در سطحی گسترده‌تر مورد پیگیری و نقش بانوان در حوزه‌های مختلف مورد توجه قرار گیرد.
این پیشنهاد امکان خوبی را در اختیار می‌گذاشت تا موضوع جایزه «گوهرشاد» را به طور گسترده تری پیگیری کرده و پس از آن برای تشکیل یک انجمن بین المللی اقدام و با دیگر کشور‌ها برای اجرایی کردن آن رایزنی نماییم.
در حقیقت ایده برگزاری کنوانسیون «زنان تأثیرگذار» سال گذشته مطرح شده بود، اما در آن موقع فرصت زیادی باقی نمانده بود تا در سطح گسترده‌ای پیگیری و اجرا شود، اما امسال گروه علمی مرتبط با آن تشکیل و با گروه‌های مختلف تماس گرفته شد که در ادامه ۷۰۰ نفر انتخاب و معرفی شده و از بین آنها هم ۷۰ نفر به عنوان چهره‌های برتر انتخاب شدند. از بین آنها نیز ۷ نفر به عنوان برگزیده در سطح بین‌الملل انتخاب شدند.
اشاره کردید که شماری از میهمانان در این نشست به عنوان منتخب نهایی برگزیده شده و با اهدای جایزه از آنها تقدیر شد. انتخاب نهایی و اهدای جوایز متناسب با چه شاخص‌هایی صورت گرفته است؟
در بسیاری از نشست‌هایی که در محافل گوناگون برگزار می‌شود، جوایز مختلفی متناسب با ویژگی‌ها و شرایط خاص میهمانان و برگزیدگان اهدا می‌شود. یکی از جوایزی که ایران می‌دهد، «جایزه المصطفی» نام دارد که یک جایزه علمی به حساب می‌آید. ما معتقد هستیم حق بسیاری از خانم‌ها به رغم شرایط منحصر به فردی که دارند و مسئولیت‌هایی که به دلیل جنسیت‌شان به دوش می‌کشند، نادیده گرفته می‌شود و این امر به دلیل مسئولیت‌های چند وجهی است برعهده آنها است. از این رو این ضرورت را احساس کردیم که صدای بسیاری از بانوان موفق، اما گمنامی باشیم که با عبور از تنگنا‌های متعارف، در سطحی گسترده مشغول به فعالیت هستند، اما صدایشان شنیده نمی‌شود.
این در حالی است که در سطح بین‌المللی، اقداماتی برای معرفی زنان همچون انتخاب دختر شایسته انجام می‌شود که معیار انتخاب آنها بیشتر به مختصات ظاهری این زنان منحصر و زیر سایه یک نگاه ابزاری از ویژگی‌ها، استعداد‌ها و خلاقیت‌های زنان چشم‌پوشی می‌شود، اما تصمیم گرفتیم با تکیه بر ظرفیت گسترده بانوان، آغازگر یک روند تحول خواهانه و مبتکرانه در سطح بین‌الملل باشیم و وجوه انسانی، علمی و اجتماعی زنان را مورد توجه قرار دهیم.
چه شاخص‌هایی را در روند این دعوت فراگیر از میهمانان مورد توجه قرار دادید؟
با توجه به چنین معیار‌هایی از جمله ویژگی‌های علمی، کارآفرینی و اثرگذاری در حوزه اقتصادی و شکوفایی و تلاش برای تأمین نیاز‌های زنان محروم و سرپرست خانوار، به شناسایی این بانوان اقدام گردید؛ یعنی زنانی که توانسته‌اند حرکت اجتماعی، صلح و آرامش و امنیت در منطقه ایجاد کنند و با چنین ویژگی‌هایی مشهور شده‌اند. در حقیقت ملاک اصلی ما در این انتخاب، «تأثیرگذاری» بود.
