صاحب‌خبر - مصطفی عبدالهی- در افق زمانی سال ۱۴۱۲، «پیشرفت‌های فناوری نانو در کشور ما، با تأثیرگذاری در آبادانی کشور و تولید ثروت، موجب بهبود کیفیت زندگی و اثرگذاری اجتماعی می‌شود»؛ این چشم اندازی است که در سند ملی توسعه علوم و فناوری نانو تعیین شده، سندی که در جلسه سه‎شنبه شب شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. فناوری نانو و کاربردهای آن بررسی فناوری نانو کمی تخصصی و پیچیده است؛ اما تعریف ساده‎اش این‎که، می‎توان مواد را در ابعاد نانومتری ساخت و تغییراتی در آن ایجاد کرد و کارایی و عملکرد آن‎ را ارتقا داد. درباره ظرافت و تخصص ویژه فعالیت در این فناوری هم همین بس که بدانیم، یک نانو متر، یک‎میلیاردم متر است. این میزان دقت و اثرگذاری به خوبی مشخص می کند که کاربرد فناوری نانو می‎تواند بسیار گسترده باشد از صنعت خودرو و ساختمان بگیرید تا داروسازی، از صنعت نفت و گاز تا کشاورزی. تصویب سند ملی بعد از 2 سند 10 ساله در کشور ما از سال 79 فعالیت در حوزه نانو رسمیت یافت و در سال 82 ستاد ویژه توسعه این فناوری تشکیل شد. مرداد 84 زمانی بود که اولین سند 10 ساله توسعه فناوری نانو (١٣٩٣-۱۳۸۴) به تصویب دولت وقت رسید و تلاش‎ها برای «ارتقای علمی جایگاه ایران در حوزه فناوری نانو»، «توسعه، تأمین و تربیت نیروی انسانی و متخصصان فناوری نانو» و «تأمین زیرساخت‎های توسعه فناوری نانو» با جدیت بیشتری دنبال شد. سند 10 ساله دوم توسعه فناوری در ایران هم در 29 آذر 96 تصویب شد تا در ادامه مسیر طی‎شده در سند اول، تحقق هدف‎های مهم‎تری نیز دنبال شود، از جمله: «تجاری‏ سازی فناوری‏ ها»، «صنعتی‌سازی و تولید محصولات نانو»، «بازاریابی بین‌المللی، صادرات محصولات و فناوری» و «توسعه همکاری علمی، فناوری و صنعتی در سطح بین‌المللی». و حالا با تصویب سند ملی توسعه علوم و فناوری نانو، افق 1412 برای تحقق چشم اندازی جدید هدف گرفته شده است. چهارمین کشور جهان در انتشار مقالات نانو طی این سال ها، عملکرد ما در حوزه توسعه علم نانو و انتشارات مقالات علمی این فناوری بسیار خوب بوده، به‎طوری که از رتبه 57 در سال 2001، به رتبه چهارم جهان با انتشار 11 هزار و 196 مقاله رسیده‎ایم (بعد از چین، آمریکا و هند) و پنج سال است همین جایگاه مهم را حفظ کرده‎ایم. این هم جایگاه برخی دیگر از کشورها: ژاپن هفتم، عربستان هشتم، انگلستان نهم، پاکستان شانزدهم، ترکیه هجدهم، تایوان بیستم. فروش 19 هزار میلیاردی، صادرات به 45 کشور تلاش فناوران ما در ایجاد بازار رقابتی و کسب بهره اقتصادی از فناوری نانو هم قابل توجه بوده و به گفته دبیر ستاد توسعه فناوری نانو (ایسنا-مهر1401) اقتصاد این فناوری برای کشور فقط در سال 1400 حدود 19 هزار میلیارد تومان و صادرات محصولات به 45 کشور بوده است، از جمله کره جنوبی، استرالیا، چین، اندونزی، مالزی، روسیه، آلمان، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، آمریکا، کانادا و کشورهای آمریکای لاتین. چشم انداز 1412 حالا هم طبق سند ملی تصویب شده، باید این توانایی علمی و بازار ایجاد شده را برای «تولید ثروت» و «افزایش کیفیت زندگی و اثرگذاری اجتماعی» این فناوری به‎کار بگیریم؛ این چشم اندازی است که برای افق 1412 تعیین شده است و طبق آن باید در آن زمان، کشور ما با تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا