گروه جامعه: اگرچه غول کنکور دیگر مثل 10، 20 سال گذشته نیست و این روزها با انواع و اقسام کتاب‌های آزمون و سؤالات تستی و خلاصه درس‌ها که خودش مافیای بزرگی را رقم زده، آسان‌تر از گذشته شده است، با این حال، هنوز برای خیلی از دانشآموزان، کنکور، قورباغه‌ای است که قورت‌دادن آن به سادگی ممکن نیست. برای همین عده‌ای سودای طی‌کردن ره صدساله را یک‌شبه در سر می‌پرورانند و به جای تمرکز بر درس و کتاب، انواع و اقسام راههای تقلب در کنکور را پیش می‌کشند. ماجرایی که اتفاقا در سال‌های اخیر بیشتر گل کرده و دردسرهای عجیبی را به وجود آورده است. تا جایی که نیمه دی ماه امسال، معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش در یک برنامه تلویزیونی از قطع سراسری اینترنت در ساعات برگزاری کنکور سراسری خبر داد. گفته‌ای که عقل از سر بسیاری پراند و علاوه بر واکنش‌های بسیار کاربران در فضای مجازی، صدای متخصصان حوزه فناوری را هم درآورد و عده‌ای همین را بهانه‌ای برای آغاز قطعی کلی اینترنت در کشور دانستند. ماجرایی که از آغاز پاییز امسال پا گرفت و روز به روز محدودیت‌های دسترسی به اینترنت را کمتر کرد. این وسط راههای میانبری که عده‌ای برای دسترسی به سؤالات کنکور و پاسخ‌های آن طی می‌کنند هم کم نیست. از هندزفری کاملا نامرئی که در گوش جاساز می‌شود گرفته تا خودکارهایی که سیم‌کارت در آنها قرار می‌گیرد و با فشاردادن سر آن ارتباط با بیرون از محل برگزاری آزمون برقرار می‌شود یا پاک‌کن و گردن‌آویزهایی که سیم‌کارت در آنها قرار می‌گیرد و موارد دیگری که همین‌قدر عجیب به نظر می‌رسند.
1401، پرحاشیه‌ترین کنکور ممکن
حواشی کنکور 1401 از انتشار سؤالات از همان نخستین روز برگزاری کنکور در کانال‌های تلگرامی شروع شد و با انتشار سؤالات گروه ریاضی ساعت ۹ صبح و سؤالات گروه تجربی حوالی ۱۰ صبح، حواشی جدی‌تر به خود گرفت. ماجرا به قدری بیخ پیدا کرد که سازمان سنجش هم انتشار سؤالات گروه آزمایشی علوم ریاضی و تجربی در فضای مجازی را تأیید کرد و عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش در این باره گفت: «روز برگزاری آزمون گروه علوم ریاضی به کمک دستگاه‌های آشکارساز ۷۰ مورد تخلف در سر جلسه امتحان پیدا کردیم، همچنین بیش از ۴۵۰ داوطلب متخلف در آزمون گروه علوم تجربی که ابزار الکترونیک به همراه داشتند شناسایی و برای آنها پرونده تشکیل شده است».
این میزان از تخلف در شرایطی بود که سازمان سنجش مدت‌ها قبل از برگزاری کنکور ۱۴۰۱، از قطع اینترنت حوزه‌های برگزاری آزمون و کمک شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارائه دستگاهی به منظور کشف هرگونه ابزار الکترونیک در حوزه‌های آزمون خبر داده بود.
در نهایت حاشیه‌های کنکور ۱۴۰۱ تا جایی پیش رفت که رئیس‌جمهور دستور داد هیئت منتخبی برای تحقیق و بررسی ابعاد برخی شبهات مطرح‌شده در این آزمون تشکیل شود تا ابعاد مختلف آن را بررسی کند؛ شورای حفاظت آزمون با حضور نیروهای امنیتی و قضائی مانند پلیس فتا و حفاظت اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات.
