سخنگوی وزارت خارجه روز گذشته در یک نشست خبری بار دیگر درباره آخرین وضعیت مذاکرات احیای برجام و احتمال بازگشت طرفین به میز مذاکره مورد پرسش قرار گرفت و البته همچون دفعات گذشته، پاسخ داد؛ اینکه «توپ در زمین طرف غربی است» و البته «تبادل پیام» میان طرفین کماکان و «در سطوح مختلف» ادامه دارد. آنچه اما ناصر کنعانی درخصوص این مهم مطرح کرد که «توپ در زمین طرف غربی است»، صرفاً موضع دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیست. چنان‌که روز گذشته نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز در توییتی با تکرار این گزاره، ابراز آن از سوی جمهوری اسلامی را درست ارزیابی کرد. میخائیل اولیانوف این نکته را که «اخیراً ایران چندین‌بار آمادگی خود را برای به نتیجه رساندن مذاکرات وین درباره بازگرداندن برجام اعلام کرده»، تایید کرد و نوشت: «جمهوری اسلامی به درستی اعلام کرد که توپ در زمین غرب است.»
سخنگوی وزارت امور خارجه با تاکید بر اینکه «تبادل پیام کماکان در سطوح مختلف ادامه دارد»، خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی برای جمع‌بندی مذاکرت رفع تحریم‌ها بر اساس پیش‌نویس بسته مذاکراتی که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده است، با رعایت خطوط قرمز خود آمادگی کامل دارد اما این آمادگی دائمی نیست و اکنون توپ در زمین طرف غربی است
مواضع نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در خصوص برجام و همراهی و هماهنگی این دیپلمات روس با آنچه روز گذشته از قول ناصر کنعانی روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت، حالا در شرایطی مطرح شده که به‌تازگی و در یکی از آخرین تحولات در روند مذاکرات، شاهد مذاکرات وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بودیم. مذاکراتی که هفته پایانی آذرماه، در اردن و در حاشیه اجلاس «بغداد ۲» برگزار شد و در آن علاوه‌بر حسین امیرعبداللهیان و جوزف بورل، معاونان این دو دیپلمات یعنی علی باقری کنی و انریکه مورا نیز حاضر بودند. ناصر کنعانی نیز دیروز با اشاره به همین مذاکرات ۲۷ آذرماه ۱۴۰۱ در اردن، به پرسش یکی از خبرنگاران حاضر در نشست خبری درباره آخرین وضعیت احیای برجام و روند مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها پاسخ گفت. او که «مذاکره برای رفع تحریم‌ها» را یکی از مسائل مورد بحث در نشست وزیر و معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و مسئول و معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه اجلاس «بغداد ۲» خوانده، گفته است: «این اتفاق نظر وجود داشت که باید تعاملات با هدف فعال‌سازی و جمع‌بندی مذاکرات بین دو طرف ادامه پیدا کند.» کنعانی با تاکید بر اینکه «تبادل پیام کماکان در سطوح مختلف ادامه دارد»، خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی برای جمع‌بندی مذاکرت رفع تحریم‌ها بر اساس پیش‌نویس بسته مذاکراتی که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده است، با رعایت خطوط قرمز خود آمادگی کامل دارد اما این آمادگی دائمی نیست و اکنون توپ در زمین طرف غربی است.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی همچنین به طرف‌های مقابل توصیه کرد که «با پرهیز از سیاسی‌کاری و اتخاذ رویکرد سازنده و واقع‌بینانه، تصمیمات سیاسی لازم را برای حصول توافق و اعلام آن بگیرند.» او همچنین گفت: «اگر طرف‌های غربی تصور می‌کنند که می‌توانند با فشارهای سیاسی و با فضاسازی‌های روانی و تبلیغاتی، امتیازات بیشتری را در مذاکرات رفع تحریم‌ها بگیرند، قطعا سخت در اشتباه هستند.»
