محمد تقی‌زاده، روزنامه‌نگار در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز درباره‌ی فیلم «عنکبوت مقدس» نوشت:

نسخه غیرقانونی فیلم عنکبوت مقدس ساخته علی عباسی چندهفته‌ای است که در فضای مجازی در حال انتشار است و عمده مخاطبان ایرانی و علاقه‌مند توانستند نسخه باکیفیت فیلم را تماشا کنند. عنکبوت مقدس نخستین‌بار در کن 2021 اکران شد و موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگری زن برای زر امیرابراهیمی شود، در داخل کشور نیز واکنش‌هایی به فیلم صورت گرفت و برخی طیف‌های سیاسی به پیروی از یک پست اینستاگرامی که پوستر فیلم را توهین به امام هشتم (ع) نامیده بود، علیه فیلم محتوای واکنشی و منفی منتشر کردند. در این میان تحلیل دقیق‌تر فیلم و بررسی ابعاد مختلف آن می‌تواند در تشریح و تبیین این واکنش‌ها و تحلیل‌ها مفید فایده باشد:

فیلم داستان زندگی سعید حنایی قاتل زنجیره‌ای شهر مشهد را روایت می‌کند و در این مسیر سعی کرده با بازسازی شهر مشهد در خارج از کشور و وفاداری به اصل قصه سعید حنایی و جنایت‌هایش، درامی واقع‌گرا و درعین‌حال جذاب و سرگرم‌کننده را به نمایش درآورد. طراحی صحنه و لباس و به‌طورکلی فضای ایرانی و بومی شهر مشهد در خارج از ایران از نقاط قوت فیلم عباسی است که در نقدها و ریویوها کمتر بدان اشاره شده و عمده بحث و جدل‌ها به محتوا و نوع روایت قصه مربوط شده است.اصلی‌ترین محل بحث و جدل مخالفان فیلم به آن بخش مربوط می‌شود که به‌زعم آنها به امام هشتم (ع) در طول فیلم توهین شده است. آغاز این ادعا از یک پست اینستاگرامی شروع شد که در هنگام نمایش فیلم در جشنواره کن از سوی یک کاربر فرهنگی در صفحه شخصی‌اش منتشر شد. وی در این پست مدعی شده بود که پوستر فیلم که شمایل اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) را نمایش می‌دهد و در مرکز آن حرم قرار دارد در واقع تارعنکبوتی است که قصد توهین به امام رضا (ع) داشته است، این در حالی است که عنوان عنکبوت مقدس باتوجه به محتوای فیلم به سعید حنایی قاتل زنجیره‌ای شهر مشهد با اختلالات روانی نزدیک‌تر و محتمل‌تر است و گمانه‌زنی‌هایی که پیرامون عنوان عنکبوت مقدس و جایگاه والای امام هشتم شیعیان صورت‌گرفته ادعا و توهمی بیش نیست مضافاً اینکه این کاربر در آن زمان اصلاً فیلم را تماشا نکرده و تنها با تکیه بر یک پوستر، حکم توهین‌آمیز بودن فیلم را صادر کرده و در این مسیر همراهانی نیز در فضای مجازی جذب کرده بود.

سطح دیگر توهین‌آمیز بودن فیلم به شخصیت سعید حنایی و ارادت و علاقه وی به امام رضا (ع) باز می‌گردد، منتقدان فیلم بر این باورند که به‌واسطه علاقه‌ای که حنایی به امام رضا (ع) داشته و رفتارهای جنون‌آمیزی که از وی سرزده، فیلمساز قصد داشته که وجهه و جایگاه امام شیعیان را به نحوی زیرسوال ببرد؛ این در حالی است که نباید طرف‌داران یک فکر یا عقیده یا مکتب را به‌عنوان نماد و اصل و اصالت آن دیدگاه در نظر گرفت و می‌بایست اصل آن تفکر و عقیده را مورد تحلیل و بررسی قرارداد. در فیلم عنکبوت مقدس نیز علاقه و عرق سعید حنایی به امام هشتم یک رفتار شخصی و فردی است و نسبت‌دادن آن به ائمه معصومین نوعی کج‌اندیشی و سطحی‌نگری به‌حساب می‌آید. ادعای حنایی در فیلم مبنی بر اینکه دیوانه امام رضا (ع) و دیوانه خدا است را نیز می‌توان به تمایلی شخصی و حتی جنون وی نسبت داد که می‌توانست به هر فرد یا مرام و عقیده دیگری ابراز کند، بدین خاطر انتساب این‌گونه رفتارها به امام هشتم اشتباه در برداشت برخی مخاطبان خاص است. به این نکته نیز باید توجه کرد که این فیلم بر اساس داستان واقعی نگاشته شده است و چنین فردی با چنین رفتار و تمایلاتی به‌هیچ‌وجه ساخته ذهن فیلمساز نبوده و نمود واقعی داشته است. ناگفته نماند که کارکرد نمادین عناصر سینمایی را نمی‌توان کتمان کرد و شاید شخصیت تندوری حنایی برای برخی نماد جریان اسلام‌گرای ایرانی باشد اما نمی‌توان ساخت فیلم عنکبوت مقدس را به طور قطعی به توهین‌آمیز بودن آن و هتک حرمت شیعیان نسبت داد.