این تأثیرگذاری می‌توانست در سطوح مختلف پدیدار شود. کسانی که توانسته‌اند در یک فضای مشخص به عنوان مثال در یک منطقه خاص یا با پیگیری یک حرکت اجتماعی خیرخواهانه اثرگذار باشند و اقدامات روشنگرانه‌ای انجام دهند که موجب تحول و ارتقای سطح آگاهی جامعه زنان شود.
همچنین چهره‌هایی که توانسته‌اند در سطح فعالیت در عرصه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای جهت گیری‌های مؤثری برای ارتقای سطح علمی و اجتماعی همه زنان داشته باشند، در این انتخاب جای گرفته‌اند. از سوی دیگر زنانی که توانسته‌اند با پشت سر گذاشتن موانع زیادی، در مقام‌ها و سطوح بالا مشغول به فعالیت شده و بر موانع فائق آمده‌اند، نیز در این گستره قرار گرفته‌اند.
به این‌ها باید بانوانی را افزود که گرچه دارای نسبت خانوادگی با مقام‌های عالی رتبه بوده‌اند، اما پیشتر ذیل سابقه درخشان خود در عرصه‌های متعدد علمی و اجتماعی جزو چهره‌های اثرگذار کشور‌های خود به شمار می‌آمده‌اند. این مسأله درباره همسر رئیس جمهور کشورمان نیز مصداق دارد؛ چه آنکه ایشان پیش از انتخاب آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور نیز آغازگر حرکت‌های علمی و تربیتی اثرگذاری بوده‌اند.
پراکندگی جمعیت حاضر با توجه به چه معیار‌هایی درنظر گرفته شده است؟ همه نواحی جغرافیایی جهان را شامل شده است؟
بله از پنج قاره در این کنگره شرکت کردند و به این ترتیب ما از همه مناطق جغرافیایی میهمان داشته‌ایم؛ چه میهمان‌هایی که به صورت آزاد و به دلیل تأثیرگذاری فردی دعوت شدند و چه افرادی که از منظر سیاسی و حکومتی شناخته شده بودند و همچنین میهمانانی که به دلیل موقعیت ویژه انتساب به رئیس جمهور یا نخست‌وزیر نقش منحصر به فردی را در محقق کردن اهداف تعیین شده برای کشور‌های خود ایفا نموده‌اند.
این نشست یک ماه بعد از حذف ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد، برگزار شد. انجام این رویداد را از منظر مواجهه با روند تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی تا چه اندازه اثرگذار می‌دانید؟
ایده برگزاری این نشست سال گذشته مطرح شد و امسال برای برگزاری آن برنامه ریزی مفصلی صورت گرفت، اما در حالی برگزار شد که کشور ناآرامی‌هایی را پشت سر گذاشته بود یعنی زمانی که بسیاری در تلاش بودند وجهه جمهوری اسلامی را در صحنه بین‌المللی با بهره‌گیری از ابزار رسانه‌ای و تبلیغی مخدوش نمایند؛ رویکردی که ایجاد نگرانی و وحشت در میان سایر کشور‌ها را از برقراری رابطه با ایران دنبال می‌کرد.
انجام این نشست که مورد توجه ویژه‌ای در سطح بین‌الملل قرار گرفت، این واقعیت را آشکار کرد که بسیاری از کشور‌ها اعتنایی به این تهدیدات و اقدامات تبلیغاتی برای حذف یک کشور و محروم کردن از حق و حقوق بنیادین آن ندارند؛ امری که در وجهی دیگر نشان داد زنان در نقاط مختلف جهان با یکدیگر متحد و آماده دفاع از حقوق مشروع و بحق خود هستند.
در پی برگزاری این نشست، بسیاری آمدند و کسانی هم که امکان حضور نداشتند، با ارسال پیام اعلام کردند که همسوی مواضع اصولی و ارزش‌های جمهوری اسلامی هستند، اما برای مشارکت در نشست تهران با تهدید برخی کشور‌ها روبه‌رو شده‌اند. اما در مجموع اغلب شخصیت‌ها و نمایندگان اتحادیه‌ها، انجمن‌های مرتبط با بانوان و رسانه‌هایی که به این نشست دعوت شدند، حضور یافتند و پاسخ خوبی به ایده پیشنهادی جمهوری اسلامی دادند.
