پناهی، معاون تحقیقات وزارت بهداشت، مصرف بی‌رویه را عامل کمبود در بازار دارو می‌داند
توپ کمبود دارو این بار به زمین مصرف‌کنندگان پاس شد! دولت که تا پیش از این ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و قاچاق را عامل اصلی کمبود دارو می‌دانست و وعده داده بود که با حذف ارز ترجیحی تا پایان تابستان امسال کمبود دارو را برطرف می‌کند، با تشدید کمبود دارو در پاییز امسال، این بار بهانه دیگری آورده و تجویز و مصرف زیاد دارو را عامل کمبودها معرفی کرده است!
سرانه تجویز دارو در ایران ۳ برابر میانگین جهان
«مخاطب اصلی خدمات سلامت، مردم هستند که اگر در جریان واقعیت های دارو قرار بگیرند، از مراجعه بی‌رویه به مراکز درمانی و مصرف بی‌رویه دارو پرهیز می‌کنند و این نکته بسیار مهم است که مردم بدانند، منظور از مصرف منطقی، درست مصرف کردن دارو است.»
این نکته را یونس پناهی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته و توضیح داده که تجویز و مصرف بی‌رویه دارو عامل کمبود در بازار ایران بوده است.»
او در این زمینه توضیح داد: «در دنیا میانگین تعداد اقلام دارویی موجود در یک نسخه ۱.۲ تا ۱.۸ (کمتر از ۲ قلم) است اما در ایران به طور متوسط در هر نسخه ۳.۶ قلم دارو تجویز می‌شود.»
به گزارش ایرنا یونس پناهی که در یک سمینار اقتصاد دارو حاضر شده بود، گفت: «در ایران تجویز و مصرف بی‌رویه دارو داریم و این موضوع از آن رو که هرچه تعداد داروی مصرفی بیمار بیشتر باشد، ممکن است عوارض و تداخل دارویی بیشتری برای بیمار ایجاد کند، قابل تامل است.»
او افزود: «بالا بودن میانگین اقلام دارویی در نسخه‌ها همچنین برای بیماران و تامین‌کننده دارو هزینه بیشتری دارد و افراد زیادی را در سیستم بهداشت و درمان کشور درگیر این بخش می‌کند، درصورتی که می‌توان از توان تخصصی افراد شاغل در این بخش به صورت بهینه و در جای لازم استفاده کرد.»
پناهی گفت: «در همین راستا، قرار است نشستی با حضور معاونین آموزشی، درمان و سازمان غذا و دارو برگزار شود زیرا در ارتباط با تجویز و مصرف بی‌رویه دارو نیاز به فعالیت‌های آموزشی داریم و پزشکانی که تحت آموزش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور هستند نیز باید با همه اشکال دارویی موجود در کشور و فارماکوپه دارویی کشور آشنا شوند.»
به گفته او، آموزش هایی که ارائه خواهد شد، جنبه فوق تخصصی دارد و پزشکان پس از دانش‌آموختگی، بیشتر داروهای فوق تخصصی تجویز می‌کنند.
پناهی افزود: «در بیمارستان‌ها و در مواردی، پزشکان فقط براساس تمایل بیمار نسبت به نسخه کردن برخی داروها اقدام می‌کنند و یا اینکه افرادی بدون نسخه پزشک، مستقیما دارو را از داروخانه‌ها تهیه و مصرف می‌کنند.»
معاون تحقیقات وزارت بهداشت تاکید کرد که تجویز و مصرف منطقی دارو نیاز به کار تیمی دارد و برای تحقق این هدف، حتما باید آموزش‌های لازم ارائه و زیرساخت‌های لازم نیز مهیا شود تا کادر درمانی در جریان عوارض، تداخلات و نحوه استفاده و تزریق دارو باشند و ضمن حفظ سلامتی افراد جامعه، از تجویز و مصرف بی‌رویه دارو نیز جلوگیری شود.»
پناهی تاکید کرد: «دارو، یک کالای استراتژیک است و هم برای بیمار و هم برای نظام سلامت کشور هزینه دارد و تجویز و مصرف درست آن در نهایت به نفع مردم خواهد بود.»
داروهای قلبی پرمصرف‌ترین انواع دارو در ایران
به جز او ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت در این سمینار توضیح داد که وزارت بهداشت درصدد راه‌اندازی دوره‌های آموزش مهارتی و حرفه‌ای مورد نیاز در تجویز و مصرف منطقی دارو برای دانشجویان است.
باقری‌فرد در نخستین سمینار تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد علمی چالش‌های دارویی در اقتصاد سلامت و ارائه راهکارها برای آن، در سخنرانی خود تحت عنوان «نقش آموزش در مصرف منطقی داروها» گفت که بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، کشور ایران، به میزان ۹۶ درصد به داروهای اساسی دسترسی دارد که داروهای کنترل فشارخون جزو پر مصرفترین داروهاست.
معاون آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به اینکه از نظر بیماری‌ها، بیشترین داروها در بیماری‌های قلبی و عروقی استفاده می‌شود، گفت: «متاسفانه ارتباط منطقی بین بار بیماری‌ها با تجویز و مصرف دارو وجود ندارد، ضمن آنکه نیازمند فرهنگ‌سازی در زمینه تجویز و مصرف منطقی دارو در بسیاری از مناطق کشور هستیم.»