موضوعی که عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش هم به آن اشاره داشت و در گفت‌وگو با ایلنا در مورد همکاری این سازمان با نهادهای امنیتی در برگزاری کنکور و استفاده از تخصص آنها در شناسایی دستگاه‌های تقلب پیشرفته که حتی برای کارهای جاسوسی هم به کار می‌روند، توضیحاتی داد: «یک شورای حفاظت از آزمون داریم که در این شورا طبیعتا تمام دستگاه‌های اجرائی و نظارتی و قانون‌گذار و حتی قوه قضائیه و ضابطین حضور دارند. در این شورا تصمیم‌گیری می‌شود که به چه شیوه عمل کنیم و رصد میدانی انجام می‌شود و همچنین شبکه‌های متخلفی که داوطلبان را به گمراهی می‌کشانند، کشف می‌کنند. سال گذشته حدود ۱۲ شبکه تقلب و تخلف را به کمک ضابطین امر شناسایی کردیم. در دوره آزمون قوه قضائیه و قاضی کشیک حضور دارند و برای خطاها و مسیرهای خلاف قانون بلافاصله حکم صادر می‌کنند و ضابطین کار عملیاتی انجام می‌دهند». او همچنین از ارتباط گسترده بین سازمان سنجش آموزش کشور و نیروی انتظامی، قوه قضائیه و وزارت اطلاعات در جهت ایمن‌کردن فضای آزمون سراسری خبر داد و گفت: «طراحی‌هایی برای این هدف داریم که با تعامل با یکدیگر انجام می‌شود».
بازار داغ خرید و فروش
«فروش سؤالات امتحان نهایی رایگان است، درآمدشان از ثبت‌نام فریب‌خوردگانی است که برای کنکور به اینها اطمینان می‌دهند. قیمت واقعی‌ها، یک میلیارد تومان و دله‌دزدها از ۲۰ میلیون تومان به بالاست. متأسفانه این پول‌ها برای پولدارها پولی نیست»، «تقلب در امنیت کامل برگزار شد، بچه‌ها هیچ مشکلی نداشتن، امنیت براشون مهیا بود، دم مسئولین گرم». اینها گفته‌های یکی از مدرسان کنکور به ایسناست. گفته‌هایی که از یک بازار سیاه داغ در زمینه خرید و فروش سؤالات کنکور حکایت دارد. ماجرایی که علاوه بر کشیدن خط بطلان بر عدالت آموزشی، بر انگیزه دانشآموزان هم تأثیر شگفتی دارد.
اسلامی، مدرس ادبیات دانشگاه تهران در این رابطه به ایسنا گفته است: «اساسا در زمینه‌ای که بخواهید فعالیت کنید اگر بدانید رویه عادلانه‌ای بر آن حاکم است، انگیزه‌تان بالا می‌رود و برای آن تلاش می‌کنید اما اگر بدانید کمک‌ها برای برخی از جای دیگری می‌رسد، انگیزه‌تان را از دست می‌دهید. به‌مرور زمان به‌جای آنکه برخی دانشآموزان به سمت فراگیری علم بروند، به سمت استفاده از روش‌های نوین تقلب می‌روند. تبعات چنین اتفاقاتی ضعیف‌شدن بنیان‌های آموزش در کشور است و من استاد دانشجوهای بااستعدادی نمی‌بینم و با دانشجوهایی طرف خواهیم بود که ۴۰ تا ۶۰ درصد سهم پذیرششان، از تقلب بوده است».
او معتقد است بحث تقلب در امتحانات، شوخی نیست: «بلکه تأثیرات مخربی دارد که در آینده بر جای خواهد گذاشت. وقتی نمی‌توانیم آزمون امنی برگزار کنیم چرا باید سهم قطعی بالا برای آن در پذیرش کنکور در نظر بگیریم؟ در کنکور سراسری همه دستگاه‌ها بسیج می‌شوند تا امنیت آزمون برقرار شود و کسانی به دانشگاه راه یابند که نتیجه تلاش خودشان باشد».