بنابراین می‌توان پیامد‌های برگزاری این نشست را از منظر بی اثرساختن پروژه انزواسازی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار داد؟
بله این سطح از استقبال برای حضور در این نشست بی سابقه بود و این واقعیت را به اثبات رساند که نمونه اخیر تلاش سلطه مآبانه امریکا و دیگر قدرت‌ها برای تأثیرگذاری بر دیگر کشور‌ها ناکام مانده است. به طور طبیعی اگر جهان بخواهد با عینک واقع بینانه به صحنه تحولات نگاه کند و متکی به نوع نگاه غرب نباشد، می‌تواند واقعیات را در استقبال گسترده از این نشست ببیند؛ یعنی در شرایطی که بیشتر از یک ماه از لغو عضویت جمهوری اسلامی در کمیسیون مقام زن نگذشته است و بلندگو‌های جهانی تلاش کرده‌اند تصویر سیاهی از کشورمان درخصوص وضعیت آزادی و بهره‌مندی زنان ایرانی از حقوق مشروع خود به نمایش بگذارند، بسیاری از زنان در سراسر جهان به دعوت ایران پاسخ گفتند و با شور و حرارت در نشست تهران مشارکت کردند.
در میان ۷۰ مقامی که از کشور‌های مختلف حضور یافتند، چند وزیر زن، نماینده مجلس، معاون وزیر، معاون رئیس جمهور، رئیس دانشگاه، نماینده سازمان‌های بین المللی و ۴ همسر رئیس جمهور و نخست وزیر مشارکت داشتند و از فضای همسویی و تبادل نظر شکل گرفته در آن استقبال کردند. تقریباً بدون استثنا همه خانم‌هایی که با آنها گفتگو می‌کردم، می‌گفتند: «چرا ایران زودتر اقدام به انجام چنین کاری نکرد؟» آنها همچنین برای ادامه برگزاری چنین نشست‌هایی ابراز علاقه می‌کردند.
چه بازخورد‌هایی از میهمانان حاضر در این نشست درباره نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی در عرصه سیاست خارجی و اقدامات فرهنگی بین‌المللی که در پیش گرفته است دریافت کرده اید؟
بسیاری از میهمانان تأکید ویژه‌ای داشتند مبنی بر اینکه نقطه نظرات و رویکرد اصولی جمهوری اسلامی و همچنین دستاورد‌های آن را در کشور‌های خود بازتاب خواهند داد. ما در حاشیه این کنگره یک نمایشگاه نیز برگزار کردیم و دستاورد‌های بیش از ۲۰۰ شرکت را به نمایش گذاشتیم که مدیرعامل همه این شرکت‌ها از بانوان بوده اند که این امر موجب شگفتی میهمانان شده بود.
چنان که می‌گفتند: «ما باور نمی‌کردیم زنان ایرانی در چنین سطحی فعالیت داشته باشند.» حتی خانمی که از ژاپن آمده بود می‌گفت: «من به جرأت می‌گویم که خانم‌های ایران در سطحی به مراتب پیشرفته‌تر از زنان ژاپنی کار می‌کنند.» این نمایشگاه خیلی مورد توجه قرار گرفت و بسیار تأثیرگذار بود.
نمایندگان برخی از کشور‌ها پس از بازتاب گسترده برگزاری این نشست تماس‌های زیادی با ما می‌گرفتند و از چند و، چون خبر‌هایی که به آنها مخابره می‌شد، می‌پرسیدند و تأکید داشتند که چنین اقداماتی می‌تواند در بی اثر کردن سناریوی برخی کشور‌ها علیه ایران، موفق باشد. برخی میهمانان این نشست، وقتی تهران را ترک می‌کردند این مهم را تصریح می‌کردند که این سفر در تغییر نگاه‌شان به ایران بسیار اثرگذار بوده است.