باقری‌فرد با تاکید بر این نکته که نقش همه بخش‌های جامعه باید در پاسخگویی اجتماعی و در تجویز و مصرف منطقی دارو مورد توجه قرار بگیرد، افزود: «هم اکنون ۲۴ دانشکده داروسازی فعال در کشور داریم و هر چند که برنامه آموزش مداوم این رشته بصورت منظم و مرتب اجرا می شود، اما این آموزش‌ها در کنترل تجویز و مصرف بی‌رویه دارو، تاثیرگذار نیستند.»
او به ظرفیت بالای انجمن‌های علمی رشته‌های گوناگون در حوزه داروسازی اشاره کرد و گفت: «انجمن‌ها که باید بازوی علمی و آموزشی وزارت بهداشت باشند، متاسفانه از ظرفیت آنها استفاده نشده است.»
معاون آموزشی وزارت بهداشت همچنین به برگزاری دوره‌های مختلف آموزش مهارتی و حرفه‌ای در حوزه داروسازی اشاره کرد و تاکید کرد که می‌توانیم دوره‌های حرفه آموزی را با توجه به شرایط و نیاز جامعه، تعریف و اجرا کنیم. چرا که باید تمام فعالیت‌های ما براساس پاسخگویی اجتماعی و نیاز جامعه تعریف شود.
او نقش آموزش را در تجویز و مصرف منطقی دارو، تاثیرگذار دانست و افزود: «برای تحقق این هدف اصلاح تجویز و مصرف مناسب داروها، نیازمند فرآیند فرابخشی است، تدوین برنامه‌ها و سیاستگذاری‌ها باید براساس اطلاعات و فرآیندهای معتبر و علمی باشد و آموزش داروسازان جامعه‌نگر می‌تواند به مصرف مناسب و کنترل بیماری‌ها کمک کند و یکی از راهبردهایی است که با کمک دبیرخانه داروسازی، درصدد پیگیری آن هستیم.»
تولید دارو با ۵۰ درصد ظرفیت
پاسکاری قصور کمبود دارو به زمین مصرف‌کنندگان در شرایطی رخ می‌دهد که مهر ماه امسال سازمان غذا و دارو از رونق صادرات دارو خبر داده بود. بهرام دارایی، رییس سابق سازمان غذا و دارو در این زمینه مدعی شده بود که در چند ماهه اخیر رفت و آمدهای زیادی بین کشورهای منطقه وجود داشته و امکانات زیادی برای صادرات محصولات دارویی ایران به اقصی نقاط دنیا فراهم شده است.
به گزارش ایسنا، دارایی در مراسم افتتاحیه هفدهمین دوره نمایشگاه ایران فارما گفته بود: «دارو‌سازی یک صنعت راهبردی برای کشور است که بعد از انقلاب آن را حفظ کرده و توسعه دادیم و به معنای واقعی صنعتی بومی برای کشور تلقی می‌شود. صنعت دارو‌سازی کشور، صنعتی است که حلقه اتصال بین علم، دانشگاه، جوانان، اشتغال و تولید است. در این صنعت ظرافت و اقتدار داخلی و خارجی وجود دارد که توانایی زیادی هم در منطقه دارد.»
دارایی افزود: «مسئول سازمان جهانی بهداشت چند روز قبل بازدیدی از آزمایشگاه مرجع غذا و دارو داشتند، باتوجه به تجربه‌ای که در ماموریت‌هایش در دنیا داشت، می‌گفت که صنعت دارو‌سازی و وزارت بهداشت ایران امید WHO در این منطقه است. امید منطقه به ویژه در حوزه غذا باتوجه به بحران‌هایی که در منطقه داریم، با شماست. کشورهایی مانند افغانستان و عراق و... مشکل حاد در تهیه مواد غذایی دارند. بعد از جنگی که در اروپا راه افتاد، مشکلات عدیده‌ای خودش را نشان داد. همان‌طور ‌که در کرونا بسیاری از معادلات تغییر کرد و نقطه عطفی در حوزه سلامت بود و بسیاری از پروتکل‌ها، شیوه‌های درمانی، رفتارها و حتی مسیر تولید دارو‌سازی را هم تغییر داد. این جنگ هم در دنیا روی سلامت و تامین غذا تاثیر گذاشت. آنچه که در کشورمان به صورت بالقوه موجود است، هرجایی به دست نمی‌آید. این وضعیت بر پایه دانشمندان جوان و نهضت دانش‌بنیان در کشور، ایجاد شده است.»
البته که خود او در ادامه به وضعیت نه چندان مساعد تولید و صادرات دارو هم اشاره کرده و گفته بود که سال گذشته حدود ۵۰ میلیون عدد واحد دارو تولید شده است و این مقدار نصف ظرفیت داروسازی ایران است و نیمی از ظرفیت دارویی کشور خالی است.
دارایی همچنین به افت ۸۰ درصدی صادرات اشاره کرده و گفته بود که پیش از این صادرات‌ دارو به کشور افغانستان ۲۰ میلیون دلار به صورت رسمی بود که از دست رفت و در عین حال افت کیفیت دارو هم رخ داده است.
هر چند که دارایی این مساله را به دلیل سیاست‌های ارزی نادرست دانسته بود اما تولیدکنندگان دارو مجموعه‌ای از عوامل را علت کاهش تولید دارو و زیان‌ده شدن خطوط تولید می‌دانند. مجموعه‌ای از عواملی که از نظر تولیدکنندگان نقش دولت در آن پررنگ است نه مصرف دارو.