بر پایه فناوری‌های بدیع ضمن حضور پایدار در بازار سایر کشورها، حرکت به سمت مرجعیت جهانی در علم و فناوری نانو را ادامه دهد. اهدافی که مدنظر ماست در این سند تحقق اهداف کلانی هم مدنظر است، از جمله: - حفظ جایگاه چهارم جهان در توسعه علم نانو - افزایش تعداد محصولات با نوآوری جهانی به 45 محصول - حضور محصولات نانوی ایران در بازارهای منطقه و جهان - ارتقای اثرگذاری فناوری نانو در تولید ثروت - رشد فزاینده سهم محصولات نانو ساخت ایران از بازارهای منطقه و جهان حوزه‌های صنعتی اولویت‌دار و مأموریت‌های ویژه این سند حوزه‌های صنعتی اولویت‌دار و مأموریت‌های ویژه برای ارتقای اثرگذاری اقتصادی – اجتماعی فناوری نانو را هم مشخص کرده است. 5 حوزه اولویت دار: «آب و محیط زیست»، «انرژی»، «کشاورزی»، «سلامت و بهداشت» و «ساخت و ساز». مأموریت های ویژه: «تامین آب آشامیدنی و کشاورزی سالم و تصفیه پساب‌های خانگی و صنعتی با استفاده از فناوری نانو»، «کاهش آلودگی هوا و ارتقای سلامت محیط‌زیست دریایی مبتنی بر فناوری نانو»، «توسعه زنجیره ارزش باتری‌های پیشرفته و سلول خورشیدی نسل جدید نانوساختار»، «تولید صنعتی نانوداروها، نانومکمل‌ها و نانوزیست حسگرها» و «توسعه پوشش‌های نانو مقاوم در برابر خوردگی». پیش به سوی سهم 25درصدی صادرات نانو در حوزه اقتصادی هم برای فناوری نانو این هدف‎گذاری انجام شده است: «نسبت حجم فروش محصولات نانو ساخت ایران به تولید ناخالص داخلی در سال 1399 به میزان 0.23 درصد بود که باید در سال 1404 به 0.5 درصد، در سال 1408 به 1.5 درصد و در سال 1412 به 2.5 درصد برسد. همچنین سهم صادرات از حجم بازار فناوری نانو تا سال 1399 به میزان 7.3 درصد بود که باید در سال 1404 به 15 درصد، در سال 1408 به 20 درصد و در سال 1412 به 25 درصد برسد». دبیر ستاد توسعه فناوری نانو در گفت و گو با خراسان مطرح کرد: قوانین دست و پاگیر، تنگ نظری ها و مزاحمت ها، سد راه توسعه فناوری نانو سند ملی تصویب شده، سندی منطقی و واقع‎بینانه به نظر می‎رسد که می‎تواند فناوری نانو را به سمت دو هدف اصلی یعنی تولید ثروت و کاربردی کردن آن پیش ببرد؛ اما اجرایی شدن این سند حتما الزامات و نیازهایی دارد. دکتر «سعید سرکار»، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، در این باره به خراسان می گوید: «یکی از نیازهای تحقق این سند، تامین بودجه است و یک الزام دیگر، تامین زیرساخت‎های سخت و نرم؛ زیرساخت نرم مانند تصویب قوانین و مقررات مورد نیاز و زیرساخت سخت مانند آزمایشگاه ها، پایلوت های نیمه صنعتی و توسعه صادرات». دکتر سرکار درباره مشکلات موجود بر سر راه این سند هم می گوید: قوانین رسوب کرده و دست و پاگیر در کنار نگاه های سنتی دستگاه های اجرایی و وزارتخانه، از مهم‎ترین مشکلات در این زمینه است که موجب می شود گاهی فناوران عرصه نانو برای گرفتن یک تاییدیه، مجوز و اخذ استاندارد، به جای زمان دوماهه، دو سال زمان صرف کنند. او تصریح می‎کند: سند ملی توسعه فناوری نانو، کاملا واقع‎بینانه، دست‎یافتنی و با توجه به شرایط کشور تدوین شده است، ما هم انتظار نداریم به یکباره معجزه و همه چیز متحول شود؛ اما یک مشکل اساسی، وجود برخی تنگ نظری ها، مزاحمت ها و کارشکنی‎هاست که اگر این‎ها رفع شود، قطعا فناوری نانوی ایران در عرصه جهانی خواهد درخشید.∎​