در تغییر این تصورات، مثالی عرض کنم؛ اعضای یکی از گروه‌های حاضر در ایران می‌گفتند که در آغاز حضورشان در هتل محل اقامت، برای خروج از اتاق دچار ترس و خوف بوده‌اند و می‌ترسیده‌اند که کشته شوند! یا خانم دیگری در فرودگاه گفته بود: «آیا من می‌توانم زنده برگردم؟» یا برخی می‌پرسیدند: «آیا شما می‌توانید در همه مقاطع دانشگاه وارد شوید؟» همچنین برخی در روند بازدید‌هایی که داشته‌اند، از مشاهده کالا‌های تولید ایرانی تعجب کرده و معتقد بودند با وجود تحریم‌ها این حجم از محصولات تولید داخلی بسیار عجیب است.
میهمانان نمونه‌هایی از نقض اخباری را می‌دیدند که در کشور‌های خود به صورت کذب منتشر شده بود و می‌گفتند: «ما با مشاهده واقعیت در ایران متوجه شده‌ایم که رسانه‌ها چگونه سعی می‌کنند که با شایعه‌سازی و فضاسازی و انتشار اخبار دروغ، موضوعاتی را که مخالفان در ضدیت با ایران دنبال می‌کنند، به خورد مخاطب می‌دهند.»
همچنین در حاشیه این نشست با یکی از بانوان آلمانی میهمان صحبت می‌کردم که ماجرای رفت و آمدش به داخل شهر و گفتگو با شماری از زنان شهروندمان را روایت می‌کرد. او می‌گفت: «گاهی که در رستوران یا کافه غذا می‌خوردم، برخی از خانم‌های ایرانی که متوجه ملیت خارجی من می‌شدند، برای گفتگو نزد من می‌آمدند و نسبت به حضور در کشور‌های غربی مشتاق بودند.» ایشان از من می‌خواست که فضایی را برای گفتگو با این دسته از زنان که تمایل به سفر و زندگی در کشور‌های غربی دارند، فراهم کرده و آنها را توجیه کنیم این تصور که اروپا بهشت است، درست نیست آن هم در حالی که خود ایران از نعمت‌های بسیاری بهره‌مند است.
قریب به اتفاق میهمانانی که در شهر رفت و آمد کرده و با بسیاری گفتگو کرده بودند، بسیار خوشحال بودند که ذهنیت پیشین‌شان پاک شده است. آنها معتقد بودند که ایران باید در سطح رسانه‌ای اقدامات بیشتری را برای رساندن واقعیت زندگی زنان ایرانی و خودکفایی جمهوری اسلامی به جریان بیندازد و به برخی از کشور‌ها اجازه ندهد مطابق با خواسته‌های خود، کشورمان را به تصویر بکشند.
در مجموع برای میهمانان حاضر در این نشست جالب بود که دستاورد‌های ایران را بسیار متفاوت از تصورات انتزاعی خود می‌دیدند؛ بنابراین همان طور که در ابتدا متفق‌القول از برگزاری این نشست استقبال کردند، هنگام بازگشت هم متفق‌القول می‌گفتند که زنان ایران توانمند، قوی، شجاع و بی نظیرند.
برخی واکنش‌های جناحی با هدف تضعیف انجام این اجلاس ملی - بین‌المللی صورت گرفت و انتقادات ناروایی مطرح شد. چنان که بسیاری از ناظران سیاسی این واکنش‌های منفی را نکوهش کردند. نظر شما درباره حاشیه‌های ایجاد شده چیست؟
طرح این انتقادات مصداق همان مثالی است که می‌گویند به قطاری که حرکت می‌کند، سنگ می‌زنند. واقعیت این است که این حرکت بسیار خوب، سودمند و اثرگذار بسیاری را ناراحت کرده است. این افراد باور نمی‌کردند که بعد از اقدامات چند ماهه اخیر که برای زیر سؤال بردن وضعیت زنان ایرانی انجام دادند، چنین نشستی در این سطح گسترده برگزار شود و تا این اندازه در سراسر جهان مورد استقبال قرار گیرد.