او به مصوبه اخیر کنکوری شورای عالی و تصمیم بر افزایش سهم سوابق تحصیلی هم اشاره می‌کند: «دو بار در سال و هر بار در بازه زمانی حدودا یک‌ماهه امتحانات نهایی مگر می‌شود همه دستگاه‌ها را به این آسانی بسیج کرد، اینترنت‌ها و آنتن گوشی‌های تلفن همراه را قطع کرد و اقداماتی از این دست انجام داد؟ این اقدامات نیازمند فراهم‌شدن زیرساخت‌هایی هستند که حفظ امنیت کامل امتحانات بدون آنها به‌راحتی میسر نمی‌شود».
امکان محرومیت 10 ساله
با پیشرفت تکنولوژی و برنامه‌های مختلف کامپیوتری و هوش مصنوعی، به نظر می‌رسید بازار شبکه‌های تقلب در امتحانات و به ویژه کنکور، هر سال قوت بیشتری بگیرد. تا جایی که همین چند وقت پیش، رئیس سازمان سنجش در یک نشست خبری از چهاربرابرشدن متقلبان کنکور 1401 به نسبت سال قبل از آن خبر داد و گفت: «برای آزمون‌ها، برخی داوطلبان که اجیر شده‌اند، با دستگاهی که در اختیار دارند، در حد یک ثانیه از سؤال‌ها عکس می‌گیرند و به بیرون از جلسه ارسال می‌کنند. برگشت جواب‌های این برگه ارسال‌شده، با یک دستگاه تلفن قابل دریافت است».
این میزان از تخلفات در حالی است که سال 84، لایحه رسیدگی به تخلفات و جرائم در آزمون سراسری تصویب شد و سازمان سنجش نیز آیین‌نامه انضباطی تقلب و تخلف در کنکور را منتشر کرد. آیین‌نامه‌ای که بندهای مختلفی داشت: «چنانچه هریک از داوطلبان یا عوامل اجرائی آزمون در هریک از مراحل آزمون، مرتکب هر نوع تخلف یا تقلب از جمله استفاده از اوراق داوطلبان دیگر، داشتن وسایل غیرمجاز، صحبت با سایر داوطلبان در طول جلسه، شرکت دیگری به جای داوطلب در جلسه امتحان، عدول مسئولان جلسه یا مراقبان و دیگر عوامل اجرائی از وظایف اجرائی و اداری خود در هریک از جلسات امتحانی، تبانی با داوطلبان به هر نحو که موجب تسهیل در یکی از موضوعات فوق شود، هیئت رسیدگی به تخلفات و تقلبات بنا به تشخیص و با درنظرگرفتن نوع تخلف یا تقلب تصمیم می‌گیرد که داوطلب برحسب مورد، از امتحان مربوط محروم و یا از ثبت‌نام و شرکت در آزمون‌های بعدی از یک سال تا حداکثر 10 سال محروم شود». در بخش دیگری از این آیین‌نامه آمده بود: «همچنین چنانچه فردی به جای داوطلب در آزمون شرکت کند، به طوری که داوطلب اصلی و فرد شرکت‌کننده، دانشجو نباشند حداقل دو سال و حداکثر 10 سال از شرکت در امتحانات ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی سراسر کشور محروم می‌شوند. چنانچه پس از برگزاری آزمون و یا حتی پس از پذیرش دانشجو، تقلبات یا تخلفات موضوع مواد این آیین‌نامه کشف شود، متقلبان یا متخلفان مشمول مقررات مذکور در این آیین‌نامه خواهند بود. در مواردی که سازمان سنجش آموزش کشور، رتبه قبولی یک داوطلب را با سوابق تحصیلی و آزمون‌های قبلی او نامتناسب بیابد، می‌تواند موضوع را برای بررسی به هیئت مربوط منعکس کرده و براساس تصمیمات هیئت مذکور اقدام کند».
