چند هفته پس از بروز اعتراض‌ها در کشور و تمرکز اخبار بر وقایع ناشی از آن، در حالی باید بار دیگر از برجام و مذاکراتی صحبت کنیم که کم کم به روزهای پایانی آبان‌ماه نزدیک می‌شویم. حدود سه ماه پس از آخرین تحول مهم و عملی در مسیر این مذاکرات که زمانی رقم خورد که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، متن پیش‌نویسی را در اختیار طرفین قرارداد تا مگر این پیش‌نویس پیشنهادی، محور مذاکرات و توافق نهایی شود. این ابتکار جوزف بورل که پس از چند ماه وقفه و بلاتکلیفی مذاکرات وین و یک ماه پس از شکست مذاکرات غیرمستقیم جمهوری اسلامی و ایالات متحده در دوحه پیشنهاد شد اما حالا پس از سه ماه همچنان بی‌نتیجه مانده است. آن هم در حالی که ایران روز ۲۵ مردادماه و آمریکا نیز چند روز بعد، در دوم شهریور ماه به این پیشنهاد پاسخ دادند.
بعدا روایت‌هایی گوناگون و البته در مواردی در تناقض با یکدیگر به‌عنوان محتوا و جزئیات پاسخ تهران و واشنگتن به آنچه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده بود، روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت که نمی‌توان به‌طور مستقل، هیچ‌یک را تایید کرد. آنچه اما در آن تردیدی نیست، این است که حتی این ابتکار اروپایی هم راه به جایی نبرد. ابتکاری که می‌خواست رابطه شکرآب ایران و آمریکا را دست‌کم در بحث پرونده و فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی از بن‌بست خارج کند اما در نهایت کار به آنجا رسید که جوزف بورل حدود دو ماه پس از رونمایی از پیش‌نویس پیشنهادی خود، در نیمه دوم شهریورماه گفت: «موضع طرف‌های مشارکت‌کننده در گفتوگوها از هم دور شده است.»
خبرگزاری رویترز با استناد به دو گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از موافقت جمهوری اسلامی با سفر مقامات دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل برای پاسخگویی به پرسش‌های آژانس و شورای حکام درباره ذرات اورانیوم کشف شده در سه نقطه از این کشور خبر داد
اما در حالی که وزارت خارجه ایران بارها -پیش و پس از رونمایی و شکست این آخرین ابتکار برای خروج برجام از بن‌بست- تاکید کرده که جمهوری اسلامی از «اراده کافی» و «حسن نیت لازم» برای رسیدن به «گام نهایی توافق خوب، قوی و پایدار» برخوردار است و تنها مانع پیش روی توافق، عدم واقع‌بینی کاخ سفید و نبود اراده لازم در مقام‌های آمریکایی است، حالا بار دیگر خبرهایی از احتمال از سرگیری گفتوگوها و بازگشت طرفین به میز مذاکرات به گوش می‌رسد. زمزمه‌هایی که روز به روز تقویت می‌شوند. پیش‌تر برخی طرفین برجام، این روزهای پاییزی را زمان احتمالی از سرگیری مذاکرات پیش‌بینی کرده بودند. چنانکه نماینده روسیه در مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین، نیمه مهرماه امسال در گفت‌وگویی مطبوعاتی با شبکه الجزیره در این رابطه اظهارنظر کرده بود و جورف بورل همان زمان، در گفت‌وگویی که با حسین امیرعبداللهیان داشت، بار دیگر از امید به احیای برجام سخن گفته بود.
روزنه امید به احیای برجام به‌ویژه وقتی مورد توجه افکار عمومی و رسانه‌ها قرار گرفت که با نزدیک شدن به واپسین دقایق شامگاه چهارشنبه و نخستین دقایق بامداد پنجشنبه به وقت تهران، برخی اظهارات و تحرکات دیپلمات‌های برجامی در فضای رسانه‌ای بازتاب یافت و روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت. اخباری که شاید معتبرترینش همان باشد که خبرگزاری رویترز به نقل از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر و اعلام کرد که «گفتوگوها با تهران در هفته‌های آتی ادامه خواهد داشت.» این خبرگزاری که در حاشیه کنفرانس آب و هوایی در مصر با رافائل گروسی گفت‌وگو کرده، البته به نقل از مقام ارشد در آژانس مدعی شد هیئت ایرانی هیچ چیز جدیدی در خصوص برنامه هسته‌ای این کشور ارائه نکرده‌اند اما سفیر و نماینده ایران نزد سازمان ملل متحد در نیویورک، نگاهی دیگر دارد. امیر سعید ایروانی که شامگاه چهارشنبه در نشستی که با حضور دبیرکل، سفیران و نمایندگان دائم کشورهای عضو سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد، در سخنانی از «سفر هیئت فنی ایران برای پاسخ به سوالات آژانس به وین» خبر داد، همچنین از «همکاری نزدیک جمهوری اسلامی و آژانس» گفت و خاطرنشان کرد: «هیچ مسئله‌ای درباره اجرای توافقات پادمانی ایران وجود ندارد و این امر در آخرین گزارش مدیرکل آژانس نیز تایید شده است.» ایروانی گفته سفر هیئت فنی ایران به وین نیز در ادامه همین همکاری نزدیک و مشخصاً به‌منظور پاسخگویی به پرسش‌های آژانس درباره پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی است.