منتقدان در حالی به برگزاری این نشست حمله کرده‌اند که در سخنان‌شان هیچ ردی از منطق و استدلال دیده نمی‌شود. آنها با یک ظاهربینی سطحی و نگاه تحقیرآمیز بالا به پایین، ترکیب جمعیتی حاضر در این نشست را زیر سؤال بردند. چنان که مشاهده کردم عکس یکی از میهمانان را که رئیس مجلس دپارتمان یکی از کشور‌های آمریکای لاتین بود، منتشر کرده و به تمسخر نوشته بودند «زن تأثیرگذار.» در حالی که در این سخنان منتقدانه فقط به کوچک بودن کشور او توجه کرده بودند.
حال آنکه دست بر قضا این فرد از کشوری آمده بود که دستیابی زنان به مناصب و موقعیت‌های بالای اجتماعی و سیاسی در قیاس با یک کشور پیشرفته بسیار دشوارتر است، اما او توانسته بود به مرتبه بالایی دست یابد. یعنی در روند مبارزه با خشونت علیه زنان و توانمندسازی دارای کارنامه روشنی است..
در مثالی دیگر برخی منتقدان عکس میهمانی از کشور «بورکینافاسو» را منتشر کرده و موقعیت کشور او را مورد تمسخر قرار دادند. این در حالی است که کوچک شمردن دیگران نشان دهنده نوع نگاه مردودی است که در بعضی از گروه‌ها و جناح‌ها دیده می‌شود. حال آنکه همه انسان‌ها محترم هستند؛ خصوصاً انسان‌هایی که در مناطق محروم تأثیرگذار هستند. این در حالی است که خانم‌هایی که در مناطقی که بشدت تحت ظلم و ستم هستند، برای کمک به زنان و جامعه و ارتقای سطح علمی و فکری و اجتماعی جامعه تلاش می‌کنند، باید بیشتر دیده شوند.
اما برخی عادت کرده‌اند که بیشتر به دیدار مقامات کشور‌هایی بشتابند که نگاه متکبرانه به ایران دارند. معتقدم چنین نگاه‌هایی واقعاً وجود دارد و چنین تحقیر‌هایی نسبت به اقدامات خوب خودی و داخلی وجود دارد و برخی حاضر نیستند که واقعیت را ببینند و به آن افتخار کنند.
بنده از اول انقلاب تاکنون در اکثر همایش‌های مرتبط با زنان حضور داشته و در بعضی اوقات مسئولیت داشته‌ام، اما حقیقتاً همایشی به این وسعت و مشارکت گسترده از منظر جغرافیایی و از نظر مذهب و تفکر نداشته یا کم داشته‌ایم. آخر آنکه این انتقادات و نظرات تحقیرآمیز در حالی مطرح شده که حضور بسیاری از حاضران در این نشست به مقدمه‌سازی برای انعقاد قرارداد‌هایی در زمینه‌های کشاورزی، صنایع تبدیلی و انرژی و همچنین همکاری در عرصه‌های دیگر علمی و پژوهشی انجامید.
ترکیب میهمانان خارجی کنگره بین‌المللی زنان تأثیرگذار
«برنا» در گزارشی ترکیب میهمانان خارجی حاضر در کنگره بین‌المللی زنان تأثیرگذار در تهران را منتشر کرد. بر این اساس، همسران رؤسای جمهور صربستان و ارمنستان و نخست وزیران قرقیزستان و بورکینافاسو در آن حاضر بودند و همسران رؤسای جمهور ترکیه، ونزوئلا، نیکاراگوئه و سوریه نیز با پیام تصویری یا مکتوب در این گردهمایی شرکت کردند.