قطع اینترنت جدی است؟
تخلفات کنکورهای سراسری در سال‌های گذشته که اوج آن به امسال رسیده بود، موجب شد مسئولان به فکر راه چاره جدی‌تری بیفتند. چاره‌ای که البته با واکنش منفی اجتماعی همراه شد.
سال گذشته در زمان برگزاری کنکور اینترنت به صورت نقطه‌ای قطع شد اما داوطلبان از آنتن‌های دیگر توانسته بودند، به اینترنت وصل شوند و در زمان آزمون تقلب کنند. نیمه دی ماه حسن مروتی معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش در یک برنامه تلویزیونی قطع نقطه‌ای اینترنت را بی‌تأثیر دانست و گفت: «اگر یک آنتنی در یک منطقه‌ای قطع باشد، در همان منطقه این امکان وجود دارد که از آنتنی که کمی دورتر است، خط را بگیرند. بنابراین ما قصد داریم در زمان برگزاری کنکور در کل کشور اینترنت را قطع کنیم».
او وزارت ارتباطات را هم مسئول فنی این موضوع معرفی کرد: «برای چند ساعت می‌ارزد که اینترنت به صورت سراسری قطع شود، چراکه سرنوشت داوطلبان در آن ساعت‌ها رقم می‌خورد». او به قدری راحت از قطعی سراسری اینترنت سخن گفت که به نظر می‌رسید مسئولان سازمان سنجش از ضرر و زیان و آسیب‌های جدی قطعی سراسری اینترنت بی‌خبرند. از قطع‌شدن شبکه‌های بانکی و حمل‌ونقل گرفته تا اقدامات درمانی و بیمارستانی و البته حمل خسارت‌های بسیار بر شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات که در همین سه ماه گذشته هم تا حد زیادی به گل نشسته‌اند. با پخش این برنامه، خبر قطعی سراسری اینترنت در زمان کنکور، بلافاصله در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد و پس از آن وزیر علوم در حاشیه جلسه هیئت دولت در‌این‌باره گفت که قطع اینترنت نیاز به مصوبه شورای امنیت کشور دارد: «طبق سال گذشته اینترنت فقط برای محل‌هایی که کنکور برگزار می‌شود قرار است قطع شود تا فرزندانمان با خیال راحت به رقابت در کنکور بپردازند». حرف و حدیث‌ها و گپ و گفت‌ها درباره قطعی اینترنت ادامه داشت تا جایی که سه روز پیش، عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، در حاشیه جلسه هیئت دولت برای اولین‌‌بار جانب عموم مردم را گرفت و آب پاکی را روی دست مسئولان سازمان سنجش ریخت: «دوستان سازمان سنجش همان‌طورکه در رسانه‌ها هم منتشر شد دنبال این بودند که اینترنت به شکل سراسری قطع شود و ما با شدت با این موضوع مخالفت کردیم. ما اعتقاد داریم که اینترنت مانند هوا می‌ماند و در حال حاضر همه زندگی مردم از جمله اقتصاد، کسب و کار، آموزش، فرهنگ و سرگرمی به اینترنت وابسته شده است و نمی‌توان اینترنت را قطع کرد».
او ادامه داد: «مشکل دوستان سازمان سنجش روز گذشته در جلسه بررسی شد و درخواست آنها با چهار شرط موافقت شد. ما به کسانی که در محدوده حوزه امتحانی هستند با اطلاع‌رسانی قبلی پیامی را ارسال می‌کنیم که آمادگی داشته باشند. بنابراین در شورای امنیت کشور با این چهار شرط که صرفا در همان ساعت کنکور، در محدوده حوزه امتحانی، همراه با اعلام قبلی موافقت شد برای اینکه نگرانی و دغدغه‌هایی که در سلامت کنکور است رعایت شود. البته ما اعتقاد داریم روش‌های بسیار پیشرفته‌تر، بهتر و فناوری‌ای برای مبارزه با تقلب در حوزه‌ها وجود دارد که دوستان سازمان سنجش باید به این سمت حرکت کنند».