شاید مهمترین تحولی که در ٢٤ تا ٤٨ ساعت گذشته، بار دیگر بحث برجام را به بحث روز رسانه‌ها تبدیل کرده، وقتی رقم خورد که خبرگزاری رویترز با استناد به دو گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اطلاعاتی تازه از فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در اختیار مخاطبان قرار داد. این خبرگزاری از موافقت جمهوری اسلامی با سفر مقامات دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل برای پاسخگویی به پرسش‌های آژانس و شورای حکام درباره ذرات اورانیوم کشف شده در ٣ نقطه از این کشور خبر داده و تاکید کرده ایران هنوز اطلاعات جدیدی در این باره ارائه نکرده است. بنا بر این گزارش و به نقل از دیپلمات‌ها «انتظار می‌رود قدرت‌های غربی در این نشست تلاش کنند قطعنامه‌ای علیه ایران صادر کنند که خواستار همکاری ایران در این زمینه باشد.» دیپلمات‌هایی که بنابر ادعای این خبرگزاری، موافقت تهران با سفر ناظران آژانس را «تلاشی برای کاهش حمایت از صدور قطعنامه‌ای می‌دانند که مشابه آن در ماه ژوئن صادر شد» می‌دانند. حال آنکه رویترز تاکید دارد «بدون پیشرفتی محسوس، احتمال اینکه این اقدام تهران بتواند مانع از انتقاد رسمی شورای حکام شود، کم است.» بنابر گزارش رویترز که پس از رویت دو گزارش محرمانه آژانس تهیه شده، مدیرکل آژانس پیشنهاد ایران برای نشستی فنی با مقامات ارشد آژانس در تهران و پیش از پایان این ماه را مورد توجه قرار داده، اما تاکید دارد که این نشست باید بر شفاف‌سازی و حل و فصل موثر مسائل معطوف باشد. این در حالی است که بنابر آنچه گروهی از دیگر دیپلمات‌ها مدعی شده‌اند، انگلیس، فرانسه، آلمان و آمریکا سعی دارند در شورای حکام، قطعنامه دیگری علیه ایران صادر کنند. رویترز همچنین به نقل از دو دیپلمات دیگر نوشته «آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان روز دوشنبه آینده و پیش از نشست شورای حکام در پاریس در این باره گفت‌وگو خواهند کرد.» این خبرگزاری همچنین با استناد به گزارش محرمانه دیگر آژانس که به رویت خبرنگار رویترز رسیده، مدعی است: «ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به مقدار کمی کاهش پیدا کرده و از حدود ٢٦٧ کیلوگرم به مقدار تخمینی ٣,٦٧٣.٧ کیلوگرم کاهش پیدا کرده که هنوز فراتر از مقدار ٢٠٢.٨ کیلوگرم مجاز در توافق هسته‌ای است.» همچنین بنابر این گزارش، «ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با خلوص ٦٠ درصد که نزدیک به خلوص ٩٠ درصدی حد تسلیحاتی است، ٦.٧ کیلوگرم افزایش داشته و بیشتر از ٦٢ کیلوگرم شده است.»
اما در حالی که کاخ سفید نیز به انتشار این گزارش رویترز واکنش نشان داده و مشخصاً خواستار «همکاری کامل ایران در تحقیقات پادمانی آژانس» شده، تحولی دیگر در تهران، نشان از احتمال بازگشت مذاکره‌کنندگان برجامی به میز مذاکرات هسته‌ای است. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی از طریق حساب کاربری‌اش در توییتر از آن خبر داد. آنجا که حسین امیرعبداللهیان با انتشار تصویری نوشت: «در نشستی صمیمی میزبان برادرانم، آقایان خرازی، متکی، صالحی و ظریف، وزیران خارجه پیشین جمهوری اسلامی ایران بودم.» او که این توییت را با هشتگ «ایران مقتدر» منتشر کرده، همچنین نوشته است: «مصممیم با تکیه بر خرد جمعی، اهداف دستگاه دیپلماسی را در تحقق منافع عالی ملت به خوبی عملیاتی کنیم.» امیرعبداللهیان همچنین در این مدت با وزیر امور خارجه سلطنت عمان به‌طور تلفنی در خصوص آخرین وضعیت مذاکره برای لغو تحریم‌ها به گفت‌وگو نشسته است. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در حالی از تلاش‌های بدر بن حمد بوسعیدی برای رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار قدردانی کرده که این کشور همواره به‌عنوان یکی از مهمترین میانجی‌های سیاسی به‌ویژه میان تهران و واشنگتن فعالیت داشته است.
حال در شرایطی که کمی بیش از یک هفته تا پایان ماه جاری باقی است، باید دید آیا از سرگیری مذاکرات احیای برجام آنطور که میخائیل اولیانوف روس در نیمه مهرماه پیش‌بینی کرده بود، تا پیش از پایان آبان‌ماه محقق خواهد شد یا برای رهایی از تحریم‌ها و احیای برجام باید تا پایان پاییز و حتی زمستان و پس از آن منتظر بمانیم.