همچنین نمایندگان ویژه همسران رئیس جمهور ۱۳ کشور اعم از کامرون، زیمبابوه، گینه بیسائو، سوریه، اوگاندا، قطر، سیرالئون، ونزوئلا، عمان و نیجریه از حاضران در این برنامه بودند. علاوه بر این معاون نخست وزیران ازبکستان، بورکینافاسو و اوگاندا و همچنین معاون رئیس جمهور گینه در این گردهمایی شرکت کرده بودند. حضور ۲۰ نفر از وزرای کشور‌ها اعم از عراق، ازبکستان، کامرون، نیکاراگوئه (۶ وزیر)، سنگال، قرقیزستان (۲ وزیر)، پاکستان (۲ وزیر)، عمان، اندونزی، ارمنستان و بورکینافاسو نیز از جزئیات دیگر شرکت کنندگان این برنامه است.
علاوه بر این ۵ نفر از نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی شامل مشاور نماینده دبیرکل سازمان ملل (کویت)، معاون سازمان آفریقایی زنان (مالی)، دبیرکل سازمان جوانان غرب آفریقا (گینه بیسائو)، معاون بین‌الملل سازمان زنان (اندونزی) و رئیس آمبودزمان مقابله با آزار زنان (پاکستان) نمایندگان اتحادیه‌های بین‌المللی بودند که در این گردهمایی حاضر شدند.
پارلمان‌های کشور‌ها نیز نمایندگانی به این کنگره فرستاده بودند که از عراق ۲ نفر، صربستان ۲ نماینده، سریلانکا ۲نماینده، نیجر ۳ نفر، اکوادور ۳ نفر، پاکستان ۳ نفر، ساحل عاج ۵ نفر، ونزوئلا ۲ نفر و ازبکستان، سنگال، قرقیزستان و تاجیکستان هر کدام یک نفر از نمایندگان مجلس خود را به این همایش فرستاده بودند. ۴۷ نفر از شرکت کنندگان در سطح معاون وزیر، مشاور وزیر، دستیار وزیر، رئیس نهاد‌های مرتبط با زنان که همتراز با وزیر یا معاون وزیر هستند نیز حاضر بودند که شامل کشور‌های عراق، صربستان، کویت، کامرون، ترکمنستان، مالی، بورکینافاسو، سنگال، ارمنستان، نیجریه، قرقیزستان، قزاقستان، نیجر، گینه کوناکری، روسیه، اکوادور، ونزوئلا، گینه بیسائو، پاکستان، سوریه، ساحل عاج، سیرالئون، تاجیکستان، قطر، جمهوری‌آذربایجان و عمان است.
۲۱ رئیس دانشگاه نیز از کشور‌های عراق، صربستان، کره جنوبی، بروئنی، ازبکستان، گرجستان، الجزایر، زیمبابوه، پاکستان، سوریه، بلاروس، اندونزی و برزیل از حاضران این برنامه بودند.
۷۰ نفر نیز از مراکز فرهنگی، انجمن دوستی، پژوهشگر، فعال حوزه زنان و امور خیریه، اتحادیه زنان و اتحادیه بازرگانان در این برنامه شرکت کرده بودند که شامل کشور‌های عراق، صربستان، کویت، کره جنوبی، فنلاند، ژاپن، اردن، برونئی، سوئد، هند، ازبکستان، نامیبیا، انگلیس، نیکاراگوئه، استرالیا، کوبا، سنگال، بلغارستان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، کونگو، تایلند، ایرلند، گینه کوناکری، چین، روسیه، تاتارستان، مکزیک، ونزوئلا، آرژانتین، آلمان، دانمارک، مالزی، پاکستان، سوریه، رومانی، تونس، بلاروس، غنا، بوسنی، سیرالئون، تاجیکستان و قطر است.
این فهرست نشان می‌دهد که این کنگره بین‌المللی در همه سطوح کشور‌ها از تمامی قاره‌های دنیا میهمان داشته و از معاونان وزیر تا همسران نخست‌وزیران و رؤسای جمهور و رؤسای دانشگاه و اندیشمندان و صاحبنظران زن کشور‌های مختلف در آن حاضر بودند.