اما در حالی که آنچه به‌عنوان «همکاری نظامی و پهپادی جمهوری اسلامی با روسیه» در جریان جنگ دولت پوتین با اوکراین، از چندی پس از آغاز این جنگ در مناطقی از اروپا، به موضوع مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی گره خورده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی دیروز به پرسشی در این رابطه نیز پاسخ گفت. پرسشی که در شرایطی در نخستین روز سال نوی میلادی مطرح می‌شد که در ۲۴ ساعت گذشته خبرهایی در خصوص دور تازه بمباران و حملات ارتش روسیه به اوکراین منتشر شده و بار دیگر اتهام‌هایی را علیه جمهوری اسلامی در پی داشته است. اتهام‌هایی که از سوی برخی مقام‌های اوکراینی مطرح شده و روز گذشته واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی را نیز در پی داشت. آن‌جا که ناصر کنعانی با تاکید بر اینکه «جمهوری اسلامی، بخشی از جنگ در اوکراین نیست»، گفت: «تکرار اتهامات واهی علیه ایران کمکی به حل این بحران نمی‌کند. ما بارها مقامات اوکراینی را به این موضوع توجه داده‌ایم که دست از اتهام‌زنی علیه ایران بردارند.» این موضع رسمی جمهوری اسلامی از سوی سخنگوی وزارت خارجه ایران اما روز گذشته در حالی مطرح شد که چندی پیش دور نخست مذاکرات ایران و اوکراین در مورد ادعاهای مطرح شده از سوی مقامات این کشور برگزار شده و حالا این پرسش مطرح است که آیا زمانی برای برگزاری دور دوم تعیین شده یا نه؟ پرسشی که کنعانی البته پاسخ روشن و صریح و روشنی به آن نداد و صرفاً بر این تاکید کرد که برگزاری دور نخست این مذاکرات نیز با ابتکار ایران عملی شده است. او همچنین با تاکید بر اینکه «همکاری‌های دفاعی ایران با روسیه مبتنی بر منافع و مسائل مشترک و با رعایت قوانین و مقررات انجام می‌شود و سابقه این همکاری‌ها به پیش از آغاز جنگ برمی‌گردد»، گفت: «تاکنون هیچ طرفی از جمله اوکراین و دیگر طرف‌هایی که علیه ایران اتهام مطرح می‌کنند، مدارک و شواهدی مبتنی بر مشارکت ایران در این جنگ ارائه نکرده‌اند.»
این تحولات در شرایطی رقم خورد که به باور برخی کارشناسان در حال حاضر تغییراتی در رویکرد آمریکا در قبال مذاکرات هسته‌ای مشاهده می‌شود و ایران باید از این فرصت برای احیای برجام استفاده کند. عبدالرضا فرجی‌راد که از جمله دیپلمات‌های نزدیک به جریان اصلاحات است و سابقه همکاری با وزارت امور خارجه دولت اصلاحات را نیز در دهه ۷۰ خورشیدی در کارنامه دارد، معتقد است: «اگر قرار است مذاکرات احیای برجام از سر گرفته شود، بهتر است این گفت‌وگوها برای دور ماندن از فشارهای بیرونی غیرعلنی باشد.» او که در ارتباط با سفر اخیر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به عمان و برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی‌بر ازسرگیری احتمالی مذاکرات با ایسنا به گفت‌وگو نشسته، گفته است: «فرصتی مجدد برای مذاکره ایجاد شده است. اول اینکه انتخابات در آمریکا تمام شده و دموکرات‌ها از فشار خارج شدند و از سویی ایران برای توافق تمایل نشان داده و پیام‌هایی برده شده و گفت‌گوهایی انجام شده است.» فرجی‌راد البته معتقد است که «هنوز موانعی هم وجود دارد.» موانعی که این کارشناس روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، «مسائل باقی‌مانده میان ایران و آژانس»، «فشار افکار عمومی روی غرب به‌خاطر مسائل داخلی ایران» و «مساله اوکراین که غربی‌ها و اروپایی‌ها روی آن خیلی حساس هستند و برخی مثل آلمان روی این مساله تمرکز کردند و کوتاه نمی‌آیند» را از جمله آن موانع می‌داند و با این حال معتقد است: «به نظر می‌رسد اختلاف‌نظرهایی درباره مذاکرات میان آمریکا و اروپا وجود دارد.» او که تاکید دارد «آمریکایی‌ها نسبت به اروپایی‌ها رغبت بیشتری برای احیای مذاکرات دارند»، معتقد است نقطه مرکزی و دلیل این اختلاف‌نظرها، همان بحث اوکراین و همکاری‌های احتمالی جمهوری اسلامی و ارتش روسیه است.
فرجی‌راد که همچنین بازگشت نتانیاهو به قدرت در سپهر سیاسی اسرائیل را عاملی موثر در پیشبرد یا توقف مذاکرات هسته‌ای می‌داند، معتقد است این مسئله، کنار فشارهای احتمالی بن سلمان و دولت عربستان سعودی، فشار زیادی برای از مسیر خارج کردن مذاکرات وارد کند. او که گفته «چین تا حدی از حمایت ایران کنار کشیده و روس‌ها هم دنبال صلح و پایان جنگ هستند و خیلی نمی‌توان بر روی حمایت آنها هم حساب کرد»، جلوگیری از فشارهای بیرونی را عاملی کلیدی در موفقیت یا ناکامی احیای برجام می‌داند و به همین دلیل هم هست که معتقد است پیگیری مذاکرات به‌طور غیرعلنی بیش از مذاکرات علنی منافع ایران را تامین خواهد کرد. چراکه به‌باور او، اگرچه آمریکا نسبت‌به سه، چهار هفته قبل، مرتکب نوعی تغییر رویکرد شده و «آماده مذاکرات هستند» اما فشارهایی هم وجود دارد که طبیعتاً پیگیری مذاکرات را برای کاخ سفید به‌خصوص وقتی قرار بر مذاکرات علنی باشد، دشوارتر می‌کند. با این حساب به نظر می‌رسد اگر امکان احیای برجام و رسیدن قطار مذاکرات به مقصد فراهم باشد، تنها در شرایطی می‌توان به آن امید بست که این قطار، مسیر را به‌طور چراغ خاموش طی کند.
نظر شما