ابراز ارادت و احترام برخی زنان بدکاره به امام هشتم و زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) محور دیگر انتقادات فیلم محسوب می‌شود این در حالی است که افرادی که با فضای شهری مشهد آشنایی دارند به‌خوبی از ابراز ارادت قلبی آحاد مردم این شهر در صنوف و طبقات مختلف فکری و عقیدتی به امام هشتم آگاهی دارند و محدودکردن این قشر به‌عنوان طرف‌داران و دوستداران امام رضا (ع) نه‌تنها بازنمایی غلط از فیلم بلکه ظلمی آشکار به جایگاه امام است. در نظر بگیرید اگر این فیلم به‌جای یک ایرانی خارج از کشور توسط یک فیلمساز داخلی ساخته می‌شد و صحنه‌های جنسی فیلم حذف می‌شد آیا چنین فضاسازی منفی علیه آن می‌شد یا خیر؟ از سوی دیگر، حمایت امام هشتم از همه اقشار از جمله افراد بزهکار و گناهکار که در مرام و مسلک بزرگانی چون مسیح علیه‌السلام نیز دیده می‌شود، از سوی ائمه معصوم نه‌تنها توهین نیست بلکه نشان از بزرگواری و فضیلت این بزرگان است.

موضع فیلم در باره کلیت نظام در برخی مواقعی موضعی همسو و سمپاتیک است و در برخی بزنگاه‌ها حتی به تبلیغ و پروپاگاندای نظام نیز تبدیل شده است؛ برای نمونه یکی از شبهاتی که در فیلم مطرح می‌شود این بود که نظام ایران چرا باید با فردی که زنان بدکاره را از میان می‌برد مخالف باشد و به طور حتم این رفتار و اقدامات می‌توان در راستای پاکی جامعه از فساد باشد. این تفکر منحط با صراحت و قاطعیت کامل از سوی روحانیت فیلم که در نقش قاضی ظاهر شده بود رد می‌شود و این روحانی این‌گونه خودمختاری‌ها و رفتارهای بی‌ضابطه را به طور کامل تقبیح می‌کند. این رویکرد منطقی، قاطع و قانونی از حاکمیت اسلامی به‌واقع تبلیغی درست و منطقی از نظام ایران است که بارها از سوی مخالفان و براندازها به تندروی محکوم شده است.

تقبیح و واکنش‌های هیجانی از سوی برخی قشرهای خاص به فیلم عنکبوت مقدس که کمتر جنبه عقلانی و بیشتر وجهه هیجانی و احساسی داشته به‌نوعی بازی در زمین دشمن و بزرگ کردن فیلم بوده و کارکردی منفی برای اهداف ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود. از میان انبوه فیلم‌هایی که درباره شخصیت سعید حنایی ساخته شده، علی عباسی فیلمساز نه‌چندان مشهوری نیز به صرافت ساخت فیلم در این موضوع افتاده و فیلمش نیز در جشنواره کن به‌نمایش‌درآمده است، اما این حجم از واکنش‌ها به فیلم با فرض موهن بودن آن به‌جای بی‌ارزش کردن آن باعث بزرگ‌شدن، دیده‌شدن و پرفروش شدن آن شده و می‌شود. ازاین‌رو به نظر می‌رسد این‌گونه رفتارها بیش از آنکه جایگاه فیلم را تقلیل دهد باعث ترفیع و دیده‌شدن بیشتر آن می‌شود.

جایزه زر امیرابراهیمی از دیگر وجوه برجسته فیلم عنکبوت مقدس است که باعث افزایش توجهات به این فیلم و شائبه سیاسی بودن این جایزه شده است. امیرابراهیمی که در کنار دیگر بازیگران این فیلم بازی خوب و تاثیرگذاری داشت موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر کن شد. جایزه‌ای که باتوجه‌به حضور اصغر فرهادی در جمع هیات داوران و جایگاهی که وی در میان سینماگران جهانی دارد شائبه لابی‌گری برای اهدای جایزه به امیرابراهیمی را تقویت کرده بود. این شائبه اگر درست نیز باشد اتفاقی مرسوم در جهان است که سینماگران از هم‌وطنان و هنرمندان کشور خود حمایت و در جهت جایزه گرفتن آن‌ها تلاش کنند. بااین‌حال بر فرض سیاسی بودن جایزه و لابی‌گری فرهادی نیز نمی‌توان فیلم را به طور کامل سیاسی، توهین‌آمیز و سفارشی خواند و فکت‌ها و استدلال‌های کافی برای این ادعا وجود ندارد.

انتهای پیام