دیگر تقلب ممکن نیست؟
نوبت اول آزمون سراسری سال ۱۴۰۲ در روزهای ۲۹ و ۳۰ دی در سراسری کشور برگزار می‌شود و این آزمون در تیرماه هم تکرار می‌شود. برای پیشگیری از تخلفات گذشته، سازمان سنجش کشور تمهیداتی اندیشیده که رئیس این سازمان درباره دستورالعمل مصوب شورای امنیت کشور درمورد همکاری دستگاه‌های اجرائی در برگزاری آزمون سراسری آن گفته است: «در این مصوبه برای همه دستگاه‌های مرتبط کشور تعیین تکلیف صورت گرفته و وظیفه هر وزارتخانه و دستگاه مشخص شده و موضوع آزمون سراسری به عنوان یک رویداد ملی مطرح شده است. امنیت مخازن در حوزه‌های اصلی و فرعی برگزاری آزمون تقویت شده است و تنوع‌بخشی دفترچه سؤال‌ها و پاسخ‌نامه‌ها برای امنیت و آرامش‌بخشی داوطلبان ادامه یافته است». او تأکید کرده: «با اقدامات انجام‌شده و همچنین کمک شرکت‌های دانش‌بنیان مسیر تقلب در آزمون سراسری سال گذشته مسدود شد و داوطلبی از این مسیر به دانشگاه‌ها راه پیدا نکرد و داوطلبان باید هوشیار باشند و فریب شبکه‌های سازمان‌یافته را نخورند، چون امکان تقلب در آزمون و ورود غیرعلمی به دانشگاه از مسیر تقلب وجود ندارد. به طور طبیعی دستگاه‌های آشکارساز و سیگنال‌یاب برای مقابله با تقلب پیشرفته‌تر شده‌اند و کیفیت بهتری پیدا کرده‌اند و ما هم شبکه‌ها را رصد کرده‌ایم و اشراف اطلاعاتی داریم و فهرست افرادی را که تماسی با آن شبکه‌ها داشته‌اند، داریم».
سؤالات رایگان کانال‌های تقلب واقعی نیست
اگر هنوز با خرید سؤالات کنکور آینده‌‌‌تو تضمین نکردی، همین الان اقدام کن؛ تنها راه رسیدن به رؤیاهات فقط و فقط تقلبه؛ اینها قسمتی از تبلیغات و بازارگرمی کانال‌های پخش سؤالات و تقلب کنکور برای ترغیب دانشآموزان به خرید سؤالات است. البته هر روز ساعت ۱۰ و نیم صبح، تقریبا نیم‌ساعت بعد از شروع امتحان نهایی، جواب سؤالات به صورت دست‌نویس و البته رایگان در بعضی کانال‌های تقلب قرار می‌گیرد اما اگر کسی سؤالات را شب قبل بخواهد باید تقریبا چیزی بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ تومان هزینه کند. یکی از دانش‌آموزانی که دو سال پیش برای امتحانات نهایی در این کانال‌های تقلب عضو بوده، می‌گوید خیلی از سؤالاتی که به اسم سؤالات نهایی در کانال‌های تقلب قرار می‌گیرد اصلا با سؤالات سر جلسه فرق دارد. او می‌گوید: «خیلی از این کانال‌ها برای جذب ممبر شب قبل از امتحان بدون اینکه پولی بگیرند، یک‌سری سؤالات را روی کانال می‌گذارند. بعضی از بچه‌ها هم باور می‌کنند که اینها سؤالات نهایی است و فقط همان سؤالات را می‌خوانند اما وقتی سر جلسه می‌روند، می‌بینند سؤالات داخل کانال با سؤالات امتحان فرق دارد».این دانش‌آموز می‌گوید بعضی موقع‌ها پیش می‌آید یک عکسی روی کانال قرار می‌گیرد، بعد می‌روی سر جلسه امتحان و می‌بینی سؤالات کانال اصلا هیچ شباهتی به سؤالاتی که جلوی تو هست ندارند اما وقتی از جلسه امتحان برمی‌گردی، می‌بینی عکسی که دیشب داخل کانال گذاشته شده، عوض شده و عکس سؤالات امتحان نهایی که صبح برگزار شده بود، جای آن را گرفته. من بارها چنین چیزی را دیدم اما می‌دیدم که صبح روزی که عکس را جا‌به‌جا کرده بودند، گوشه عکسی که در کانال تلگرامشان عوض شده بود چیزی از تغییر و ادیت‌شدن نمی‌نوشت در صورتی که در تلگرام ادیت‌شدن پیام خیلی واضح گوشه پایین پیام‌ها ثبت می‌شود.
استخدام در گروه‌های تقلب
این کانال‌ها حتی بین دانشآموزان برای فرستادن عکس سؤالات از سر جلسه در ازای استخدام در گروه‌های تقلب و دادن سؤالات کنکور به آنها مسابقه می‌گذارند. مثلا یکی از کانال‌های پخش سؤالات امتحان نهایی چنین پیامی را منتشر کرده است:«مسابقه می‌ذارم فردا هرکس بتونه عکس بده سر جلسه امتحان نهایی و زودتر از رابط خودمون عکس بده میارم تو تیم خودمون + کنکور هم بهش میدم+ درصدی هم بهش حقوق میدم ووو کسی می‌تونه فردا عکس بده اعلام کنه».ادمین این کانال در جواب این سؤال که بابت فرستادن عکس برای هر امتحان نهایی چقدر حقوق می‌دهند؟ می‌گوید: ۱۲۰ هزار تومان بابت فرستادن عکس از سؤالات هر کدام از امتحان‌های نهایی به دانش‌آموزی که سر جلسه از سؤالات امتحان نهایی عکس می‌فرستد، می‌دهیم.
اسکرین و فوروارد ممنوع
کانال کنکوری وحید زارعی، یکی از کانال‌های فروش سؤالات کنکور است که این سؤالات را در ازای ۵۵۰ میلیون تومان می‌فروشد. البته تفاوت این کانال با بقیه کانال‌ها این است که در کانال وحید زارعی نمی‌توانید پیام‌ها را به شخص دیگری بفرستید یا از آن اسکرین بگیرید و به عنوان مثال اگر از صفحه گوشی از عکس سؤالات فلسفه و منطق، اقتصاد، روان‌شناسی و... کنکور انسانی ۱۴۰۱ که در تاریخ ۲۰ ژوئن ( ۳۰ اردیبهشت ماه)، یعنی حدود یک ماه و نیم قبل از کنکور سراسری روی کانال قرار داده شده، اسکرین بگیرید، صفحه سیاه‌رنگی تحویل می‌گیرید که البته می‌توان با یک گوشی موبایل دیگر از روی صفحه نمایش عکس گرفت.یکی از کانال‌های تقلب که قیمت سؤالات کنکور تجربی، ریاضی و انسانی را به ترتیب ۵۰، ۴۶ می‌فروشد، می‌گوید که فقط با ارز دیجیتال کار می‌کنیم چون سازمان سنجش تراکنش‌های دو ماه قبل دانشآموزان را چک می‌کند. او در جواب اینکه چرا قیمت سؤالات را تقریبا یک‌دهم کانال‌های دیگر که سؤالات کنکور را ۵۵۰ میلیون می‌فروشند، حساب می‌کند، خود را نگران حال دانشآموزان جلوه می‌دهد و می‌گوید: چون ما حال اقتصاد کشور و دانشآموزان را درک می‌کنیم!